اهل بیت(ع) عالی‌ترین حقایق توحیدی را توصیف و مهم‌ترین راهنمایی‌ها در مبانی اخلاقی، اجتماعی، عبادی، نفسانی و تمام آنچه منجر به سعادت بشریت می‌شود را بیان کرده‌اند و بدیهی است برای تکامل، راهی جز شناخت هر چه بهتر و پیروی کردن از آن بزرگان نداریم.
در سالروز ولادت آقا امام هشتم(ع) و در گفتوگو با آیت‌الله حاج سیدجعفر سیدان، استاد برجسته حوزه علمیه خراسان ابعاد شخصیتی حضرت رضا(ع) را مورد بررسی قرار دادیم.
جایگاه ولایی امام هشتم(ع)
آیت‌الله سیدان با تأکید بر اینکه شخصیت امام رضا(ع)، شخصیتی الهی و غیر قابل توصیف از لحاظ جهاد علمی، اخلاقی و عملی است، بیان می‌کند: آن حضرت(ع) جامع تمام حقایق و برنامه‌های سعادت‌بخش انسانی، مسائل اعتقادی، اجتماعی، عقاید، اخلاق و... در روش و رفتار است. ایشان به عنوان امام از سمت خداوند انتخاب شده‌اند و هدف از این انتخاب، ولایت و سرپرستی همه انسان‌ها و ولایت بر ماسوای حضرت حق به اذن خود او است. وقتی انتخاب‌کننده خدا و هدف انتخاب هم چنین هدف مهمی باشد، طبیعی است فرد منتخب از توصیف بیرون خواهد بود.
ایشان تشریح می‌کند: امام علی بن موسی الرضا(ع) منتخب خداوند برای سمت ولایت و سرپرستی جامعه انسانی در همه شئون انسان‌ها بوده و هشتمین شخصیتی هستند که خداوند برای وصایت، امامت و جانشینی پیغمبر اکرم(ص) انتخاب کرده و پیامبر گرامی(ص) بارها اوصیای خود را معرفی کرده‌اند. از وجود مقدس آقا امیرالمؤمنین علی(ع) تا آخرین وصی و دوازدهمین شخصیت الهی آقا امام عصر(عج) و یکی از این بزرگوران، آقا حضرت رضا(ع) است. ایشان منتخب خداوند برای سرپرستی انسان‌ها هستند و همین انتخاب نشانه عظمت، شایستگی و شخصیت الهی داشتن ایشان است. همچنان که خدای بزرگ در آیه ۶۸ سوره قصص فرموده است: «وَ رَبُّکَ یَخْلُقُ ما یَشاءُ وَ یَخْتارُ ما کانَ لَهُمُ الْخِیَرَه» به این معنا که پروردگار هر چه بخواهد می‌آفریند و هر چه بخواهد برمی‌گزیند و آنان در برابر او اختیاری ندارند. این امر یعنی انتخاب پیامبر(ص) در قلمرو و اختیار خداوند و از شئون ربوبیت او است. مردم در انتخاب پیغمبر(ص) و انتخاب وصی پیغمبر(ص) نقشی ندارند و این انتخاب از ناحیه پروردگار است و او می‌داند چه کسی چنین شایستگی را داراست.
جهاد تبیین در سیره رضوی
آیت‌الله سیدان در مورد تلاش‌های حضرت رضا(ع) در تبیین راه حق و باطل نیز توضیح می‌دهد: امام رضا(ع) مبارزه با دشمنان را از وظایف اصلی خود در تبیین و تبلیغ آموزه‌های دین اسلام دانسته و به صورت‌های مختلف بیان می‌کرد مخالفان در باطل بوده و هستند. آن حضرت حتی در مسائل شرعی هم از حکومت جائر برائت می‌جستند و مردم را از طاغوت برحذر می‌داشتند. نمونه این سخن روایتی است که در وسائل الشیعه نقل شده و آمده است: «اوایل قرن سوم هجری، دو مسافر به خراسان آمدند. آنجا خدمت حضرت رضا(ع) رفتند و پرسیدند: ما از فلان جا آمده‌ایم، نماز ما شکسته است یا تمام؟ با اینکه آن دو نفر از یک منطقه آمده بودند و تفاوتی در سفر آن‌ها نبود، امام(ع) به یکی از آن‌ها فرمود: نماز تو شکسته است و به دیگری فرمود نماز تو تمام است. مسافران که از این پاسخ امام متعجب شده بودند، دلیل حکم امام را پرسیدند. ایشان خطاب به شخصی که نمازش را کامل دانسته بود، فرمود: تو به مقصد دیدار مأمون آمده‌ای بنابراین سفر تو، سفر گناه است و سفر گناه موجب قصر نماز نمی‌شود».
۵ ویژگی بهترین بندگان خدا در کلام امام رضا(ع)
استاد برجسته حوزه علمیه خراسان در این خصوص یادآور می‌شود: تمامی انبیای الهی به ویژه پیامبر گرامی اسلام(ص) در اخلاق نیک و ستوده، سرآمد روزگار بودند تا آنجا که خداوند متعال از میان تمام اوصاف نیک آن حضرت بر اخلاق نیکوی ایشان اشاره فرموده است. هشتمین پیشوای مسلمانان، امام علی بن موسی الرضا(ع) نیز دارای عالی‌ترین و نیکوترین رفتارهای اخلاقی بوده و ویژگی‌های اخلاقی آن حضرت، بهترین الگوی رفتاری برای مؤمنان و دنبال‌کنندگان مکتب رضوی است. در این فرصت محدود پنج ویژگی کاربردی و مهم بنده خوب در سیره آن حضرت(ع) را بازخوانی و مورد توجه قرار می‌دهیم. در بحارالانوار از امام هشتم(ع) روایتی نقل شده که از حضرت سؤال کردند در میان بندگان، چه کسانی بنده خوب هستند؟ حضرت در پاسخ بیان کرد: «فَقالَ عَلَیهِ السَّلامُ اَلَّذینَ اِذا اَحسَنُوا أَستَبشِروُا» آن کسانی را که اگر کار نیک کردند، شادمان شوند و شادمانی بر محور توفیق الهی است که خداوند به من این عنایت را فرمود که این کار خوب و خیر و عمل شایسته را انجام داده‌ام.
دیگر اینکه «وَ اِذا اَسائُوا اِستَغفِروُا» اگر لغزشی از آنان سر زد و خطایی کردند و عمل ناشایستی انجام دادند از خداوند پوزش طلبیده و استغفار کنند. دیگر اینکه «وَ اِذا اُعطوُا شَکَروُا» آن گاه که به آن‌ها نعمتی عنایت می‌شود، سلامتی، امنیت، رفاه و هر نعمت مادی و معنوی را شکرگزار خداوند هستند و نعمت‌ها را در مسیری که او دوست دارد مصرف می‌کنند نه اینکه خداوند را از یاد برده و از سپاس او غفلت کنند. بندگان خوب خداوند «وَ اِذَا ابتَلَوا صَبَرُوا» اگر گرفتاری پیدا کنند، جزع و فزع نمی‌کنند بلکه شکیبایی و صبر دارند و در نهایت «وَ اِذا غَضِبُوا عَفَوا» یعنی نه تنها در موقع غضب زمام اختیار را از دست نداده، خویشتندار هستند و دست به اعمال زشت و جنایات نمی‌زنند بلکه با عفو و غفران، قلب خود و دیگران را از کینه‌ها شست‌وشو می‌دهند و این صفتی است که جز در پرتو ایمان راستین و توکل بر حق پیدا نمی‌شود.
آیت‌الله سیدان در پایان اظهار می‌کند: امیدواریم همه بتوانیم هر چه بیشتر و بهتر از توصیه‌ها و فرمایشات حضرت(ع) بهره برده و در مسیر آن بزرگوار حرکت کنیم. ما نیز که توفیق حضور در کنار مرقد پاک آن امام مطهر را داریم، باید قدر این فرصت فراهم شده و نعمت همجواری با امام رضا(ع) را بیش از پیش دانسته و به سیره رضوی تأسی کنیم.
نظر شما