رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم با تأکید بر معنویت و اخلاق به مثابه نیاز اصلی جامعه و جهت‌دهنده همه حرکت‌ها و فعالیت‌های فردی و اجتماعی و با توجه به تهاجم روزافزون دشمنان و کانون‌های ضداخلاق و معنویت به دل‌های پاک جوانان و نوجوانان و نونهالان مسئولیت خطیر نهادهای حاکمیتی، غیر حاکمیتی و اشخاص را برای ایفای نقش هوشمندانه و مسئولانه خود خاطرنشان کرده‌اند. در همین راستا پژوهشکده زن و خانواده، موضوع رویکرد مقاومتی به خانواده را به مثابه یک کلان‌پروژه، در برنامه راهبردی خود جای داد که برگزاری همایش بین‌المللی «خانواده مقاوم؛ چالش‌های اخلاقی در جهان متحول» یکی از آنهاست و چکیده مقالات پژوهشگران و اندیشمندان براساس محورهای این همایش در قالب کتاب منتشر شده است.
در ادامه چکیده مقاله علی انتظاری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با عنوان «تهدیدات رسانه‌ای علیه خانواده در غرب و ایران» را با هم می‌خوانیم.
بسیاری از نظریه‌پردازان در پارادایم تضادی از گذشته‌ها درباره تهدیدات نظام سرمایه‌داری نسبت به نهاد خانواده و مذهب هشدار داده بودند. در این میان می‌توان به سموئل بولز، جامعه‌شناس حوزه آموزش و پرورش اشاره کرد. از نظر وی نظام سرمایه‌داری با هدف خالص‌سازی اجتماعی دانش‌آموزان تلاش می‌کند تا سایر نهادهای اجتماعی نظیر خانواده و کلیسا را تضعیف کند. همچنین بعضی از استراتژیست‌های نظام سرمایه‌داری نظیر الوین تافلر در کتاب «موج سوم»، تحقیق اهداف نظام سرمایه‌داری را در گروی تسهیل پذیرش گونه‌های متنوع خانواده در موج سوم که همان کلبه الکترونیک است، دانسته‌اند. به همین سبب اهتمام نظام سرمایه‌داری در جهت منعطف کردن برساخت خانواده از زوجیت و روابط خانوادگی متناسب با استلزامات اقتصادی نظام سرمایه‌داری درک می‌شود، به گونه‌ای که سایر روابط شبه خانوادگی در تعریف خانواده مندرج شوند.
موضوعی که در این مقاله به آن توجه شده، برساخت خانواده از نظر الگوی افراد و مناسباتی است که خانواده را تشکیل می‌دهند. اگرچه تلاش شده است، الگوی خانواده براساس زوجیت (زن و شوهر) به عنوان یکی از انواع الگوهای خانواده معرفی شود، اما در تمامی الگوهای خانواده طبیعی یا فطری، زوجیت به عنوان مبنای بنیادی همه انواع خانواده‌ها قرار دارد. به عبارت دیگر انواع خانواده گسترده و هسته‌ای، اگرچه تفاوت‌هایی از نظر ساختار خانواده دارند، اما زوجیت الگوی پایه‌ای آن به شمار می‌رود، این در حالی است که اهتمام رسانه‌ای نظام سرمایه‌داری عمدتاً متوجه متلاشی کردن این مبنا و فراهم کردن مبانی غیر از زوجیت زن و شوهری به عنوان مبنای خانواده است. امری که به نوبه خود، موجب فروپاشی ضرورت پیوند زناشویی به عنوان عنصر اساسی خانواده است.
در دهه هفتاد میلادی نظام رسانه‌ای هالیوود به عنوان یکی از مهمترین کارگزاران رسانه‌ای نظام سرمایه‌داری غرب از طریق تولید مجموعه‌های تلویزیونی با موضوع خانواده که خوش‌ساخت و پربیننده هستند، اهتمام بسیار شگرفی به منظور متلاشی کردن برساخت الگوی خانواده صورت داده است. مجموعه‌هایی نظیر «شرکت سه نفره»، «زوج ناجور»، «هشت تا کافیه» و «قایق عشق» نمونه‌هایی از آنها هستند. در این مجموعه‌ها تلاش شده است تا برساخت یا ذهنیت اجتماعی مردم از خانواده مبتنی بر زوجیت زن و شوهری را به الگوهای دیگری از مناسبات میان یک مرد و دو زن، دو مرد، یک مرد تا هشت فرزند و سیالیت مناسبات رمانتیک تسری دهند.
در دهه ۶۰ شمسی در سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز مجموعه‌هایی نظیر «سال‌های دور از خانه» ساخت کشور ژاپن و «روزگار جوانی» ساخت اصغر فرهادی اهتمام اساسی در جهت تلاشیِ برساخت خانواده بود. به ویژه پخش مجموعه‌های انیمیشنی نظیر «حنا دختری در مزرعه»، «با خانمان»، «هاچ زنبور عسل»، «مهاجران» و «خانواده دکتر ارنست» نمونه‌هایی از اهتمام در جهت تلاشیِ(از بین بردن) برساخت خانواده نزد کودکان و نوجوانان تلقی می‌شود.
علاوه بر موارد یاد شده که در نظام رسانه‌های توده‌ای در دوره‌های پیشین انعکاس یافته است، در زمان حاضر نیز نظام رسانه‌های اجتماعی در کنار تولیدات رسانه‌ای توده‌ای، از طریق معرفی گونه‌های انحرافی به عنوان سلیقه‌های همسرگزینی، ساختار خانواده را نشانگاه حملات جدی‌تری قرار داده‌اند. امری که به نوبه خود در نظام‌های اجتماعی رقیب مقاومت برانگیز بوده و تلاش‌های قابل توجهی برای حفظ ساختار خانواده صورت می‌گیرد.
در این مقاله با توجه به بنیادهای نظری در تحلیل رفتارهای نظام سلطه با تحلیل مضمون انتقادی، متون رسانه‌ای و ساز و کارهای این متون در برساخت رقبای خانواده، ردگیری خواهد شد.
نظر شما