با این‌حال برخی کارشناسان این حوزه معتقدند کشور ما با دارا بودن ظرفیت‌های بسیار بالا در این بخش، هنوز هدف‌گذاری دقیقی در بخش گردشگری سلامت نداشته و نتوانسته طرح عملیاتی و راهبرد مورد توافقی با مشارکت بخش خصوصی و دیگر ذی‌نفعان تهیه کند.

ظرفیت‌های خوب گردشگری سلامت

دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت کشور با اشاره به ظرفیت‌های بسیار خوب در حوزه گردشگری سلامت و گردشگری در حوزه طب ایرانی، می‌گوید: ما یک آمیزه بسیار خوبی از گردشگری سلامت را داریم و چه از بُعد درمانی و چه از نظر تندرستی شاهد رشد این بخش در کشور هستیم.

دیاکوعباسی با تأکید براینکه ما به عنوان یک کشور با ظرفیت بسیار بالا به لحاظ موقعیت جغرافیایی و از نظر پزشکان حاذق و کادر درمان، مقصد گردشگری بسیاری از کشورها هستیم، ادامه می‌دهد: برخی کشورهای اروپایی، آمریکایی، جنوب آفریقا، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (سی‌آی‌اس) کشورهای حوزه خلیج‌فارس و کشورهایی که به صورت سنتی بخشی از بازارهای هدف گردشگری ما بودند و هستند، مانند عراق، افغانستان، پاکستان، ارمنستان و… را مدنظر داریم.

وی می‌افزاید: بیشتر همسایگان ما کشورهایی با جمعیت بسیار زیاد هستند که با ضعف زیرساخت‌های درمانی مواجه‌اند و از نظر قیمت، کیفیت و فناوری در سطح مطلوبی قرار ندارند و همین مسئله موجب شده کشور ما به عنوان مقصد رقابتی بتواند در عرصه گردشگری سلامت نقش ایفا کند.

این مقام مسئول در حوزه گردشگری سلامت با اشاره به سابقه ۳۰ساله گردشگری سلامت به مفهوم مدرن و تجاری آن در کشور، ادامه می‌دهد: درطول این سه دهه با وجود تأکیدات فراوان برای ساماندهی این بخش، اما با چالش‌هایی زیادی مواجه بوده‌ایم که خوشبختانه در ۶- ۵ سال گذشته اتفاقات خوبی در این حوزه افتاده است.

عباسی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات گردشگری سلامت که سبب شده در این سال‌ها از ظرفیت‌های این بخش به صورت بهینه استفاده نشود، نگاه اشتباه مدیریتی است، ادامه می‌دهد: این نگاه، اصطکاک میان دستگاه‌های مرتبط با این حوزه را چه در وزارت میراث فرهنگی که متولی قانونی انواع فعالیت‌های گردشگری است و چه در وزارت بهداشت و حوزه درمان و چه در وزارت امورخارجه در موضوع صدور ویزا افزایش داده بود.

دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت کشور از تعامل بسیار خوب میان بیمارستان‌ها و شرکت‌های گردشگری سلامت می‌گوید و عنوان می‌کند: این اقدامات وضعیت گردشگری سلامت را رو به بهبود کرده است و درحال حاضر ارتباط و تعامل میان میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت بهداشت، وزارت خارجه و دیگر نهادها در حد بسیار مطلوب برقرار بوده و نگاه صحیح مدیریتی شکل گرفته است.

ساختار مشخصی برای گردشگری سلامت نداریم

عباسی با تأکید بر اینکه تاکنون الگو و ساختار مشخصی برای گردشگری سلامت نداشته‌ایم، یادآور می‌شود: در حال حاضر ۱۷کمیته مشترک متناظر با شورای راهبری گردشگری سلامت در استان‌ها فعال هستند و دوره‌های آموزشی و توانمندسازی فعالان گردشگری سلامت را به برخی استان‌ها ابلاغ کرده‌ایم.

وی یکی از ضعف‌های حوزه گردشگری سلامت را توانایی فعالان این حوزه به‌خصوص دفاتر گردشگری سلامت در بازاریابی و مدل‌های تجاری عنوان می‌کند و می‌افزاید: ضرورت توجه بیشتر به بخش آموزش و توانمندسازی منابع انسانی، به‌ویژه برای دفاتر خدمات مسافرتی و بخش‌های فعال در حوزه گردشگری سلامت مؤثر خواهد بود و به دنبال آن هستیم از طریق آموزش و بسترسازی، نقش فعالان را در این حوزه پررنگ‌تر کنیم تا از این طریق نقش افرادی که به صورت غیرقانونی در این حیطه فعال هستند کمرنگ‌ شود.

این مقام مسئول در حوزه گردشگری سلامت با بیان اینکه سیاست‌های ما روی تقویت ارتباط بین‌بخشی در زنجیره گردشگری سلامت و آموزش و تقویت آن‌ها متمرکز شده، ادامه می‌دهد: در تعامل با سازمان توسعه و تجارت، سیاست‌های تشویقی و ترغیبی برای فعالان این بخش پیش‌بینی شده تا کسانی که به طور غیررسمی در این زمینه فعالیت می‌کنند بتوانند وارد مسیرهای شناسنامه‌دار و رسمی شوند.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر برخی از دفاتر ما از ۲۳ کشور، حتی کشورهای اروپایی و آمریکایی گردشگر سلامت جذب کرده‌اند، می‌افزاید: این روند رو به رشد، در حال انجام است و حتی در بیمارستان‌ها نیز کیفیت کار و ارتباط با بخش رسمی بسیار بهتر شده است.

عباسی با اشاره به اینکه هنوز در موضوع بین‌المللی کردن بیمارستان‌ها با چالش مواجه هستیم، می‌گوید: تحریم‌ها سبب شده بسیاری از بیمارستان‌ها که قابلیت بین‌المللی شدن و دریافت مجوزها و اعتباربخشی بین‌المللی دارند، تحت تأثیر این موضوع قرار بگیرند و نتوانند در جذب گردشگر موفق عمل کنند.

دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت کشور با تأکید براینکه به دنبال الگوسازی مناسب برای ساختارمند کردن گردشگری سلامت هستیم، می‌گوید: بازارسازی و برندینگ گردشگری سلامت کشور که یکی از ضعف‌های ما نیز است، تقویت سیستم‌های نظارت و کنترل زنجیره ارائه خدمات گردشگری سلامت از پیش از ورود تا هنگام ورود و ارائه خدمات و…، آموزش و توانمندسازی منابع انسانی و ساختارمندسازی نظام گردشگری سلامت در سطح کشور از جمله این سیاست‌هاست.

وی ضعف اصلی حوزه گردشگری سلامت کشور را توجه نداشتن به بازاریابی و سرمایه‌گذاری در این عرصه می‌داند و خاطرنشان می‌کند: کشور ما به صورت بالقوه بازارهای گردشگری سلامت مناسبی در منطقه و حتی کشورهای دیگر دارد، اما نتوانسته‌ایم برای توسعه این بازار و جلب گردشگران سلامت، سرمایه‌گذاری کنیم؛ در این راستا توجه به برندسازی، تدوین برنامه‌های راهبردی و تخصیص بودجه برای بازاریابی و تبلیغات بازرگانی، می‌تواند مؤثر باشد.

دست‌اندازهای بی‌شمار

سید محمد رضا اکرمی، رئیس انجمن علمی ژنتیک پزشکی ایران نیز در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه به باور متخصصان و صاحبنظران حوزه پزشکی سازمان بهداشت جهانی، ایران قطب پزشکی منطقه است، می‌گوید: اما اینکه تا چه میزان توانسته‌ایم از دستاوردهای این حوزه بهره ببریم و از ظرفیت‌های پزشکی‌مان ارزآوری داشته باشیم، پرسشی است که همواره پاسخ روشنی برای آن وجود نداشته است.

وی ادامه می‌دهد: در بسیاری از روش‌های نوین پزشکی در منطقه بی‌رقیب هستیم، اما کشورهایی مثل هند، ترکیه، عمان و برخی دیگر با تبلیغات فراوان محل توجه هستند و بیماران را از سراسر جهان و منطقه به سمت مراکز درمانی خود جذب می‌کنند.

کم‌توجهی به گردشگری سلامت که یکی از صنعت‌های پرسود و ارزآور در جهان است، با نارضایتی جامعه پزشکی از وضعیت تعرفه‌های درمانی و مالیات و همچنین مهاجرت پزشکان، این مسیر پرسود را با دست‌اندازهای بی‌شماری روبه‌رو کرده است.

اکرمی اظهار می‌کند: کمبود زیرساخت‌ها و بسترهای لازم درخصوص جذب و پذیرش گردشگران سلامت همچنین نبود کارت اعتباری، سیاست‌های تشویقی مثل معافیت مالیاتی و جوایز صادراتی، ثبت بیماران و همچنین ضعف در حوزه تبلیغ از مهم‌ترین چالش‌ها در بحث گردشگری سلامت است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه تا چند سال پیش، این صنعت جزو صنایع درحال توسعه کشور بود، می‌گوید: متأسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از بیماران کشورهای آذربایجان، عراق، حاشیه خلیج‌فارس، افغانستان و پاکستان را از دست داده‌ایم و بیشتر آن‌ها به هند، ترکیه، اردن و برخی کشورهای دیگر مراجعه می‌کنند و فقط تعداد اندکی از بیماران از عراق برای دریافت خدمات پزشکی و درمانی به ایران می‌آیند.

اگر بخواهیم شاهد شکوفایی صنعت گردشگری سلامت در کشور باشیم باید وزارتخانه‌های بهداشت و درمان و میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت خارجه و نهادهای مرتبط در این موضوع به صورت فرابخشی سیاست‌گذاری و تسهیلگری کنند. کشورهای دیگر این مشکل را در قالب یک فرایند به عنوان یک صنعت به صورت هم‌افزایی در قالب فرابخشی پیش بردند؛ فدراسیون گردشگری سلامت یکی از توفیقات کشورهای همسایه ماست و ما باید در این خصوص کار جدی‌تری انجام دهیم.

تبلیغات مناسبی نداریم

رئیس انجمن علمی ژنتیک پزشکی ایران با بیان اینکه بسیاری از کشورها همچون ترکیه و کره جنوبی در همه مدل‌های مختلف تولیدات رسانه‌ای مثل سریال و فیلم‌های سینمایی، پزشکی خود را تبلیع می‌کنند، ادامه می‌دهد: اما یکی از چالش‌های ما این است که فضای رسانه‌ای‌مان چندان در این زمینه تبلیغ مناسبی انجام نمی‌دهد و حتی گاهی محصولات تخریبی هم داریم.

اکرمی به تصور غلط رایج میان برخی که به جای گردشگری سلامت باید خدمات بهتری برای ایرانیان فراهم کنیم اشاره می‌کند و می‌افزاید: گردشگری سلامت به بهبود استانداردهای ما کمک می‌کند؛ کیفیت در ارائه خدمات را افزایش خواهد داد، تابلوهای بهتری خواهیم داشت و گردشگری سلامت از اضافه تخت‌های بیمارستانی ما که اشغال نشده استفاده می‌کند.

وی ایراد اصلی در برخورد با گردشگری سلامت را اصرار بر دولتی کردن آن و سخت و پیچیده کردن همه چیز با دولتی کردن آن می‌داند و عنوان می‌کند: در بحث تعرفه‌ها در گردشگری سلامت تعرفه ثابت ضرورت ندارد، اما وقتی اعلام تعرفه شد نباید تغییر کند؛ اینکه برای درمان یک چشم هزار دلار دریافت کنیم و برای چشم دیگر هزارو۵۰۰ دلار این قطعاً چالش بزرگی را ایجاد خواهد کرد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به موضوع واسطه‌های گردشگری و دلالان در این بخش هم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: رویکرد ما نباید برخورد و یا حذف آن‌ها باشد، نظام‌مند کردن، شناسنامه‌دار کردن و آموزش دادن به آن‌ها می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد؛ هر وقت توانستیم واسطه‌ها را در دیگر بخش‌ها مثل کشاورزی یا مسکن حذف کنیم می‌توانیم واسطه‌های گردشگری سلامت را هم حذف کنیم.

وی حلقه مفقوده در بحث گردشگری سلامت را تبلیغات و کار تیمی عنوان کرده و می‌افزاید: ما می‌توانیم از بحث‌هایی همچون زمان استراحت بیماران در ایران برای ویزیت پس از عمل جراحی یا موضوع تفریحات و هدایا توفیقات بسیار خوبی داشته باشیم که هنوز این اتفاق به‌خوبی سامان پیدا نکرده است.

تا وقتی نگاه وزارت بهداشت و میراث فرهنگی در این خصوص نگاه بخشی باشد مشکلات حل نخواهد شد.