کتاب «پویایی و گستره اجتماعی اسلام و آموزه‌های قرآنی» اثر محمدجواد ابوالقاسمی است که در پژوهشکده فرهنگ معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۳۸۹ صفحه به چاپ رسید.

این کتاب با نگرشی متفاوت به جاودانگی اسلام و فراعصری بودن قرآن به رشته تحریر درآمده است.

این اثر با پذیرش پویایی قرآن و جامعیت و گستردگی اسلام، با ادبیات متفاوت، از آن دفاع کرده و در فصل پایانی چارچوب و روش پیشنهاد داده است که علم و دین و عقل در یک تعامل مستمر با همراهی عترت و ولایت قادر به پاسخگویی نیازهای مادی و معنوی انسان معاصر می‌باشند.

ساختار اثر

این کتاب در چهار فصل تألیف شده است؛ فصل اول با عنوان «مفهوم شناسی اسلام» به بیان مفهوم شناسی واژه اسلام، مفهوم اسلام در روایات و مفهوم اسلام در نگاه برخی از متفکران معاصر اختصاص دارد.

دومین فصل از کتاب حاضر با عنوان «ابعاد و ویژگی‌های اسلام و آموزه‌های قرآنی با نگاه به کارکردهای اجتماعی دین» ویژگی‌های اسلام و قرآن در گفتار امام علی (ع)، ویژگی‌های مشترک ادیان ابراهیمی و ویژگی‌های مختص به اسلام را بررسی کرده و ویژگی‌های جهان‌بینی و ایدئولوژی اسلام و کارکردهای اجتماعی و روان شناسانه دین را به رشته تحریر درآورده است.

نویسنده در فصل سوم با عنوان «جامعیت و گستره اجتماعی اسلام» ضمن مروری بر دیدگاه‌های عمده در تبیین جامعیت و گستره اجتماعی اسلام، گستره و جامعیت اسلام و پویایی و جامعیت اسلام و آموزه‌های قرآنی در نگاه امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی را شرح داده و پویایی آموزه‌های قرآن و نسبت آن با جامعیت دین اسلام و مناسبات علم، عقل و دین و ارتباط آن با جامیت اسلام و پویایی قرآن را مورد تأکید قرار داده است.

«پویایی، جامعیت و گستره اجتماعی اسلام و آموزه‌های قرآن» عنوان چهارمین و آخرین فصل از کتاب مذکور است که در آن نسبت پویایی قرآن و جامعیت اسلام و پویایی، جامعیت و گستره اجتماعی اسلام و آموزه‌های قرآنی شامل بهره‌مندی از ظرفیت «ولایتِ شریعت» برای استمرار شریعت، بهره‌مندی از عقل و علوم طبیعی، وجود اصول و قوانین کلیِ ناظر بر قوانین اولیه و امامت، ولایت و اختیارات ویژه بیان شده است.