حجت‌الاسلام هادی اسلامی‌پناه: امروز اول ذی‌الحجه، سالروز ازدواج سرور زنان دو عالم با علی بن ابیطالب حضرت امیرالمؤمنین(ع) است. ازدواجی فرخنده که پیوند دو نور نامیده می‌شود و می‌توان با الگو قرار دادن این بزرگواران برای داشتن ازدواجی صحیح گام برداشت. ازدواجی که از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین مقولات بشری است و نقش تعیین‌کننده‌ای در حیات فردی و جمعی انسان دارد.

در این فرصت اندک با رجوع به دریای بیکران معارف قرآنی، به برخی از حکمت‌ها و آثار مهمی که بر ازدواج مترتب است، پرداخته‌ایم. آثار و فوایدی که در پرتو آن هم فرد و هم جامعه سعادتمند می‌شود.

سکون و آرامش

انسان‌ها با توجه به زندگی اجتماعی و مادی خویش دارای مشکلات و مسائل خاص زندگی خود هستند و چنانچه بخواهند زندگی صحیح همراه با لذت و سعادت داشته باشند، می‌باید آن نگرانی‌ها، خستگی‌ها و اضطراب‌ها را از سر راه خود بردارند و تبدیل به آرامش و سکون کنند. طبق فرموده‌ قرآن کریم، «الا بذکرالله تطمئن القلوب» (رعد، 28) انسان‌ها نیاز به آرامش دارند.

یکی از عوامل ازدواج، همان نیاز و تمایل انسان‌ها به آرامش و سکون است که در سایه‌ ازدواج تحقق پیدا می‌کند. این آرامش و آسودگی از آنجا ناشی می‌شود که این دو جنس، مکمل یکدیگر و مایه‌ نشاط و پرورش یکدیگر هستند؛ به طوری که هر یک بدون دیگری ناقص است. به همین جهت است که به یکدیگر تمایل پیدا می‌کنند تا نواقص خود را برطرف کنند؛ اگر به هم برسند سکون و آرامش که کمال آن‌هاست، تحقق پیدا می‌کند. (طباطبایی، 1972م: ج16، ص166)

انس و مودت

طبیعت و فطرت افراد بشر اقتضا می‌کند انسان‌ها به صورت دسته‌جمعی زندگی کنند. بر پایه همین اصل، انسان‌ها احساس نیاز به دوستی، محبت و داشتن رابطه با یکدیگر می‌کنند. این نیاز روحی و فطری انسان‌ها به انس و مودت، امری بدیهی است. قرآن کریم می‌فرماید: این انس و مودت را ما در کانون ازدواج و همسری قرار داده‌ایم و زن و شوهر را مأنوس و محبوب یکدیگر قرار دادیم؛ «و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فی ذلک لایات لقوم یتفکرون» (روم، 21) طبق آیه‌ فوق مشخص می‌شود نزدیکی رابطه میان زن و مرد به سبب مودت و رحمت است و از همین باب مقصود این ‌گونه روایت‌ها روشن می‌شود: «من اخلاق الانبیاء حب النساء» (مجلسی، 1403ق: ج100، ص236)، «و حبب الیّ من دنیاکم النساء» (همان، ص218).

میل به تداوم وجود خویش

ازدواج منشأ بقای نسل و حفظ نوع بشری است و همین میل انسان به فرزند داشتن و حب بقا می‌تواند منشأ طبیعی ازدواج باشد و این میل و علاقه، میلی فطری و طبیعی است که هر فردی آن را احساس می‌کند. البته اغراض و اهداف دیگری نیز می‌تواند آن را تقویت کند که در میان انسان‌ها مختلف و متفاوت است.

قرآن کریم زناشویی را تنها وسیله‌ حفظ نسل و بقای نوع انسان و داشتن فرزندان صالح معرفی کرده است. «والله جعل لکم من انفسکم ازواجاً و جعل لکم من ازواجکم بنین و حفده» (نحل،72) یکی از صفات عبادالرحمن این است که از خداوند متعال می‌خواهند به آن‌ها فرزندان صالح بدهد «والّذین یقولون ربّنا هب لنا من ازواجنا و ذرّیاتنا قرّه اعینٍ واجعلنا للمتّقین اماماً» (فرقان،74) عشق و علاقه زکریا به فرزند نیکو و صالح داشتن، حکایت از یک میل فطری و ذاتی به داشتن فرزند می‌کند: «هنالک دعا زکریّا ربه قال رب هب لی من لّدنک ذرّیة طیبه انک سمیع الدعا» (آل عمران، 38).

توسعه اقتصادی

وضعیت معیشتی و رفاه اقتصادی در زندگی خانوادگی نقش مهمی دارد. تأمین مقدمات ازدواج و فراهم کردن وسایل زندگی زناشویی از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن و برخی مسائل تشریفاتی که نقش اساسی در تشکیل خانواده ندارد، موجب شده عده‌ای زیر بار مسئولیت زندگی زناشویی در سنین جوانی نروند.

اسلام و قرآن این نگرش را صحیح نمی‌داند؛ بلکه توسعه‌ معیشتی را پس از ازدواج به واسطه تلاش و برکت همراه آن تضمین کرده است. «وانکحوا الایامی منکم والصالحین من عبادکم و امائکم ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله والله واسع علیم» (نور، 32) طبق آیه‌ مبارکه، فقر و بی‌چیزی مانعی برای تشکیل خانواده نیست زیرا خداوند در پرتو ازدواج، برکت و بی‌نیازی عطا می‌کند. معمولاً فردی که خانواده تشکیل می‌دهد، به زندگی و فعالیت‌های اقتصادی علاقه بیشتری نشان می‌دهد؛ بیشتر کار می‌کند و در پی درآمد بیشتری است تا بتواند رفاه خانواده خود را به بهترین شکل تأمین کند و این در توسعه معیشتی اقتصادی خانواده و کشور مؤثر خواهد بود. (صفایی، 1370: ص9) البته قابل ذکر است آنچه قرآن بیان می‌کند، بی‌نیاز شدن زن و مرد است و این با توجه به معنی غنا به دست می‌آید. ازدواجی که همراه با ایمان و تقوا باشد، خداوند به آن برکت، تلاش و روزی پرثمر می‌دهد: «و من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لایحتسب...» (طلاق،3)

بنای محبوب ازدواج

کانون خانواده مقدس‌ترین نهاد اجتماعی است که همگان باید برای استحکام بخشیدن به آن تلاش کنند. پیامبر گرامی اسلام(ص) در مورد اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده فرموده است: هیچ بنایی در اسلام پایه‌گذاری نشده که در پیشگاه خدای متعال محبوب‌تر از ازدواج باشد؛ «ما بُنِیَ بِناءٌ فِی الإِسلامِ أحَبُّ إلَی الله ِ تَعالی مِنَ التَّزویجِ» (من لایحضره الفقیه؛ جلد ۳ صفحه ۳۸۳) و نیز فرموده است: در اسلام هیچ چیزی را خدای بزرگ بیش از خانه‌ای که با ازدواج آباد شود دوست ندارد و هیچ خانه‌ای در اسلام بیش از آن مورد بغض خدای بزرگ نیست که با جدایی زن و شوهر ویران شود (کافی؛ جلد ۵، صفحه ۳۲۸).