امروز سالروز ازدواج حضرت زهرا سلام الله علیها وامیرالمومنین امام امام علی (ع) علیه السلام است برای همین به منظور واکاوی معیارهای ازدواج موفق با توجه به سیره زندگی این دو بزرگوار با حجت الاسلام امیر علی حسنلو استاد و پژوهشگر تاریخ حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه به گفت‌وگو پرداختیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:
*چرا انسان باید در زندگی خود خصوصاً در مسأله‌ای به اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده به دنبال معیار و الگو مناسب برود؟
انسان به جهت اقتضای ذات خود به معیار نیاز دارد؛ الگو سازی و معرفی معیار از جمله معارف معرفتی قرآن هست؛ قرآن برای مردان و زنان معیارهای جامع صفات کمال معرفی می‌نماید؛ قرآن هدایت معیار می‌دهد لذا به معیارها باید بها داد و آنها را شناخت و مورد توجه قرار داد. «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً؛ مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند».(احزاب، آیه ۲۱) «قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَه؛ برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت» (ممتحنه/۴) لَقَدْ کانَ لَکُمْ فیهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الْآخِرَ؛ (ممتحنه /، آیه ۶.) برای شما در زندگی پیامبران الگوهای زیبایی و هست، برای رسیدن به مراتب تقوا و پارسایی و مراتب بلند در روز قیامت.
به هر حال، نخستین عامل سرنوشت ساز در تربیت انسان و شکل‌گیری‌ِ شخصیت، داشتن معیار و همانندسازی با معیارهای برتر است از این روی، معرفی پیشوایان بزرگ بشر که مصداق کامل آن پیامبران و فرستادگان خدا هستند؛ آنان الگو و سرمشق و معیار عملی برای انسان هستند تا در تعیین زندگی خوب زیاد بی راهه ها را تجربه نکند بلکه زود به راه با معیار درست برسد.
*چگونه می‌توان از زندگی مشترک امام امام علی (ع) و حضرت زهرا معیارها را شناخت؟ آیا گذشت زمان معیارها را تغییر نداده است و ما می‌توانیم به معیارهای زمان ایشان عمل کنیم و ازدواج موفق داشته باشیم و زندگی خوبی تشکیل دهیم؟
به طور کلی، معیار و الگو قرار دادن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امامان معصوم (علیهم‌السلام) و بزرگان دین به این معنا نیست که اقتضائات زمان به گذشته برگردانده شود؛ بلکه با توجه به تحولات زمان و اقتضائات زمان از اصول زندگی آنان پیروی ممکن است؛ الگوگیری و معیار پذیری در یک تقسیم‌بندی کلی بر دو محور «ارزش‌ها» و «روش‌ها» و اصول استوار است که ارزش‌ها ثابت است، بنابراین در معیار پذیری از پیشوایان و اسوه‌ها باید به اصول توجه نمود.گاهی نیز اصول متخذ از سیره حضرات قابل الگوگیری است؛ که با تحلیل و استنباط از سیره علمی و عملی آن بزرگواران، قابل دسترسی در وجوه و صور فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و … است.
*معیارهای ازدواج موفق با توجه به زندگی امیر مؤمنان (ع) و حضرت زهرا (س) کدام است؟
زندگی موفق و همراه با سعادت قطعاً دارای معیار و اصول است؛ نیاز به برنامه‌ریزی و هدفمندی دارد تشکیل زندگی بدون معیار و هدف و انتخاب شریک زندگی بدون معیارهای خاص عقلانی نیست؛ بنابراین قبل از هر چیز در تشکیل زندگی شناخت طرفین مهم است؛ امام امام علی (ع) و حضرت فاطمه سلام الله علیها از همدیگر شناخت دارند و حضرت علی، حضرت فاطمه سلام الله علیها را می‌شناسد و انتخاب می‌کند؛ بدون شناخت زندگی به پیچ‌وخم‌ها و بن بست می‌خورد لذا شناخت اجمالی و آشنایی در تشکیل زندگی مهم است؛ معرف به همدیگر و ارزش‌ها و معیارهای همدیگر و شناخت وضع مادی و معنوی در انتخاب اولیه بسیار لازم است؛ بنابراین گام اول تشکیل زندگی مشترک شناخت و معرفت متقابل است؛ امروز بر اساس آمارهای یکی از علل طلاق‌های ازدواج‌هایی است که آشنایی و شناخت‌ها سطحی و در فضای مجازی یا بر اساس احساسات سطحی و علاقه‌مندی‌های زود گذر و بر اساس معیارهای ظاهری بی اعتبار و فاقد شناخت و معرفت لازم برای یک زندگی است.
*داشتن مشترکات معنوی و مادی چقدر در زندگی موفق مهم است؟
رکن زندگی و رکن یک خانواده همچون دو ستون اصلی هستند که برای بقا و دوام زندگی و استمرار آن این ارکان زندگی باید وجوه مشترک زیاد داشته باشند تا زندگی روی این دو پایه و رکن یا دو عنصر همسان مستقر شود اینها باید مختصات مشترکی داشته باشند؛ هدف‌های یکسان معیارهای مشترک داشته باشند که زندگی و همگرایی و عشق طرفینی که جوهره یک زندگی روی این اصول جرقه بزند؛ بنابراین وجوه اشتراک در آغاز زندگی مشترک گامی به سوی پیشرفت و آغاز زندگی است اسلامی؛ لذا در سبک زندگی هم‌کفو بودن هم طراز بودن یک اشتراک است؛ اشتباه نشود منظور از مشترکات داشتن ثروت و مکنت تنها کافی نیست گاهی مشترکات معنوی و اغلب این سنخ اشتراکات برای طرفین مهم است و معیارهای مادی در مقابل معیارهای معنوی و درونی متعالی ناچیز و نادیده هست ممکن است دختری ثروتمند به جهت عشق به پسری تمام دارایی و ثروتش را به پای او بریزد؛ لذا مفاهیم معنوی در انتخاب زندگی مشترک برگ برنده است از این روی در تعالیم دین معیار اول را ایمان لحاظ می‌کنند و سهم و میزان حضور خداوند و فرامین او در زندگی را اصل و رکن و گام اول انتخاب مسیر معرفی می‌کنند چراکه ایمان همانند قلعه و سنگری استوار است که همه مشکلات در سایه آن ذوب می‌شود. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره دخترشان حضرت فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌فرمایند: «ایمان به خدا در اعماق دل و باطن زهرا چنان نفوذ کرده که برای عبادت خدا، خودش را از همه چیز فارغ می‌سازد.
حسن بصری می‌گفت: حضرت فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) عابدترین مردم بود، در عبادت حق تعالی آنقدر بر پا ایستاد تا پاهای مبارکش ورم نمود. و درباره صفات اخلاقی ایشان از عایشه نقل شده که می‌گوید: بعد از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) کسی را راستگو تراز فاطمه سلام الله علیها ندیدم. این ویژگی‌های فاطمه سلام الله علیها در امام علی (ع) نیز در بالاترین مرزهای حقیقت دیده می‌شود.
*ضرورت خواستگاری و عروسی آسان در داشتن زندگی موفق چقدر است؟
از جمله معیارهای تشکیل زندگی بین امام علی (ع) و فاطمه سلام الله علیها خواستگاری آسان و بدون تشریفات بود؛ وقتی شناخت در میان باشد و مشترکات زیاد باشد خواستگاری روی این دو پایه از زندگی شکل گرفته و حرکت به سوی زندگی مشترک با خواستگاری کلید می‌خورد؛ فاطمه سلام الله علیها چندین خواستگار داشت اما با امام علی (ع) مشترکات فاطمه سلام الله علیها بیش از دیگران بود لذا امام علی (ع) را پسندید این سادگی و آسان گرفتن در خواستگاری می‌تواند برای جوانان امروز ما الگو باشد.
چراکه امروز مشکلات مختلفی در جامعه خصوصاً برای قشر جوان وجود دارد ویکی از معضلات وآسیب‌های بزرگ جامعه کنونی ما سختی ازدواج و تشکیل خانواده و گذر از زندگی مجردی است که دامنه زندگی مجردی و پیامدهای آن بسیار نگران کننده و آسیب‌زا می‌باشد. برای حل این مشکلات اساسی و بنیادی باید فکر و تدبیر هم از طرف مسئولین باشد وهم از طرف خانواده‌ها.
گاهی خانواده‌ها سخت گیری‌های بی‌موردی دارند و خواستگاران را قبول نمی‌کنند. دراین باره رهنمودی از امام جواد (ع) هست: «َمنْ خَطَبَ إلَیْکُمْ فَرَضیتُمْ دینَهُ وَأمانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَکُن فِتْنَةٌ فِی الأَرْضِ وَفَسَادٌ کَبِیرٌ.»
«هر که به خواستگاری دختر شما آید و به تقوا و تدیّن و امانتداری او مطمئن می‌باشید با او موافقت کنید وگرنه شما سبب فتنه و فساد بزرگی در روی زمین خواهید شد.» امام جواد علیه السلام در اینجا معیارهای معقول اولیه را بیان فرمود که سختگیری خانواده‌ها منطقی و مشروع نیست. از طرفی پیامد خطرناک این جواب رد دادن و سخت و سختگیری را گوشزد فرموده است که جامعه ما اکنون گرفتار این مفاسد شده و زندگی مجردی آسیب‌ها وآفت‌های پر خطری در پی دارد که اولین آسیب آن مفاسد اخلاقی است که انسان‌ها در تأمین غرایز طبیعی ونیازهای جنسی اگر راه‌های مشروع و قانون بسته شود به راه‌های نامشروع و مفاسد کشیده خواهند شد، چراکه غرایز هرگز شوخی بردار نیست. لذا امام می‌فرماید در خواستگاری سخت گیر نباشید و مرحله اول تشکیل زندگی را سخت نگیرید تا بقیه مراحل به تدریج فراهم شود.
بسیاری از خانواده‌ها گرفتار این معضل هستند و مانع ایجاد می‌نمایند در انجام خواستگاری و زمینه ازدواج جوانان که از نظر عقلی و عرفی و شرعی این درست نیست. آسیب دوم و پیامد خطرناک دیگر تهدید نسل و جمعیت هست که اگر این روند ادامه داشته باشد خطرات ناشی از کاهش جمعیت بدتر این از مصالح فردی است. آسیب دیگر این است که عدم ازدواج دختران و پسران که با سخت گیری‌های بی مورد در خواستگاری ممکن است پدید آید.
عروسی و مراسم عروسی امام علی (ع) و فاطمه سلام الله علیها هم بسیار ساده است آیا سادگی عمل آنها نمی‌تواند برای امروز ما معیار باشد تا جوانان به آسانی به خانه بخت بروند؛ امروز فرهنگ‌ها و آداب غیر صحیح از ازدواج و عروسی یک غول وحشتناک ساخته که جوانان آن را اروزی تخیلی و دورودراز بلکه ناممکن تلقی می‌نمایند و اینها همه به خاطر دوری از فرهنگ اهل بیت است که به ساده زیستی تاکید کرده‌اند؛ مراسم خواستگاری امام علی (ع) و فاطمه سلام الله علیها تمام شد و امام علی (ع) برای تهیه جهیزیه چند تا کالا آورد به حضور پدر خانمش که رسول الله (ص) باشد عرض کرد اینها را می‌فروشم لوازم خانه تهیه کنم؛ حضرت فرمود یکی را که در جهاد و دفاع از دین لازمت هست نفروش فکر کنم سپر بود یا زره و…وآن یکی که کم‌تر لازم بود آن را فروخت و لوازم ابتدایی دونفره را خرید چند روز بعد مراسم عروسی با یک نوع غذا و شام ساده که به آن ولیمه می‌گویند انجام شد که فقرا نیز بر سر سفره این غذا حضور داشتند؛ امروز گاهی ۱۰ نوع غذا در تالارهای گران قیمت وبا تشریفات سفارش می‌دهند که کاملاً غیر عقلانی و خلاف شرع است؛ اساساً ما در زندگی بزرگان دین چنین تشریفات زائد نمی‌بینیم؛ گاهی برخی مسئولین از این عروسی‌های شبیه عروسی فراعنه و معاویه و خلفای جور می‌گیرند خبرش در رسانه‌ها می‌پیچد و همین انحرافات فرهنگی بر روی مردم تأثیر دارد؛ لذا در عمل به معیارهای دینی باید مسئولین مقدم باشند تا مردم نیز از آنها تبعیت کنند.
*ساده زیستی و آغاز زندگی بدون تشریفات زائد از معیارهای شروع زندگی موفق است در این زمینه توضیح بفرمائید:
ساده گرفتن آغاز زندگی با دوری از تشریفات زائد امتیاز دیگری است که آغاز زندگی امام علی (ع) و فاطمه سلام الله علیها بسیار مشهود است؛ از جمله برگزاری مراسم عروسی و ازدواج و کم هزینه بودن عروسی و آغاز زندگی معنوی بدون تشریفات زائد؛ نکته بر جسته زندگی مشترک این دو بزرگوار است؛ ابزار وسایل زندگی آنان شاید در این زمان قابل استفاده نباشد، اما آنچه ارزشمند و قابل الگوگیری است، «حقیقت»، «محتوا» و «روح» این رفتارها که به آن اصول ارزشی می‌توان گفت.
از حضرت فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) در مدت عمر کوتاه خود، اصول زیبایی برای انسان و زن نمونه برای باقی است. که می‌توان از آن الگو گرفت از جمله در عبادت، در رابطه تربیت فرزند و همسر داری، احترام به پدر و مربی خود، عفاف و حجاب، جهیزیه کم و ساده، ساده زیستی، انس با قرآن و تعلیم آن به فرزندان خویش، مراعات نظم و قوانین در زندگی، تقسیم کار در منزل؛ اهمیت دادن به همسایه، ارج نهادن به شخصیت کودکان، و حضور و غیاب آنها، رعایت عدالت بین فرزندان و… و سایر اصول و شاخصه‌های اخلاقی و ارزشهای انسانی که به مواردی از آن اشاره می‌کنیم:
* عفت و حیا تا چه میزان در خصوص موفقیت در زندگی مهم به شمار می‌رود؟
عفت و ادب و حیای زهرا (س) بالاترین نمونه است؛ پرهیز شدید از نامحرمان درس و امتیاز بزرگ فاطمه سلام الله علیها است که بسیار مهم و مؤثر در منزلت معنوی فاطمه سلام الله علیها در نزد پروردگار است؛ آن حضرت به عنوان باحجاب ترین و با عفیف‌ترین فرد است، بانوان مسلمان را سزاوار است این سیره زهرا را جدی گرفته و از آن پیروی نمایند. امام علی (ع) نیز در میان مردان و جوانان به عفت و حیا و ادب متصف و معروف است؛ از شدت حیا در مطرح کردن عشق خود به فاطمه سلام الله علیها در خواستگاری نقل شده وزبان زد است؛
*از همسر داری فاطمه سلام الله علیها چه درس‌هایی می‌توان برای زندگی امروز گرفت؟
حضرت فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) از لحظه ورود به خانه ساده و گِلی، اما نورانی حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) تا آخرین روز زندگی، بر سر پیمان خود بود. این از فرازهای برجسته زندگی حضرت فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) است، که از همان آغاز ورود به خانه همسر، تمام شخصیت و هویت خود را چنان بروز دهد که تا پایان مسیر مشخص باشد. پاسخ صریح و زیبای حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) به پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در فردای عروسی، مویدی است، بر آنچه گفته آمد. حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) در این جواب کوتاه و عمیق، فاطمه سلام الله علیها را بهترین یار و مددکار، در طاعت حق معرفی می‌کند. وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از او پرسید که فاطمه سلام الله علیها (سلام‌الله‌علیها) را چگونه یافتی؟ عرض کرد: «نِعْمَ الْعَوْنُ عَلی طاعَةِ اللّهِ؛ فاطمه سلام الله علیها چه خوب یاوری برای اطاعت الهی است».
و هنگامی که پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) همین پرسش را از فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) کرد، پاسخی شنید: «خَیرُ بَعْل؛ بهترین شوهر است». که حکایت از کمال رضایت و خشنودی فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌کند. تعاون بر تقوا، نیکی از ارکان زندگی مشترک حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) بود و شاید یکی از بهترین و شکوهمندترین نشانه‌های آن این است که فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) در طول زندگی پر فراز و نشیب خود با امام علی (ع) (علیه‌السلام) هیچ‌گاه از وی تقاضایی ننمود که اجابت آن برای حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) مشکل و موجب اذیت وی باشد. لباس، زینت، اثاث خانه، مسکن وسیع و امثال آن خواسته‌هایی است که معمولاً هر زنی به خود اجازه می‌دهد که از همسر خویش درخواست نماید، امّا فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) هرگز همسرش را برای تهیه این نوع خواسته‌ها به زحمت نینداخت. حتی وقتی در بستر بیماری بود و حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) با دلی پر از عشق و محبت، از او خواست که اگر خواسته‌ای دارد ابراز کند، فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) از بیان تقاضای خود آیا می‌کرد. حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) فرمود: فاطمه سلام الله علیها جان، چیزی از من بخواه؛ هنگامی که فاطمه سلام الله علیها زهرا (سلام‌الله‌علیها) را همچنان ساکت و آرام دید، او را سوگند داد که از او تقاضایی کند. فاطمه سلام الله علیها که دیگر سکوت را جایز نمی‌دید، گفت: اکنون که سوگندم دادی اگر اناری باشد، مایل هستم. حضرت امام علی (ع) (علیه‌السلام) از اینکه دید همسرش بعد از سال‌ها زندگی و قناعت، بالاخره از او درخواستی کرده است، برای انجام خواسته او با خوشحالی از خانه بیرون آمد که مشروح جریان آن، در کتاب‌های تاریخی و روایی آمده است.
عصمت علی آبادی
نظر شما