مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با کارگزاران حج که اواسط اردیبهشت‌ماه برگزار شد، با اشاره به حوادث تلخ امروز در جهان اسلام و به ویژه کشتار وحشیانه رژیم صهیونیستی در غزه، بر وظیفه سنگین حجاج بیت‌الله‌الحرام به منظور تبیین ابعاد گوناگون این جنایت ضد بشری و برائت جستن جامعه اسلامی از این ددمنشی تأکید فرموده و براین اساس گفتند:
«...امسال برائت از همیشه بارزتر است. حجّ امسال، حجّ برائت است.
بایستی حجّاج مؤمن؛ چه ایرانی و چه غیر ایرانی از هر جا که هستند بتوانند این منطق قرآنی را به همه دنیای اسلام منتقل کنند. امروز فلسطین به این احتیاج دارد؛ به پشتیبانی دنیای اسلام احتیاج دارد ...»
حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی ادیب یزدی، خطیب دینی و دبیر جامعه مبلغین تهران، به این موضوع و اینکه توصیه رهبر انقلاب به حجاج چه وجوهی را دربرمی‌گیرد پرداخت که متن آن را در ادامه می‌خوانیم.
اساس فلسفه برائت از مشرکان در کنگره عظیم حج چیست و به جا آوردن آن سند تاریخی دارد؟
بله، ششم ذی‌الحجه؛ یوم‌البرائت یا به تعبیری روز برائت از مشرکان است. در سوره «برائت» یا «توبه» آیاتی درباره برائت از مشترکان را شاهد هستیم و دلیل آن این است که در صدر اسلام و پس از فتح مکه توسط مسلمانان، پیامبر اکرم(ص) فردی به نام «قثم بن عباس» را به عنوان استاندار مکه گماردند و خودشان به مدینه برگشتند. مشرکان مکه همان اعمال زشت و شرک‌آلود را که قبل از فتح مکه انجام می‌دادند، بعد از فتح مکه هم پیش بردند. کارهایی که آنها مرتکب به آن شدند، آنچنان زشت بود که به آن حج کفر اطلاق می‌شد و در مقابل آن حَجَةُ‌الاسلام قرار دارد که حاجیان در این عصر و زمان برای اقامه این حج به سرزمین وحی مشرف می‌شوند. در حج کفر، موازین شرک‌آلود و شیطانی در جای جای اعمال حج پدیدار و مستهجن و زننده بود.
در چنین شرایطی آیات قرآن نازل شد که از خلال این آیات غضب خداوند را می‌توان به این اتفاق متوجه بود که ذات باری تعالی راضی به انجام هیچ یک از این اعمال نیست. لذا مسلمانان باید همان احکام حج ابراهیمی را ادامه داده و جلوی اشاعه حج کفر را بگیرند و جبرئیل به محضر رسول خدا نازل شد و گفت که خودت یا کسی را از طرف خودت یا کسی در شأن و حد خودت به جانب مکه بفرست تا این آیات را برای مکیان بخواند. مگر دست از این اعمال بی‌شرمانه بردارند.
پیامبر اکرم(ص) صحابه خود، ابوبکر را به این کار مأمور کردند و آیات سوره برائت را به وی داده و او به جانب مکه روان شد که در این حین مجدد جبرئیل بر پیامبر نازل شد و عرضه داشت که ما گفتیم یا خودت یا کسی در حد و شأن خودت را برای این کار بفرست و پیامبر در اطاعت از امر الهی، حضرت علی(ع) را جایگزین کرد. حضرت امیر(ع) نیز سوار بر شتر تیزروی پیامبر به سوی مدینه به حرکت درآمد و به محض رسیدن به بیت‌الله‌الحرام بر فراز بام خانه خدا رفت و از آنجا که ایشان جلیل‌الصوت هم بود، در جمع مکیان آیات نخست سوره برائت را که غضب‌آلود نیز بود قرائت کرد؛ این آیات آنقدر اثرگذار بود که مردم مکه برای همیشه حج کفر را رها کردند و از آن پس حج اسلامی در مناسک حج جاری و ساری شد و سپس ششم ذی‌الحجه به عنوان روز برائت از مشرکان در کتاب‌ها و روایات مطرح شد.
ـ پس آنچه امام خمینی (ره) آن را در مناسک حج به عنوان روز برائت از مشرکان رواج دادند، برگرفته از سیره نبوی است؟
بله، در اصل بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران این روز برائت از مشرکان را احیا کردند، چرا که مطلوب آن پیر فرزانه انجام حج ابراهیمی بود؛ حجی خداپسندانه که در آن بصیرت و حرکت مطرح باشد و امکان تبیین افکار و اندیشه‌های مسلمانان را فراهم می‌آورد.
امام راحل سرمایه‌گذاری عجیبی در مورد برائت از مشرکان کردند تا این امر به منزله یک سنت معرفی شود. البته دولت سعودی در بسیاری از این موارد همکاری نمی‌کند و چندین بار به اجتماع حجاج ایرانی حمله کرده و عده بی‌شماری از مردم بیگناه را به شهادت رسانده است. لذا این امر و انجام این مراسم به روز عرفه موکول شد و چند سالی است که حجاج انقلابی و ایرانی در صحرای عرفات و در چادرهایی که بعثه رهبری تدارک دیده است شرکت می‌کنند.
تأکید مقام معظم رهبری در تبیین و ترویج این سنت در مناسک حج به چه دلیل است؟
اولاً بنی‌امیه و بنی‌عباس در طول تاریخ سعی وافری کردند که روح اسلام را از اسلام جدا کنند و در نتیجه یک دین خشک، بی‌هدف، سرگرم‌کننده و بی‌عاقبت را به مسلمین و انسان‌ها ارائه کنند و تلاش کردند تا سیاست را از دیانت جدا کنند و بر این اساس مملکت‌داری را از اسلام با همه قدرتی که دارد، بگیرند و بگویند مسجد و خانه خدا جای این حرف‌ها نیست و باید در آن نماز خواند و آئین عبادی به جا آورد که اگر این امر صحت داشت، چرا آیات برائت نازل شد؟ دستور خدا برای مأمور کردن پیامبر برای تبیین آیات برائت چه معنایی دارد؟
ثانیاً حج یک حرکت سیاسی است و در آن دعوت به ایمان، عدالت و مساوات و در عین حال تاختن بر بنیان ظلم موج می‌زند و اگر این افکار و اندیشه‌های سازنده را از اطراف حج برداشته و حذف کنیم، حج به یک مراسم بی‌ثمر و بی‌هدف تبدیل می‌شود. مقام معظم رهبری با درک حساسیت شرایط کنونی فرمودند که باید این قضیه، جزئیات و ماهیت آن بیش از پیش برای مردم روشن شود و همانا این عمل در راستای عملکرد پیامبر اسلام و امیرمؤمنان(ع) و احیاگر اندیشه ناب امام راحل است که به‌حق در مقطعی از دنیای معاصر، فیلسوفانه و مدبرانه اقدام به پایه‌گذاری مراسم برائت از مشرکان در مناسک حج کردند.
در نتیجه اصل اسلام چیزی است که در فرمایش اخیر معظم‌له شاهد آن هستیم که به تبیین ابعاد گوناگون این قضیه به حجاج توصیه می‌کنند و در اصل مقصد غایی و اصلی از حج در کنار برگزاری آئین عبادی جز این نیست، چرا که نمی‌توان حج را بدون طواف، بیتوته و وقوف و سعی بین صفا و مروه تجسم کرد. پیغمبر(ص) فرمودند: حج بجا بیاورید آنگونه من به جا آوردم، یعنی حجی که در آن وجوه عبادی بسیار مشهود است، اما حج باید در کنار این عبودیت، بیدارکننده نیز باشد. پیامبر(ص) در حجة‌الوداع نه‌تنها در موضع غدیر خم، بلکه پیش از آن در چند موضع دیگر برای حجاج سخنرانی و آنها را به آینده امت اسلامی به ویژه پس از وفاتشان آگاه کردند که باید پس از این چگونه رفتار کنید تا امت اسلام به سمت خیر و سعادت پیش رود.
به پیروی از این سیره نبوی، باید در راستای روشن کردن بسیاری از مسائلی که امت اسلامی به آن مبتلا یا پس از این مبتلا خواهند شد، پیش برویم؛ حج یک روح بلند سیاسی دارد و به دنبال عزتمندی مسلمین است که به این واسطه باید به دنبال انهدام مواضع کفر و شرک نیز باشد؛ حج با این خصوصیات نبوی و علوی و نیز مدنظر امام راحل است و اکنون در فرمایش و منویات رهبری تجلی یافته است. در این بیدارگری باید موضع مسلمین متمایز و متفاوت از جبهه و موضع کفر و شرک باشد و حتی در ظاهر و لباس باید تمایزی میان آنها را مشاهده کرد که حمل بر تشبه به کفر نشود. بیش از ۴۵ سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد و گاه این تصور یا تفکر مطرح می‌شود که ما سیاسی نیستیم و هدفمان از سفر حج تنها عبادت است که بی‌معناست، چرا که اتخاذ این موضع جسارت به اندیشه‌های امام راحل، خلاف شرع و مغایر با آرمان شهداست.
اخیراً شاهد اهانت به ساحت قرآن، طوفان‌الأقصی و کشتار مردم غزه از سوی رژیم غاصب صهیونیستی و... بودیم. آیا تقلیل یافتن مراسم برائت از مشرکان در مناسک حج آن هم در مکان و زمان محدودی در صحرای عرفات می‌تواند تأثیر لازم را داشته باشد؟
بعثه رهبری بر مبنای مصلحت، عزت مردم سیاست‌های خود را پیش می‌برد و بدیهی است که به دلیل حساسیت‌هایی که وجود دارد و برخی کارشکنی‌های دولت سعودی، برگزاری این گونه محافل را تقلیل و محدود به روز عرفه و صحرای عرفات کند، اما این ظاهر ماجراست و اصل آن به علما و روحانیون کاروان حجاج ارتباط پیدا می‌کند که به تکلیف الهی و انقلابی خودشان در قبال تبیین و شفافیت موضوع برائت از مشرکان و آگاهی‌بخشی حجاج عمل کنند.
برائت از مشرکان در عرصه‌های دیگری می‌تواند متجلی شود؛ عملیات «وعده صادق» را مد نظر قرار دهید که در آن سپاه پاسداران چگونه با موشک، مواضع کفر و شرک را در هم کوبیدند. وجهه عملی برائت از مشرکان در چنین عرصه‌هایی است که نمود بارز دارد و پیروی منویات رهبری که فرمودند دیگر روزگار بزن و در رو پایان پیدا کرده است. وقتی به کنسولگری ایران در دمشق حمله می‌شود و جمعی از عالی‌رتبه‌ترین فرماندهان نظامی ما را به شهادت می‌رسانند در ازای آن باید پاسخ دندان‌شکنی را نیز دریافت کنند. این امر به اهداف حج ابراهیمی و تبلور آن در مواجهه جبهه حق علیه کفر و شرک نزدیکتر است و این تذکر را به دیگر امت های اسلامی می‌دهد که اگر دشمن جسارت کرد، باید به او ضربه متقابل را وارد کنیم. لذا روح حج در عرصه‌هایی همچون وعده صادق عیان است و اینکه تنها تمرکز و توجه ما به مراسمی مختصر همچون برائت از مشرکان باشد که در صحرای عرفات برگزار می‌شود قطعاً آن‌چنانکه بایسته و شایسته است، نمی‌تواند بر این موضوع صحه بگذارد.
به هر حال آئین عبادی و سیاسی حج نباید تعطیل شود. همچنانکه بعد از حج خونین ۶۶ تا زمان ارتحال امام راحل، سه سالی بود که حاجیان ایرانی فرصت حضور در مناسک حج را پیدا نمی‌کردند و امام امت(ره) در روزهای آخر عمر شریفشان نگران و دغدغه‌مند بودند که حتماً تدابیری اندیشیده شود تا حج از سر گرفته شود، چرا که از جمله امور واجب مسلمین است و ترک آن جایز نیست. در نتیجه انعطافی که ممکن است از سوی کارگزاران حج در این مورد نشان داده شود، مصالح حجاج ایرانی را تأمین می‌کند، اما همانگونه که اشاره شد وظیفه تبیین و شفاف‌سازی درباره ابعاد گوناگون مقوله مهمی به نام برائت از مشرکان به عهده مسئولان و روحانیون کاروان‌هاست تا حاجیان را بیش از پیش با فلسفه وجودی آن آشنا کنند.
امیرسجاد دبیریان
نظر شما