در تفکر  اسلامی، مهدویت اصلی‌‎‌ترین معارف الهی است که خداوند متعال وعده تحقق آن را در قرآن کریم بارها با مفاهیم مختلف بیان کرده است و بهترین خوبان بشر یعنی انبیاء و رسل و بر فراز رسولان، اولوالعزم من‌الرسل را در مسیر تحقق آن قرار داده است. وقتی به زندگانی پیامبر و اهل بیت وحی نگاهی می‌اندازیم، از رایج‌ترین مباحث آن دوران را مسائل مربوط به مهدویت می‌بابیم. احادیث فراوانی دربارۀ کیفیت ولادت امام زمان(عج)، وقایع عصر غیبت، فتنه‌های آخرالزمان و معرفی کیفیت عصر ظهور بین مردم رواج داده داشت تا حدی که موضوع مهدویت و ظهور نقل مجالس آن زمان بود.

 البته همین تعدد احادیث سبب شد تا جریاناتی انحرافی روی کار بیایند که با تحریف و دست بردن بر احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله خود را همان جریان منجی معرفی کنند که در رأس آنها عباسیان بودند؛ هرچند جریاناتی مثل نفس زکیه (محمد بن عبدالله بن حسن) یا خراسانی بر آتش این فتنه می‌افزودند و خود را همان یاوران مهدی عجل الله تعالی فرجه معرفی می‌کردند. در چنین شرایطی بود که سایر اهل بیت وحی به تبیین جریان صحیح مهدویت می‌پرداختند و تحقق آن را در آینده‌ای دورتر معرفی می‌کردند تا شیعیان از فتنۀ مهدیان دروغین در امان باشند. به این لحاظ بیشترین احادیث مهدویت از سوی امام محمد باقر و امام صادق علیهما السلام صادر شد. دعای عهد و دعای ندبه نیز دو یادگار امام صادق علیه‌السلام به شیعیان بود که در این فضای فتنه گون صادر شد. در واقع این احادیث هم جنبۀ معرفتی داشت و هم جنبۀ تعلیمی برای در امان ماندن از فتنۀ فتنه‌گران و هم یادگاری برای آیندگان برای آنکه از مسیر منحرف نشوند و در دام فرقه‌ها نیفتند. 

به مناسبت ایام شهادت امام باقر علیه السلام، نمونه‌ای از حدیث آن امام بزرگوار را در ادامه می‌خوانیم. آن حضرت فرمود:

یَأْتِی عَلَی اَلنَّاسِ زَمَانٌ یَغِیبُ عَنْهُمْ إِمَامُهُمْ فَطُوبَی لِلثَّابِتِینَ عَلَی أَمْرِنَا فِی ذَلِکَ اَلزَّمَانِ إِنَّ أَدْنَی مَا یَکُونُ لَهُمْ مِنَ اَلثَّوَابِ أَنْ یُنَادِیَهُمُ اَلْبَارِی عَزَّ وَ جَلَّ عِبَادِی آمَنْتُمْ بِسِرِّی وَ صَدَّقْتُمْ بِغَیْبِی فَأَبْشِرُوا بِحُسْنِ اَلثَّوَابِ مِنِّی
بر مردم زمانی می‌‏آید که امامشان از منظر آنان غایب می‏‌شود. خوشا به حال آنان‏که در آن زمان در امر ما اهل بیت ثابت‏‌قدم و استوار بمانند؛ کمترین پاداشی که به آنان می‌‏رسد، این است که خدای متعال خطابشان می‏‌کند و می‌‏فرماید: بندگان من، شما به حجت پنهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید. پس بر شما مژده باد که بهترین پاداش من در انتظارتان است.

أَنْتُمْ عِبَادِی وَ إِمَائِی حَقّاً مِنْکُمْ أَتَقَبَّلُ وَ عَنْکُمْ أَعْفُو وَ بِکُمْ أَسْقِی عِبَادِی اَلْغَیْثَ وَ أَدْفَعُ عَنْکُمُ اَلْبَلاَءَ وَ لَوْلاَکُمْ لَأَنْزَلْتُ عَلَیْهِمْ عَذَابِی 
شما مردان و زنان، بندگان حقیقی من هستید. رفتار نیک و شایسته‌‏تان را می‌‏پذیرم و از کردار ناپسندتان عفو می‌‏کنم و به خاطر شما سایر گنهکاران را می‏‌آمرزم و بندگانم را به خاطر شما با باران رحمت خود سیراب و از آنان بلا را دفع می‌‏کنم. اگر شما نبودید، عذاب دردناک خود را به مردم نافرمان نازل می‌کردم.

این روایت دارای چهار بخش است: 1. خبر از دوران غیبت 2. ثواب ثابت‌قدمی در امر اهل بیت وحی 3. بشارت خدا به مؤمنانِ امام عصر (عج) 4. ثواب ایمان به حجت غائب

امام در فراز اول تأکید می کنند عصر غیبت فرا نرسیده است تا هر فرقه و گروهی ادعای مهدویت نکند. خطاب امام باقر علیه السلام در بخش دوم تا چهارم به شیعیان آخرالزمانی و جایگاه ایشان نزد خداوند  است مبنی بر اینکه باید در امر اهل بیت ثابت قدم بود و به حجت غائب ایمان آورد و او را تصدیق کرد. در این صورت شیعیان به پاداش خداوند دست می‌یابند و اعمالشان مورد پذیرش قرار می‌گیرد و خداوند از گناهانشان می‌گذرد. شاید این موهبت الهی از آن روست که فتنه‌های عصر غیبت و فسادهای آخرالزمان به قدری است که حقیقتاً مؤمنان نیاز به عفو و مغفرت خداوند دارند.

نکتۀ دیگر دربارۀ جایگاه شیعیان است. خداوند در بین شیعیان، ارزش‌گذاری ویژه‌ای به مؤمنان امام عصر عجل الله تعالی فرجه دارد و آنان را بیشتر مورد لطف و مرحمت خود قرار می‌دهد؛ چه بسا شیعیانی هستند که کاری به حجت غایب ندارند و به زندگی و کار و بحث و درس و عرفان و فرقۀ خود مشغولند، اما در بین آنان عده‌ای هستند که مؤمنانه برای امام خود وقت می‌گذارند و اعمالشان را در مسیر برپایی امر ظهور انجام می‌دهند. خداوند برای آنان ثمراتی قرار می‌دهد که در حدیث به آنها اشاره شده است.