در این روز مسلمانان حج‌گزار، اسماعیل وجود خود را و هر آنچه بدان دلبستگی دنیوی دارند، قربانی می‌کنند تا ادامه این دنیا را سبکبال طی کنند.

گفت‌وگوی ما خانم دکتر راضیه علی‌اکبری، پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه و کارشناس دینی رسانه ملی درباره این عید بزرگ و فلسفه آن است.

عید الاضحی، پیروزی عقل بر هوس

دکتر علی اکبری در خصوص عید اضحی می‌گوید: اضحی به معنای ارتفاع روز و امتداد نور آفتاب است و هنگامی که خورشید بالا می‌آید و قبل از ظهر را ضحی گویند. چنانچه در سوره شمس آمده است: «والشمس و ضحیها» یعنی قسم به خورشید و چاشتگاه آن. چون حجاج موقع بالا آمدن آفتاب قربانی می‌کنند و قربانی را اضحیه یا ضحیه گویند به همین دلیل روز دهم ذی‌الحجه را که قبل از ظهر آن، عمل قربانی انجام می‌شود عید اضحی نیز گفته‌اند.

ایشان به تاریخ انجام قربانی برای این عید نیز اشاره کرده و توضیح می‌دهد: تاریخ اولین قربانی بسیار قدیمی است و از زمان حضرت آدم ابوالبشر(ع) معمول بوده و در ادیان گذشته نیز جزو مقررات دینی به شمار می‌آمد اما قربانی مشهور در تاریخ قربانی حضرت ابراهیم خلیل(ع) درباره یگانه فرزندش اسماعیل(ع) است که در آیات 102 تا 107 سوره صافات بیان شده است:«فلما بلغ معه السعی الی و فدیناه بذبح عظیم». غریزه فرزند دوستی به ابراهیم(ع) می‌گوید اسماعیل(ع) را ذبح نکن اما وظیفه الهی می‌گوید او را ذبح نما. حضرت ابراهیم(ع) در این دو راهی، رضای خداوند و وظیفه را بر تمایلات شخصی خود و غریزه پیروز کرد، لذا باید آن را عید بگیرد. اگر در حدیث می‌خوانیم: هر روز که در آن معصیت خدا نشود، عید است نیز به همین معنا است که در برابر جاذبه‌های هوای نفس خط خدا قرار گرفت. هر گاه انسان بر سر خواسته همه شیطان‌های درونی و بیرونی پا می‌نهد آن روز را باید عید بگیرد. بنابراین عید قربان، روز پیروزی عقل و وحی بر هوی و هوس است.

عید قربان، مظهر وحدت مسلمانان جهان

عضو هیئت علمی دانشگاه در پاسخ به اینکه اسرار و حکمت قربانی چیست، بیان می‌کند: ابتدا فدا کردن مال و انفاق در راه خدا است و دیگر اینکه کشتن حیوان اشاره به کشتن نفس اماره است و مرد خداشناس با شمشیر برنده عقل و ایمان، حیوان نفس را که دائماً او را به کارهای زشت وا می‌دارد مقتول می‌سازد و خانه دل را از لوث نفس لئیم پاک کرده و آن را در راه حق و پیشگاه محبوب قربانی می‌کند و حج اکبر انجام می‌دهد. اگر نفس اماره و خواهش‌های او کشته نشود و آرام نگیرد، هرگاه تمام نعمت‌ها و ثروت‌های دنیوی در اختیارش باشد و زمین و آسمان را ببلعد باز هم سیر نمی‌شود و ندای هل من مزید دارد.

دکتر علی اکبری تصریح می‌کند: عید قربان به عنوان یکی از مشترکات مسلمانان برای ایجاد وحدت، در کنار اعتقاد به خدا، پیامبر(ص) و کتاب واحد و همچنین اعتقاد به اعمال عبادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مشترک مانند نماز، روزه، جهاد، حج، نمازهای جمعه و عید فطر و مهم‌تر از همه داشتن دشمنان مشترک آنان همانند آمریکا و اسرائیل و از جمله ابزار وحدت مسلمانان می‌باشد. از مهم‌ترین آداب این روز، اجتماع مسلمین از میان شیعیان و برادران اهل سنت، در برگزاری نماز عید قربان و گرد هم آمدن همه مسلمین در کنگره‌ای واحد است. این اجتماع بزرگ، در حقیقت تجدید پیمان و احیای حس برادری و برابری و استحکام بخشیدن وحدت میان مسلمین و اظهار قدرت و قوت است تا به دشمنان اسلام نشان دهند که چگونه در صفوف مرصوص و دوشادوش یکدیگر آمادگی این را دارند تا از کیان و شأن و شوکت اسلام وآئین اسلام دفاع کنند و نگذارند که دست اجانب در میان جامعه اسلامی رخنه کند.

غنای معنوی و فکری مسلمانان در عید قربان

این مبلغ دینی در ادامه و در مورد چگونگی تجلی عید قربان از وحدت مسلمانان جهان، توضیح می‌دهد: عید سعید قربان که به آن عید بزرگ یا عید کلان هم می‌گویند، در واقع نمادی از وحدت و هم‌فکری مسلمانان عالم به شمار می‌رود. این عید سعید که جنبه‌های مختلف عبادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آیین نجات‌بخش اسلام را در بردارد، تجلی بخش غنای معنوی و فرهنگی مسلمانان بوده و شکوه و عظمت جهان اسلام را به خوبی به نمایش می‌گزارد، که همگان را به حیرت وا می‌دارد. عید سعید قربان اوج شکوه و عظمت مسلمانان را به جهانیان نشان می‌دهد زیرا در این عید پرشکوه مناسک حج که بزرگترین گردهم‌آیی مسلمانان می‌باشد، نیز ادا می‌شود.

قربان، بزرگترین عید مسلمانان بهترین نمونه تجلی وحدت و عظمت جهان اسلام و ممثل آرمان‌های والای مسلمانان به شمار می‌رود و می‌توان از آن به عنوان بهترین الگو برای وحدت و یگانگی جوامع متفرق اسلامی استفاده کرد. همان طوری که تمام فرقه‌ها و مذاهب در ادای فریضه بزرگ حج بدون استثناء گرد هم می‌آیند و این فریضه‌ای بزرگ الهی را در کنار هم انجام می‌دهند، چه بهتر که جوامع اسلامی در پرتو تفکر و خرد جمعی با هم‌گرایی و هم‌بستگی بتوانند بسیاری از مشکلات امروز خود را نیز در ورای آن حل و مرتفع سازند.

دکتر علی اکبری در پایان و در پاسخ به این پرسش که عید قربان چگونه وحدت ساز است، می‌گوید: همان‌طوری که در برگزاری مراسم عبادی و سیاسی حج تمام مسلمانان از هر تبار و فرقه و نژاد و زبان و رنگ گرد هم می‌آیند و این فریضه الهی را انجام می‌دهند و تمام عوامل و اسباب افتراق و جدایی در این کنگره عظیم اسلام رنگ می‌بازد، چه بهتر با الگو برداری از این مناسبت در سایر مناسبت‌های مذهبی و ملی خود نیز از آن پیروی کرده و تمام اسباب وعوامل نفاق و شقاق، تعصب و تشتت و خشم و خشونت را یکسره کنار بگذارند و با سعه‌ای صدر و خلوص نیت همدیگر را پذیرفته و به زندگی مسالمت آمیز بیاندیشند. عید قربان، بهترین نماد همکاری، همیاری و همدلی و هم‌فکری در جهان اسلام و نشان دهنده‌ اتحاد، اتفاق، عزت و اقتدار مسلمانان در سراسر جهان است. چه بهتر که مسلمانان با به‌کارگیری این شیوه‌ها در سایر کارها و برنامه‌های خود برای حل مشکلات کلان جامعه‌ای مسلمان بهره گیرند و به جای پراگندگی و پراگنده‌گویی به وحدت عمل و نظر بپردازند، تا به آن بیشتر از گذشته دست یابند.