در دنیای ما هر چیزی تاریخ مصرفی دارد الا آنچه که راهش از ازل آمده و به ابد منتهی خواهد شد. ابد هم که می‌دانی مفهومی است که ته ندارد و این یعنی که هر چه به این مسیر ازلی و ابدی وصل شود، می‌شود جاودانه و نمی‌توان مهر خروج روی پیشانیش کوبید. حالا این هر چیز یک وقت می‌شود یک مفهوم و گاه می‌شود یک روز. یک روز که در آن اتفاقی رقم خورده که بناست برای همه باشد و جاودانه. به همین خاطر آنکه بانی این روز است وقتی بین جمعیت بالای جایگاه می‌ایستد، صدایش را بلند می‌کند تا خوب به‌گوش همه برسد و می‌گوید: «ای مردم! همانا من، امامت و وراثت را تا روز قیامت در فرزندانم به جا گذاشتم و قطعاً آن چیزی را که مأمور به ابلاغش بودم، رساندم تا حجت و سندی باشد بر هر حاضر و غائبی و بر هر کسی که شاهد است یا نیست، متولد شده است یا نه؛ پس حاضران به غائبان برسانند و پدران به فرزندان تا روز قیامت.»
این می شود که رساندن پیام «غدیر» تکلیفی و عهدی است که تا قیام قیامت پابرجاست و این عجیب نیست که اولین عمل‌کنندگان به این تکلیف فرزندان همان مرد پیام‌رسان باشند. از این رو احادیث و روایات متعددی از امامان برای ما به یادگار مانده که به محتوای غدیر و نقش امامت و تبیین ولایت، پرداخته‌اند. در ادامه مروری اجمالی به تعدادی از این روایات خواهیم داشت.
امامت در کلام خدا
می‌دانیم که پیامبران و امامان همه فرستادگان خدای تعالی هستند و اگر بنا باشد، بهتر درباره آن‌ها و جایگاهشان بدانیم اولین مرجع، سخنان هم اوست که آنان را منصوب کرده‌است.
آیه ابتلا (سوره بقره، ۱۲۴) : این آیه به نصب حضرت ابراهیم(ع) از جانب خداوند به مقام امامت، پس از چندین بار امتحان اشاره دارد. عالمان شیعه این آیه را از دلایل قرآنیِ الهی‌بودن نصب امام و لزوم معصوم بودن امام می‌دانند. متکلمان و مفسران شیعه و سنی مباحث بسیاری درباره این آیه مطرح کرده‌اند. به‌باور علامه طباطبایی منظور از کلمات، عهدهای ابراهیم با خدا و آزمایش‌های الهی درباره او است. تفسیرهای مفسران از واژه امامت هم از این قرار است: رهبری سیاسی، ولایت باطنی، امامت جهانی و نبوت.
آیه ولایت (مائده، ۵۵) : این آیه در شأن امام علی (ع) نازل شده‌است زمانی که ایشان در حال رکوع انگشتر خود را به فرد نیازمندی بخشیدند. این آیه بیانگر ولایت و رهبری خدا، پیامبر(ص) و مؤمنانی است که در حال رکوعِ نماز انفاق می‌کنند. بر همین اساس شیعیان برای اثبات ولایت و خلافت حضرت علی(ع) به این آیه استناد نمودند.
آیه تبلیغ (مائده، ۶۷) این آیه از آخرین آیات قرآن است که بر پیامبر (ص) نازل شده‌است. به گفته مفسران طبق این آیه پیامبر مأمور به ابلاغ ولایت حضرت علی به مردم در روز عید غدیر شدند.
آیه اکمال (بخشی از آیه ۳ سوره مائده) : این آیه بعد واقعه غدیر و اعلام ولایت حضرت علی (ع) نازل شد و خداوند در آن، از کامل‌شدن دین اسلام سخن گفته‌است. شهید مرتضی مطهری درباره تفاوت بین «اکمال» و «اتمام» گفته است: «اتمام» در جایی است که چیزی قبلا ناقص بوده؛ ولی در «اکمال» ممکن است چیزی ظاهرش درست و تمام بوده، ولی چون آثار مورد انتظار را ندارد، کامل نباشد. در آیه اکمال، دستور نصب امام علی(ع) به امامت، هم جزئی از دین و تمام‌کننده آن بود و هم موجب کمال سایر اجزای دین شد؛ زیرا روح دین ولایت و امامت است.
امامت در نهج البلاغه
خطبه‌های امام علی ع دارای نکات بسیاری در حوزه امامت و جایگاه ولایت است. ایشان به روشنی درباره این امر سخن گفته‌اند.
چراغی در تاریکی (خطبه ۱۸۷)
امام علی (ع) در این خطبه خودشان را در جایگاه امامت به‌مثال چراغی معرفی کرده‌اند، نوری که با ورود به آن از روشنایش برخوردار خواهیم شد: « مثل من میان شما مانند چراغ در تاریکی است، آن کس که به حیطه روشنایی آن داخل شود از نور آن برخوردار گردد.»
راه نجات همراهی با ائمه (خطبه ۹۷)
در خطبه‌ای دیگر به دلایل همراهی ائمه اطهار اشاره کرده و گفته‌اند: «به خاندان پیامبرتان بنگرید و همراه آنان باشید به هر سمتی که گام بر می‌دارند، شما هم به همان سمت گام بردارید؛ زیرا آن ها هرگز شما را از راه راست خارج نمی‌کنند و به سستی باز نمی‌گردانند. پس اگر سکوت کردند، شما هم سکوت کنید و اگر قیام کردند، شما هم قیام کنید و از آن‌ها پیشی نگیرید که گمراه خواهید شد و از آنان عقب نمانید که هلاک خواهید شد.»
امامت در صحیفه سجادیه
گفت‌وگو با خدا توسط امام سجاد (ع) در حقیقت تنها راه مبارزه با خفقان دوران امامت‌شان و تنها مسیر انتقال و حفظ مفاهیم دین بود. این امام بزرگوار در نیایش ۴۷ صحیفه سجادیه در ضمن درود بر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) مقام و درجات والای ائمه علیهم السلام را در ضمن دعا متذکر می‌شوند: «خداوندا درود فرست بر پاکیزه‌تران از اهل بیت او که ایشان را برای اجرای فرمان خود انتخاب کرده‌ای، و آنان را گنجینه‌داران علم و حافظان دین و خلفای خود در زمین، و حجت‌های خویش بر بندگانت قرار داده‌ای، و به اراده خود ایشان را از پلیدی به تمام معنی پاک کرده‌ای، و آنان را وسیله‌ای به سوی خود، و راه بهشت خود نموده‌ای. »
و پس از چند فراز چنین می‌گویند: «خداوندا تو در هر زمان دینت را به سبب امامی بر حق تأیید کردی و او را نشانه‌ای برای بندگانت، و مشعلی فروزان در شهرهایت بپا داشتی، پس از آنکه ریسمان او را به ریسمان خود وصل کردی، و او را سبب دستیابی به رضای خود ساختی، و طاعتش را بر همه واجب نمودی، و از نافرمانیش بیم دادی، و به اطاعت دستوراتش، و باز ایستادن از نواهیش، و پیشی نجستن بر او، و واپس نماندن از حضرتش فرمان دادی، پس او پناه پناهندگان، و ملجأ اهل ایمان، و دستاویز چنگ‌زنندگان، و جمال جهانیان است.»
این نیایش با دعا برای پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) ادامه دارد و در انتها با شمردن ویژگی‌های پیروان ایشان، برای آنان نیز دورد و سلام فرستاده‌اند.
امامت در کلام امام رضا (ع)
شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا جلد ۱ صفحه ۲۱۶ روایت جامع و کاملی در جایگاه امامت نقل می‌کند که برای معرفت و شناخت امام آدرس کامل و دقیقی است. امام رضا(ع) در این روایت به اختلافات مردم در امر امامت در آن زمان پاسخ داده‌اند. در ادامه نکاتی از این روایت را آروده و پیشنهاد می‌دهیم برای مطالعه دقیق‌تر به اصل آن مراجعه کنید.
«رسول خدا(ص) از دنیا نرفت تا برای مردم همه معالم دین آن‌ها را بیان کرد و راه آنان را بر ایشان روشن ساخت و آن‌ها را بر جاده حق واداشت و علی (ع) را برای آن‌ها رهبر و پیشوا ساخت و از چیزی که مورد نیاز امت باشد صرف نظر نکرد تا آن را بیان نمود.»
«امامت زمام دین و نظام مسلمین و عزت مؤمنین است. امامت بنیاد پاک اسلام و شاخه با برکت آن است، به‌وسیله امامت نماز و روزه و زکاه و حج و جهاد درست می‌شوند، غنیمت و صدقات بسیار می‌گردند، حدود و احکام اجرا می‌شوند، مرزها و نواحی کشور مصون می‌شوند، امام حلال و حرام خدا را بیان می‌کند و حدود خدا را بر پا می‌دارد و از دین خدا دفاع می‌کند و با حکمت و پند نیک و دلیل رسا مردم را به راه خدا دعوت می‌نماید.»
«امام ماه تابنده، چراغ فروزنده، نور بر افروخته و ستاره رهنما در تاریکی شب‌ها و بیابان‌های تنها و گرداب دریاها است، امام آب گوارائی است برای تشنگی و رهبر به‌حق و نجات‌بخش از نابودی است. امام ابری است بارنده، بارانی است پی‌درپی، آفتابی است فروزان و آسمانی است سایه‌بخش و زمینی است گسترده و چشمه‌ای است جوشنده و غدیر و باغی است، امام امینی است یار و پدری است مهربان و برادری است دلسوز و پناه بندگان خدا است در موقع ترس و پیشآمدهای بد.»
خبرنگار آزاده خلیلی
نظر شما