حضرت اباعبدالله الحسین(ع) هنگامی که از شهر مدینه تا مقصد شهادت سیر می‌کرد، منزل به منزل آیاتی از کلام‌الله مجید به فراخور مناسبت تلاوت می‌کرد تا بر این اساس حقانیت، مظلومیت و پیوند عترت و قرآن در مسیر و مکتب ایشان ثابت شود؛ چرا که روح و جوهره نهضت حسینی برگرفته از رهنمودهای قرآنی بوده به همین خاطر نهضت حسینی همانند آیات قرآن همیشگی و جاودانه است.

این روزها و با آغاز ماه محرم شاهد برپایی مراسم عزاداری اباعبدالله(ع) هستیم. مراسمی که پیوند شور و شعور حسینی آن را در تاریخ ماندگار کرده است و نه تنها گرد و غبار قدمت و کهنگی بر آنان نمی‌نشیند بلکه پرفروغ و پرپیام باقی خواهد ماند.

گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام دکتر رامین گلمکانی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در مورد مجالس عزاداری و برخی از آسیب‌هایی است که ممکن است آن‌ها را تهدید کند.

عزاداری؛ بزرگداشت شعائر الهی

دکتر گلمکانی با بیان اینکه گریه یعنی توجه و خوف از عذاب، به آیاتی از قرآن کریم اشاره کرده و می‌گوید: خداوند در قرآن کریم افرادی را که از شنیدن آیات مربوط به قیامت متنبه نشده و در بازسازی رفتار خود تلاش نمی‏‏‏‏‏کنند، مورد سرزنش قرار داده و در آیه 61 سوره نجم می‏‏‏‏‏‏‏فرماید: «وَ تَضْحَکُونَ وَ لاتَبْکُونَ وَ أَنْتُمْ سَامِدُونَ» یعنی می‏‏‏‏‏‏خندید و نمی‏‏‏‏‏گریید و سرگرم لهو و لعب هستید؟ در آیات دیگری گریه‏کنندگان را مورد تشویق و تحسین قرار می‏‏‏‏‏‏دهد. به طور نمونه در آیه 58 سوره مریم می‌فرماید: «بندگان برگزیده خداوند چون آیات الهی بر ایشان خوانده می‏‏‏‏‏‏شود به حال گریه به خاک می‏‏‏‏‏‏افتند و سجده می‏‏‏‏‏‏کنند. یا در آیه 107 سوره اسراء می‏‏‏‏‏‏فرماید: «کسانی که علم داده شده‏‏‏‏‏‏اند، وقتی قرآن بر آن‌ها خوانده شود گریه‏‏‏‏‏‏کنان با چانه به زمین افتاده و تواضعشان افزون می‏‏‏‏‏‏شود».

ایشان ادامه می‌دهد: بی‏‏ تردید تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی از دستورات اسلام است، چنان که در آیه 32 سوره حج آمده است: «هر که در بزرگداشت شعائر الهی تلاش کند، در حقیقت این از تقوای قلوب است». امام راحل نیز به‏ صراحت بیان می‏‏کند عزاداری از مصادیق شعائر است: «دسته‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ها‏‏‏یی که بیرون می‏‏آیند، مقابل ظالم هستند، قیام کرده‏‏‏‏‏‏اند، این‏ها را باید حفظ کنید، این‏ها شعائر مذهبی ماست که باید حفظ شود، این‏ها شعائر سیاسی ماست که باید حفظ شود». علاوه بر آن یکی از راه‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ها‏‏‏ی اظهار دوستی و ارادت به پیامبر اکرم(ص)‏‏‏، دوستی و همدردی با اهل‏ بیت پیامبر(ع) است.

مجلس عزای حسینی، نشان مودت به اهل بیت(ع)

عضو هیئت علمی گروه فلسفه اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی تشریح می‌کند: عزاداری یعنی فریاد ستمدیدگان و خداوند در آیه 148 سوره نساء می‌فرماید: «خداوند فریاد زدن به بدگویی را دوست ندارد مگر کسی که مورد ستم واقع شده است». البته ظلم اقسام و مراتبی دارد و بزرگ‏ترین مرتبه آن این است که به حقوق اولیای الهی تجاوز شود. اما اولیای او چه کسانی هستند؟ خداوند در آیه 55 سوره مائده می ‏فرماید: «سرپرست و ولی شما، خدا و رسول و کسانی هستند که به او ایمان آورده و نماز را به پا می‌دارند و در حال رکوع، زکات می‌دهند. بی‌تردید امام حسین(ع) وارث علم و ولایت جد بزرگوار و پدر مظلوم خویش است و با فجیع ‏‏‏‏‏‏ترین شکل مورد ظلم قرار گرفت و به شهادت رسید. جامعه اسلامی نمی‌تواند در برابر چنین حادثه اندوهباری سکوت کند. این جامعه باید طبق آیات قرآن کریم فریاد برآورد و به افشاگری و رسوا کردن ستمگران بپردازد».

دکتر گلمکانی عنوان می‌کند: با توجه به آیاتی که عرض شد، عزاداری تا آنجا که با اصول کلی اسلام مخالف نبوده و مبتنی بر سیره و روش عملی اولیای دین باشد، نه تنها ممنوع نیست بلکه برگزاری و توجه به آن از شعائر دینی و از وظایف هر انسان دین‏داری است و از نشانه‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ها‏‏‏ی مودت به اهل ‏‏بیت پیامبر(ع) و تقوای الهی به شمار می‏‏رود. البته برای بهره‌برداری هر چه بیشتر از مجالس عزای سیدالشهدا(ع) که حالا قرن‌هاست از مرزهای اسلام فراتر رفته و حتی غیرمسلمانان نیز از این مکتب درس می‌‎آموزند باید به اهداف عالی و توصیه‌های دین بیشتر از گذشته توجه کرد تا این مراسم از آسیب و آفت مصون بماند.

برخی از تهدیدگرهای عزاداری اباعبدالله ‌الحسین(ع)

این استاد حوزه و دانشگاه به برخی از این آسیب‌ها اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در میان هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری گاهی رقابت‌هایی در امور بیهوده دیده می‌شود، در صورتی که همه باید طبق فرمان الهی در آیه 148 سوره بقره در کارهای خیر از هم سبقت بگیرند. نپذیرفتن نصیحت و انتقاد سازنده از دیگر آسیب‌های مجالس عزادای است. عزاداران واقعی اهل‏ بیت(ع) هدف از عزاداری را شناخته، از مشورت با اسلام‏‏‏‏‏شناسان ابایی ندارند و چنانچه در روند عزاداری مورد انتقاد سازنده قرار گیرند، برای برگزاری هر چه بهتر عزاداری و برخورداری از اجر معنوی بیشتر از هیچ کوششی دریغ نمی‏‏‏‏‏کنند. ضمن اینکه عزاداران باید ضمن حفظ شخصیت خود از هر عملی ساختگی و بی‌اساس پرهیز کرده و اهداف عزاداری و دستورات دینی را همیشه در نظر داشته باشند. عزادار واقعی کسی است که با شرکت در مراسم عزاداری، در پی قرب الهی و اظهار دوستی با اهل بیت پیامبر(ع) از سر آگاهی باشد. کم‌توجهی به نماز اول وقت، اصالت پیدا کردن برخی امور کم‌اهمیت، ایجاد مزاحمت برای دیگران، به‏ کار بردن تعبیرات و واژه‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ها‏‏‏یی دور از شأن عزاداری و استفاده از اشعار غلوآمیز، اغراق‏گونه و سخیف و... برخی دیگر از آفاتی که مراسم عزای سالار شهیدان را ممکن است تهدید کند اما خوشبختانه در سال‌های اخیر تلاش بسیاری شده تا در هیئت‌های عزاداری که فرصت مناسبی برای ترویج معارف شیعه و اهل بیت(ع) است شور و احساسات همراه با معرفت باشد.

دکتر گلمکانی در پایان با اشاره به اینکه با شور حسینی برای تقویت شعور دینی آماده می‌شویم، می‌گوید: با توجه به اینکه معرفت غایت کمال انسانی است، هر اندازه قرب و معرفت ما به خداوند و اولیاب الهی به ویژه اباعبدالله الحسین(ع) بیشتر شود، عزاداری ما از شور و شعور بیشتری برخوردار خواهد شد. پس به خود و عزاداران عزیز توصیه می‌شود در ایام عزای اباعبدالله الحسین(ع) برای کسب معنویت و برکات بیشتر تا می‌توانند بر معرفت خود بیفزایند که دام‌های شیطان بس گسترده است.