در جریان حادثه کربلا و براساس آنچه که از گفتار و سیره‌ اباعبدالله الحسین(ع) می‌توان برداشت کرد، دلدادگی به حق و مؤانست با کتاب خدا و آیات الهی را می‌توان یکی از مهمترین حقایق ناب پیام امام حسین(ع) دانست. سومین اختر تابنک امامت به اندازه‌ای به قرآن کریم دلداده بود که می‌توان گفت یکی از حوادث شگفت‌انگیز پس از کربلا که مورخان و مقتل‌نویسان آن را گزارش کرده‌اند، قرآن‌خواندن سرمبارک اباعبدالله الحسین(ع) بالای نیزه و نزد یزید ملعون بوده است. بنابراین توجه به موضوع قرائت قرآن در ایام سوگواری و هیئات حسینی در کنار میزان اهتمام به دعوت از سخنران و مداح موضوعی است که باید مورد توجه بانیان و سوگواران ایشان باشد.

توجه به این موضوع باعث شد تا برخی از دغدغه‌مندان عرصه قرآنی کشور از چند سال گذشته با هدف آگاهی‌بخشی صاحبان و بانیان هیئات مذهبی و پرداختن به موضوع قرآن، در کنار سوگواری و عزاداری اهل بیت(ع) در ماه محرم پویش «نذر تلاوت» را برگزار کنند. پویشی که تلاش می‌کرد تا جامعه قرآنی را تشویق به حضور در هیئات مذهبی در دهه پر فضیلت محرم کنند تا با نذر تلاوت در هیئات در کنار هم بودن قرآن و اهل ‎بیت(ع) را پیاده کنند.

این پویش چندسالی ادامه داشت تا اینکه «نهضت ملی زندگی با آیه‌ها» به عنوان حلقه وصل همه فعالیت‌های قرآنی کشور طرح‌ها و ایده‌های جدیدتری را برای تحقق توجه به قرآن در هیئات پیاده‌سازی کند. بر همین اساس از دو سال گذشته تاکنون پویش نذر تلاوت اجرایی نشد و این فعالیت در قالب دیگری با عنوان طرح «تلاوت تدبری» ذیل نهضت ملی زندگی با آیه‌ها در برخی از هیئات برگزار شد تا گفتمان‌سازی و تبدیل مفاهیم قرآنی را به مسلمات فکری و رایج‌ترین افکار مشترک همه مردم و حفظ آیات کلیدی قرآن عملیاتی کند؛ موضوعی که در نشست اخیر دبیر نهضت ملی زندگی با آیه‌ها که در محل سازمان دارالقرآن برگزار شد مجددا مورد تاکید قرار گرفت و اعلام شد که امسال نیز این طرح گسترش پیدا کرده و قرار است در تمامی هیئت‌های مذهبی کشور تلاوت تدبری برگزار شود. طرحی که اگر به واقع اجرایی و عملیاتی شود می‌تواند قدم بزرگی را در کاهش مهجوریت قرآن بردارد. 

موضوعی که سیدمحسن موسوی‌بلده، پیشکسوت قرآنی کشورمان، نیز ضمن تاکید بر آن معتقد است: فرهنگ تلاوت بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ائمه اطهار(ع) است. ارتباط تنگاتنگی که ذاتاً بین عترت و قرآن هست و پیامبر(ص) نیز بر جدا نشدن این دو عنصر از هم تا روز قیامت خبر داده است و این نشان می‌دهد، این جدایی‌ناپذیری در ماهیت اصلی قرآن و عترت وجود دارد و خود را در زندگی ائمه به شکل ارتباط عمیق آنها با قرآن نشان می‌دهد.

این مدرس قرآن افزود: نمونه‌های این ارتباط در کلام و رفتار ائمه اطهار آمده است. وقتی امام صادق(ع) با یکی از شیعیان خود در رابطه با قرائت قرآن در طول سال بحث می‌کنند، می‌فرمایند ائمه در طول ماه مبارک رمضان هر سه روز یکبار یک ختم قرآن دارند و در دیگر ایام هر ۱۰ روز یکبار قرآن را ختم می‌کنند. بر همین اساس است که ائمه اطهار(ع) به شیعیان خود سفارش می‌کنند تا در ماه رمضان هر ۱۰ روز یک بار و در طول سال هر ماه یک ختم قرآن داشته باشند. امام صادق(ع) از جمله تعابیری که برای آیه «وَلَا تَکُنْ مِنَ الْغَافِلِینَ» برشمرده‌اند، غفلت از تلاوت قرآن کریم است. 

موسوی‌بلده با تأکید بر ارتباط وسیع و تنگاتنگ امام حسین(ع) با قرآن تصریح کرد: در زندگی حضرت سیدالشهداء(ع) و ائمه اطهار، این ارتباط تنگاتنگ غیر از تلاوتی که انجام می‌دهند در وجوه دیگر نیز وجود دارد. آن حضرات در سخنرانی‌های خود هم آیات قرآن را تکرار می‌کنند و سخنان آنان شکل دیگر یا توضیحی بر آیات قرآن است. هر یک از عبارات ائمه را دنبال کنید، ممکن است با یکی از آیات ارتباط داشته باشد. سخنرانی حضرت زینب(س) در مقابل ابن‌زیاد یا در مسیر کربلا به شام، انعکاسی از آیات قرآن بوده است. بنابر این وقتی عترت اینگونه با قرآن ارتباط وثیق دارند، لازم است در مجالس مرتبط با آنها قرآن نیز حضور داشته باشد.

تاکیدات پیشکسوت قرآنی کشورمان برای قرآنی‌ شدن هیئات ضروریاتی را می‌طلبد که از یک سو هم بانیان هیئت‌های مذهبی و متولیان امور قرآنی باید پای کارش باشند و هم از سوی دیگر قاریان و تالیان قرآن باید بدون چشم‌داشت، خالصانه و حسینی در این عرصه قدم بردارند تا این موضوع به درستی محقق شود.

حجت‌الاسلام علی تقی‌زاده، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم با اشاره به تدابیر و تسهیلاتی که این سازمان برای اعزام قاریان به هیئات به ویژه هیئات شاخص کرده است گفت: در این خصوص یک کار مشترک بین سازمان دارالقرآن و سازمان هیئات و تشکل‌های مذهبی کشور در ذیل نهضت ملی زندگی با آیه‌ها انجام شد. برهمین اساس با کارشناسان هیئت‌های کل کشور این هماهنگی انجام شد تا فعالان قرآنی بتوانند در این طرح شرکت کنند؛ همچنین با مدیران قرآنی و مجموعه‌های مردمی جلساتی برگزار شد تا این ظرفیت بتواند به صورت ویژه عملیاتی شود.

دبیر نهضت ملی زندگی با آیه‌ها با تاکید بر اهمیت اثرگذاری رسانه در اجرای هرچه بهتر این طرح گفت: با هماهنگی انجام شده جدا از جلساتی که با بخش‌های مختلف صورت گرفت، در برنامه تلویزیونی معلی نیز تلاش کردیم تا تمامی آیات محوری طرح تلاوت تدبری برای شب‌های محرم در قالب این برنامه پخش و به عنوان نمونه برای هیئات معرفی شود.

وی در خصوص برنامه‌های این سازمان برای پرداخت حق‌الزحمه قاریان اعزامی به هیئات گفت: در این خصوص اقدامی را مبنی بر آیین‌نامه پرداخت‌ها انجام دادیم که طی آن استاندارد مشخصی از سوی سازمان دارالقرآن برای پرداخت هزینه به قاریان ابلاغ شد. طبیعتا این اقدام حدی از استانداردسازی و اینکه افراد خارج از این موضوع و عرف آن هم با این چهارچوب درخواستی نکنند، قابلیت می‌دهد. اما برخی از هیئت‌ها با عددهای بالاتر از این آیین‌نامه ترجیح می‌دهند که قاری ویژه‌ای را دعوت کنند که آن هم عرف‌هایی را می‌سازد. لذا حق‌الزحمه این عزیزان هم توسط بانیان هیئت‌ها و ذیل برنامه‌های مختلف این حوزه دیده می‌شود و سازمان دارالقرآن بیشتر تلاش کرده در نقطه تسهیل‌گری برای ارتباط وارد شود. البته گاهی مواقع این ارتباط باعث شده تا برخی قاریان نیز برای اجرا در هیئات حق‌الزحمه دریافت نکنند.

حجت‌الاسلام مجید باباخانی، رئیس سازمان هیئت و تشکل‌های دینی در خصوص نحوه اعزام قاری به هیئت‌ها در این طرح و استفاده از ظرفیت مؤسسات قرآنی در اجرای هرچه بهتر این فعالیت‌ها گفت: در هر استان یک شورای شبکه‌های هیئات مذهبی داریم که جلسات متعددی را با حضور دبیران شبکه‌های مختلف هیئات آن استان برگزار می‌کنند. در کنار این شبکه در هر استان ادارات قرآنی را داریم که مؤسسات برجسته قرآنی را شناسایی کرده‌اند؛ لذا پیوند بین اینها اعزام قاری قرآن و مبلغ قرآن را به هیئت‌ها تسهیل کرده است و امسال بخشی از آن اجرایی خواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه با هم‌افزایی بین سازمان هیئات و تشکل‌های دینی و سازمان دارالقرآن تلاش می‌کنیم تا این موضوع تسهیل شود، اظهار کرد: امیدواریم با این فرایند، هیئتی نباشد که اگر تمایل به استفاده از فضای قرآنی را داشت، ما نتوانیم مقدمات آن را برایشان فراهم کنیم؛ امروز این مقدمات به وسیع‌ترین سطح ممکن فراهم شده است.

رئیس سازمان هیئت و تشکل‌های دینی تصریح کرد: فرهنگ از جنس تعیینی نیست بلکه تعینی است و آرام آرام این اتفاق رقم خواهد خورد. عرضه و تقاضا کنار همدیگر شکل خواهد گرفت و حتما اینگونه است که وقتی هیئت‌ها تب و نیاز قرآنی پیدا کنند، مؤسسات قرآنی که فراوان و فعال در این زمینه هستند این نیاز را برطرف خواهند کرد.

باباخانی بیان کرد: باید در سطح زیست‌بومی این موضوع را حل کنیم. اینکه صرفا بخواهیم سازمانی اعزام قاری داشته باشیم کار درستی نیست؛ لذا باید در هر استان مؤسسات قرآنی به صورت خودجوش فعال و برجسته بشوند و هیئت‌ها نیز به اینها مراجعه کنند و در یک تعامل بین هیئت و مؤسسه قرآنی یک فضای مردمی را کنار همدیگر پیش ببرند. ما نیز تسهیل‌گری می‌کنیم و مؤسسات قرآنی برجسته را به هیئت‌ها در هر شهرستانی به صورت جداگانه معرفی می‌کنیم تا آنها بدانند اگر خواستند برنامه قرآنی را در سطح هیئت و محفل خود داشته باشند، چگونه و کجا باید اقدام کنند. پویش‌هایی هم به صورت خودجوش در حال برگزاری است که باعث می‌شود مؤسسات قرآنی پیوند و سرشاخه مجموعه دارالقرآن با مجموعه هیئات باشند.

تعظیم شعائر دینی را می‌توان به عنوان یکی از وظایف فعالان قرآنی محسوب کرد و از مهمترین شعائر دینی، باشکوه برگزار کردن مراسم مربوط به محرم‌الحرام و صفرالمظفر است و هر فردی در هر پست و مقامی باید بر شکوه و احیای حرکت سیدالشهدا(ع) و یارانشان بیفزاید. در این مسیر قاعدتاً تالیان قرآن با توجه به وابستگی‌شان به منبع معارفی که همانا قرآن کریم است، باید خودشان را نشان دهند و تلاش کنند تا این سنت به یک فرهنگ در میان جامعه قرآنی و دینی تبدیل شود.

 تلفیق هیئت‌ حسینی با آیات قرآن کریم شاید در یک نگاه دشوار باشد، اما با عزم و اراده قطعا می‌توان این کار را عملیاتی کرد. هیئت «علمدار ظهور» از آن دست مجالسی است که امسال برای دومین سال متوالی در دهه اول محرم‌، مراسم سوگواری اباعبدالله‌الحسین(ع) را با حضور قاریان بین‌المللی قرآن کریم در انگورستان ملک‌التجار واقع در خیابان ملک اصفهان برگزار می‌کند.

مسعود نیکدستی قاری بین‌المللی قرآن و مدیر مجموعه فرهنگی «علمدار ظهور»، با اشاره به برکات مجلس عزاداری که در پرتو قرآن کریم باشد گفت: دو ثقل داریم که ثقل اکبر، قرآن است. اگر کسی به یک بال پرواز بسنده کند، نمی‌تواند اوج بگیرد؛ اما اگر هر دو را داشته باشد، اثر بهتری خواهد دید؛ لذا این مجلس زمینه‌ساز آشنایی بیشتر مردم با قرآن است.

وی افزود: اولین برکت چنین مجالسی این است که طبق فرموده حضرات معصومین(ع)، گوش سپردن به تلاوت، زنگار قلب را از میان می‌برد. عزاداری هم به همین نحو است؛ یعنی وقتی از جلسه عزاداری بیرون می‌آییم، شعف معنوی خاصی احساس می‌کنیم. تلفیق و عجین شدن هر دو با هم می‌تواند، بسیار اثرگذار باشد و این تأثیرگذاری نیز سبب سوق دادن خانواده‌ها به سوی آموزش و یادگیری قرآن خواهد بود.

در پایان باید گفت ما نیز امیدواریم که طرح تلاوت تدبری قرآن کریم که این روزها تلاش می‌شود در هیئت‌های سراسر کشور ارائه شود، به درستی و با دغدغه مسئولان جلسات و هیئات اجرایی شود تا قرآن محور تمامی امور قرار گیرد؛ هر چند که تا تحقق واقعی آن راه بسیار است. قلب اولیاء خدا تجلیگاه آیات قرآن و همه شئون حیات ایشان آیینه تمام‌نمای آیات الهی است. کاری که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) آن را انجام می‌دادند. همچنان که در شب عاشورا هنگامی که تمامی اصحاب مشغول عبادت و نماز بودند و عده‌ای تلاوت قرآن می‌کردند، در عین حال سپاهی از لشکر عمر بن سعد برای سرکشی به اطراف لشکر امام حسین(ع) حرکت می‌کنند؛ حضرت از دشمن برای تلاوت قرآن، فرصت گرفت و در همین باره فرمود: «فهو یعلم انّی قد کنتُ احبّ الصلاة له و تلاوة کتابه و کثرة الدعاء و الاستغفار» (ارشاد، ج ۲، ص ۹۱) چه آن که خداوند، خود می‌‏داند که من همواره دوست داشته و دارم که نماز بخوانم و تلاوت کتاب خدا و دعا و استغفار فراوان کنم. پس اگر قرآن را بشناسیم، اهل‌بیت(ع) را شناخته‌ایم و اگر اهل‌بیت(ع) را بشناسیم، قرآن را خوب شناخته‌ایم. امیدوارم بیش از پیش به قرآن اهمیت دهیم و قرآن را بیشتر بخوانیم، بیشتر بدانیم و بیشتر به آن عمل کنیم.

وهاب خدابخشی