علی‌اکبر عباسی با اشاره به موضوع امامت حضرت سجاد (ع) امام چهارم شیعیان، اظهار کرد: علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب (ع) برخلاف تصوری که بین عامه مردم رایج است، وقتی به امامت رسید، چندان هم کم سن و سال نبودند. درباره سن امام در زمانی که جانشین حضرت حسین (ع) شد، به‌طور قطع نمی‌توان نظر داد. برخی منابع تأیید می‌کنند که ایشان در سن پایینی به امامت رسیدند، اما قاطبه منابع و روایت‌ها خلاف آن را بیان می‌کنند.
این شیعه‌پژوه با یادآوری اینکه دوران امامت حضرت زین‌العابدین (ع) با خلافت یزید و جانشینان او یعنی معاویه دوم، مروان، عبدالملک بن مروان و بخش‌هایی از دوران ولید اموی هم‌زمان بود، گفت: امام چهارم شیعیان حضرت امام زین‌العابدین (ع) تا جایی که برای ایشان ممکن بود و با ارزش‌های دینی مغایرت نداشت با حکومت‌های وقت و خلفای اموی مدارا می‌کرد.
عضو هیئت علمی گروه تاریخ و ایران‌شناسی دانشگاه اصفهان امام سجاد (ع) را حامی ضعفا دانست و با اشاره به ماجرای به خاک و خون کشیدن مدینه توسط یزد بن معاویه در دوران حیات آن حضرت، بیان کرد: نمود این خصلت، حضرت زین‌العابدین (ع) را در یکی از وقایع دوران یزید اموی می‌توان یافت. در این دوره، یزید ۲۰ هزار سپاهی را به مدینه اعزام کرد، این سپاهیان که سوارکاران قهاری بودند شهر مدینه را به خاک و خون کشیدند. سپاه یزید اموی از هیچ قتل و غارت و تجاوزی در مدینه خودداری نکرد. در این واقعه که مردم مدینه علیه یزید قیام کرده بودند و به قیام حره شهرت دارد، امام سجاد (ع) تمام تلاش خود را کرد تا پناه ضعیفان و بخصوص زنان و کودکان بی‌سرپرست باشد. او حتی از خانواده‌های اموی حمایت خود را دریغ نکرد تا همه در امان باشند.
عباسی ادامه داد: البته سردار امویِ این نبرد به امام و به کسانی که در سایه امام پناه گرفته بودند، آسیبی نزد. این قیام از یک طرف ضد اموی بود و از طرف دیگر، حس زبیری بر آن تسلط داشت. امام سجاد (ع) نه از سیاست‌های حکومت اموی قصد حمایت داشت و نه به خاندان زبیری روی خوش نشان می‌داد. حمایت از نوامیس و بی‌پناهان مردم مدینه در برابر لشکر اموی و حمایت از کودکان و زنان و نوامیس اموی در برابر زبیری‌ها شیوه این امام همام بود. حتی مروان اموی زمان اخراجش از شهر توسط زبیری‌ها کودکان و زنان خاندانش را به امام سجاد (ع) سپرد. او اعتماد و صداقت امام را قبول داشت، اما با این حال مخالف اهل بیت بود.
این مدرس دانشگاه اصفهان واقعه مختار را یکی دیگر از رویدادهای معاصر با امام چهارم دانست و گفت: براساس دیدگاه مورخانی مانند سیدجعفر شهیدی، امام سجاد (ع) تا آنجا موافق اقدامات مختار بود که به انتقام از قاتلان واقعه عاشورا مربوط می‌شد. او تلویحی و ضمنی و در همین محدوده، مختار را تأیید کرد، اما فراتر از آن با این شخصیت موافقتی نداشت.
عباسی با اشاره به اینکه امام سجاد (ع) به کوفه، مرکز قیام مختار، در آن برهه نرفت و در مدینه ماندگار شد، افزود: این‌گونه نبود که این امام تمام وقایع قیام مختار را تأیید یا او را همراهی کند. در بعضی کتب نقل شده که امام ضد مختار حرف زده یا در روایت‌هایی آمده که امام در حق او دعای خیر کرده است که البته این روایت‌ها چندان قابل اعتماد نیست. این تضادها در منابع به علت طرفداران و مخالفان فراوانی است که مختار داشت.
این پژوهشگر تاریخ اسلام اظهار کرد: در تنش‌های سیاسی روزگار که اختلاف‌ها و زدوبندهای مختلفی بین گروه‌ها بود، امام سجاد (ع) از هیچ‌کدام حمایت نکرد. ایشان در این میانه، تصمیم به فعالیت در حوزه کارهای فرهنگی گرفت. اقدامات فرهنگی متعددی داشتند و آن‌ها را مؤثرتر از فعالیت در دیگر حوزه‌ها می‌دانست. وضعیت جامعه به‌منظور اجرای فعالیت‌های فرهنگی مناسب‌تر بود.
او با تأکید بر اینکه فرزند و نوه امام، یعنی امام محمد باقر (ع) و پس از او امام صادق (ع) نیز به کار فرهنگی رو آورند، اضافه کرد: امام سجاد (ع) همواره می‌کوشید به‌گونه‌ای رفتار کند که حساسیت خلفا نسبت به ایشان برانگیخته نشود. امام در قالب دعا و نیایش بسیاری از دیدگاه‌های خود را مطرح کرد. به‌طور کلی، جمعیت شیعیان در زمان این امام هنوز چندان گسترده نشده بود و همین مسئله سبب می‌شد که دستگاه خلافت سخت‌گیری چندانی نسبت به امام نداشته باشد و ایشان را به دمشق احضار نکند.
نظر شما