کلاهبرداری در ساده ترین تعریف خود عبارت است از تحصیل مال دیگری از طریق فریب عمدی افراد به صورت غیر منصفانه و محروم کردن قربانی از حقوق خودش است. در کلاهبرداری مجرم با انواع روش‌های فریبکارانه کاری می‌کند که فرد خودش با رضایت کامل اموالش را به مجرم تسلیم کند. از همین رو اثبات کلاهبرداری ممکن است کمی سخت باشد؛ اما نگران نباشید ما مسیر رسیدن به این مهم را برای شما ترسیم کرده‌ایم. فراموش نکنید که این کار هم با کمی ممارست و پایداری قطعا شدنی است.

چگونگی اثبات بی‌گناهی در کلاهبرداری

اثبات بی‌گناهی در پرونده کلاهبرداری کار پیچیده‌ای نیست و متهم  در صورتی که بخواهد می‌تواند از چندین روش خود را از این اتهام مبرا کند. در حالت کلی دو راه برای اثبات بی‌گناهی در کلاهبرداری وجود دارد که هرکدام از این راه‌ها با توجه به شرایط پرونده و متهم رویه متفاوتی را دنبال خواهند کرد. روش اول برای رفع و رد اتهام از متهم ارائه دلیل است. در این روش متهم باید با روش‌ها و ادله‌های قانونی به دادگاه اثبات کند که جرمی مرتکب نشده است. برای مثال می‌تواند از یک فرد به ‌عنوان شاهد استفاده کند تا تاکید کند متهم در آن لحظه جرمی را به انجام نرسانده است. در حالت دوم متهم می‌تواند دلایل شاکی را به چالش بکشد. در این‌صورت متهم تلاشی برای ارائه دلیل و مدرک نمی‌کند و تنها ثابت می‌کند که شکایت متهم از نظر قانونی بی‌اعتبار است. برای نمونه، متهم می‌تواند شرایط شهود شاکی را در دادگاه زیر سوال ببرد یا ثابت کند سند وی جعلی است.

اثبات کلاهبرداری با شاهد

در قانون مجازات اسلامی برای شهادت افراد جایگاه و اعتبار خاصی در نظر گرفته شده است. طبق اصل ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی برای اثبات کلاهبرداری با شاهد به شهادت دو مرد با شرایط ویژه‌ای که در ادامه می‌گوییم نیاز است. لازم به ذکر است که برای اثبات هر جرمی دو شاهد مرد کافی است مگر در جرایمی مانند زنا، لواط، تفیذ، مساحقه که در این شرایط به چهار شاهد مرد نیاز است. منظور از شهادت این است که تمام شاهدین هر یک به تنهایی با تمام حواس پنجگانه خود جرم مذکور را درک کرده باشند؛ در این صورت شهادت شهود اعتبار خواهد داشت. شهادت در ارتباط با کلاهبرداری به این معنا است که شاهد بتواند اثبات کند که شاهد تحصیل حقوق مالباخته توسط کلاهبردار بوده‌ است و ادعا کند که تمام این فرایند به قصد فریب و نیرنگ مال‌ باخته و یا مال باختگان صورت گرفته است.

راه اثبات کلاهبرداری با علم قاضی

 سوگند یکی دیگر از ادله‌ اثبات دعاوی است. مفهوم حقوقی سوگند با معنای مصطلح آن در جامعه یکی بوده و همان است که با استفاده از الفاظی چون بالله، تالله ، ولله و ... خدا را گواه می‌گیریم که ادعای ما درست است . طبق ماده ۲۰۱ قانون مجازات اسلامی: "سوگند عبارت از گواه قراردادن خداوند بر درستی گفتار اداء کننده سوگند است."

نکته حائز اهمیت در این جا این است که جرایم با توجه به نوع مجازاتی که در قانون مجازات اسلامی ایران برای آن ها تعیین شده در چند گروه قرار می گیرند: حدود، قصاص، دیات و تعزیرات. این دسته بندی جرایم براساس مجازات ها احکام ویژه‌ای را بر آنها بار می کند و باعث می‌شود شرایط خاصی بر آن ها اعمال شود. مجازات کلاهبرداری در دسته جرایم تعزیری است و بنابراین شرایط مربوط به آن ها را دارد. جرایم تعزیری به جرایمی گفته می شوند که نوع و مقدار مجازات آن ها بر خلاف سایر مجازات ها در شرع تعیین نشده و بنابر نظر حاکم تعیین می شود. با این توضیح باید بدانیم دلیل سوگند در جرایم تعزیری به کار نمی‌رود و چون کلاهبرداری نیز در این دسته از جرایم است، نمی‌توان با سوگند آن را به اثبات رساند.

راه اثبات کلاهبرداری با اقرار

اقرار در اثبات به این معناست که خود متهم بیان کند ادعای بزه‌دیده درست است و مرتکب جرم اعلامی شده است . طبق ماده ۱۶۴ قانون مجازات اقرار یعنی شخص به ارتکاب جرم از جانب خودش خبر دهد و طبق ماده ۱۷۲ قانون یک بار اقرار در تمام جرایم به جز گروه خاصی کافی است و در کلاهبرداری نیز یک بار کفایت می کند. بنابراین در کلاهبرداری، متهم باید بیان کند که بزه دیده را فریب داده است و از این طریق مال او را برده است. مثلا می‌گوید: من به قصد این که حساب بانکی قربانی را خالی کنم، پیامکی برای او فرستادم که از طریق کلیک بر روی آن اطلاعات حساب به من منتقل شود .

آیا اثبات کلاهبرداری بدون مدرک امکان پذیر است؟

یکی از سوالاتی که در اثبات جرم کلاهبرداری وجود دارد، اثبات این جرم بدون مدارک است. آیا اثبات کلاهبرداری بدون مدرک مورد نیاز امکان پذیر است؟ عملا اثبات کلاهبرداری بدون مدارک مورد نیاز کار بسیار دشواری خواهد بود. شاید اثبات کلاهبرداری بدون مدارک مورد نیاز تا حدودی غیرممکن باشد اما نمی‌توان به صورت قطعی گفت که راه اثبات کلاهبرداری بدون مدارک بسته است. در صورتی که پرونده خود را به دست یک وکیل حاذق سپرده باشید، می‌توانید امید این که جرم کلاهبرداری بدون مدارک مورد نیاز اثبات شود را داشته باشید. بنابراین، نقش وکیل کلاهبرداری در اثبات این جرم بسیار پررنگ است؛ چراکه تنها وکیل است که می‌تواند بهترین تصمیم برای چگونگی اثبات کلاهبرداری را بگیرد.

ناهید آذرنوش_خبرنگار تحریریه جوان قدس