با حداکثر صرفه‌جویی، بی‌برنامه و بی‌حمایت؛ چادر را در مراکز بین‌راهی، پارک‌ها و حتی گوشه خیابان برپا می‌کنند و در صف‌های طولانی سرویس‌های بهداشتی فشار را تحمل می‌کنند تا سفری ارزان‌تر داشته باشند!
وعده ارزان‌سازی سفر داخلی سال‌هاست از سوی مسئولان ادوار سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری داده شده؛ اما تا امروز با وجود ارائه طرح‌های مختلف مثل طرح تقسیط هزینه‌های سفر، بنزین مسافرتی، سفرکارت ملی و یارانه سفر، هیچ اتفاق مثبتی در این زمینه رخ نداده است.
۱۰۰ لیتر بنزینی که به باک خودروها نرسید
اواسط دهه۸۰ و در زمان ریاست اسفندیار رحیم مشایی در سازمان میراث فرهنگی، از طرحی رونمایی شد که به موجب آن پس از سهمیه‌بندی بنزین در کشور، با لحاظ کردن ۱۰۰ لیتر بنزین بیشتر در کارت‌های سوخت، سهمیه‌ای ویژه برای سفر خانواده‌ها در نظر گرفته شد؛ اما بنزین‌ها به باک خودروها نرسید و این طرح پس از کش‌وقوس‌های فراوان اجرا نشد.
بهمن ۸۵ بود که برای ایجاد سفرهای ارزان‌قیمت در کشور، تفاهم‌نامه‌های طرح «سفر کارت ملی» از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با شرکت سرمایه‌گذاری ایرانگردی و جهانگردی به‌عنوان مجری طرح و بانک سپه به‌عنوان بانک عامل و صادرکننده سفرکارت به امضا رسید تا تیر ۸۶ واگذاری کارت‌ها برای کارکنان سازمان‌ها، ادارات و شرکت‌های دولتی آغاز شود.
البته طرح این موضوع به طرح دیگری با عنوان «بن سفر» بازمی‌گشت که در سال۸۴ به تصویب رسید و هیئت دولت هفته پایانی بهمن ۸۶ آیین‌نامه اجرایی آن را تصویب کرد؛ اما این «بن» که قرار بود در مرحله نخست برای کارکنان دولت صادر شود در مرحله اجرا چون فلسفه اصلی، ارائه تسهیلات دولت برای گسترش سفر بود در کارتی به نام «سفر کارت» تعریف شد؛ کارتی که سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دولتی باید از بودجه رفاهی خودشان آن را برای تمام کارکنان شارژ می‌کردند.
نهادهای دولتی همراهی نکردند
اما از آنجا که نهادهای دولتی بسیار اندکی با این طرح همراه شدند، این بار اواخر سال ۸۶ اسفندیار رحیم مشایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، طرح «مرخصی سفر کارکنان دولت» را پیشنهاد کرد و پس از کش‌وقوس‌های فراوان آیین‌نامه اجرایی آن را در سال۸۷ به هیئت دولت فرستاد که آن هم به فرجامی نرسید؛ به‌طوری که رضا موسوی، معاون وقت گردشگری کشور در همان زمان به‌صراحت اعلام کرد فعلاً خبری از مرخصی سفر برای کارکنان نیست و در حال حاضر به مرخصی کارکنان دولت در روزهای «بین‌التعطیلی» اکتفا شده است!
«سفر کارت» تنها طرحی بود که در راستای تسهیل سفر برای کارکنان دولت اجرایی شد؛ همان زمان حسین صلواتی، رئیس وقت اداره بانکداری الکترونیک از صدور ۲میلیون و ۹۹۰هزار کارت سفر توسط بانک سپه به عنوان بانک صادرکننده «سفر کارت» خبر داد و گفت: به منظور کاربردی کردن هر چه بیشتر این کارت‌ها از ابتدای طرح تاکنون هزارو۸۰۰ دستگاه کارتخوان در اماکن معرفی شده از سوی سازمان ایرانگردی و جهانگردی به عنوان مجری این طرح نصب شده است.
همان موقع و بر اساس اعلام سایت رسمی سفر کارت ۴هزار و ۷۳۶ وزارتخانه، سازمان و شرکت با شرکت مجری این طرح، قرارداد همکاری برای دریافت «سفرکارت» منعقد کردند، البته بعدها مشایی اعلام کرد این تعداد به بیش از ۳میلیون و ۲۳۵هزار نفر از هموطنان دارای سفرکارت افزایش یافته و آن‌ها می‌توانند در هزارو۵۰۰ مجموعه‌ای که طرف قرارداد سفرکارت هستند از تخفیفات ۲۰ تا ۶۰ درصدی در مراکز اقامتی و پذیرایی استفاده کنند.
اما سه سال پس از وعده اجرای سفرکارت، هیچ یک از دستگاه‌های دولتی با اینکه این طرح مصوبه هیئت دولت را به همراه داشت، حاضر نشدند اعتباری برای شارژ سفرکارت اختصاص دهند و داستان تکراری وعده سرخرمن و مشکل همیشگی کمبود اعتبار، اجرای این طرح را نیز با شکست مواجه کرد.
یارانه سفر
پس از آن حدود اردیبهشت۹۵ بود که طرح «یارانه سفر» برای ارزان‌تر در دسترس قرار گرفتن سفر برای مردم مطرح شد؛ این طرح برخلاف دیگر رویه‌های سازمان که ارائه مستقیم تسهیلات به مردم را در دستور کار خود داشت، ارزان‌سازی سفر را از طریق ارائه تسهیلات و یارانه‌هایی به بنگاه‌های فعال گردشگری پیگیری می‌کرد و قرار بود از محل بودجه حمایت و پشتیبانی از صنعت گردشگری، اعتباراتی به بسته‌های سفر آژانس‌های مسافرتی اختصاص پیدا کند تا مردم، این تورهای یارانه‌دار را از آژانس‌ها تهیه کنند.
در همان زمان مرتضی رحمانی‌موحد، معاون گردشگری کشور درباره جزئیات بیشتر این طرح توضیح داد: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در چارچوب حمایت از مقاصد جدید و توزیع مکانی سفر، تصمیم گرفته به بسته‌های سفر به مقصد استان‌هایی که دارای جاذبه‌ها و قابلیت‌های ناشناخته‌ای هستند، یارانه دهد؛ این بسته‌ها را آژانس‌های گردشگری تهیه می‌کنند و قرار نیست یارانه مستقیم به مردم داده شود.
اما این طرح نیز که بنا بود با تمرکز بر توزیع سفرهای داخلی در سراسر کشور و تشویق مردم به سفر به مناطق کمتر شناخته‌شده‌ای که از جاذبه‌های گردشگری برخوردار هستند عملی شود، به مرحله اجرا نرسید.
پروژه نافرجام ارزان‌سازی سفر با روی کار آمدن دولت یازدهم و انتصاب علی اصغر مونسان به عنوان رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هم ادامه پیدا کرد.
مونسان از همان روزهای نخست انتخابش به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، موضوع ارزان‌سازی سفر را مطرح کرد و آن را در اولویت برنامه‌های خود قرار داد و گفت: برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق این موضوع در معاونت گردشگری این سازمان آغاز شده است.
وی گران بودن و هزینه‌های تمام‌شده بالا در حوزه گردشگری را یکی از چالش‌های مهم گردشگری عنوان کرد و گفت: در تلاشیم این قیمت‌ها را با تمهیدات ویژه‌ای کنترل کنیم و میان روزهای پرگردشگر و کم‌گردشگر تفاوت قائل شویم.
رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، بوم‌گردی ارزان را یکی از موضوعاتی دانست که می‌تواند به سفر ارزان کمک کند و همچنین از قطارهای گردشگری گفت که تنوع خوب و قیمت مناسب‌تری دارند و مورد استقبال مردم قرار گرفته‌اند.
سفر قسطی
در همین روزها و با وجود شکست طرح‌هایی مثل سفر کارت و... مجموعه وقت سازمان از طرحی جدید رونمایی کرد که با قسط‌بندی هزینه‌های سفر، به دنبال ارزان‌سازی گردشگری برای ایرانیان بود.
محب خدایی، معاون وقت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره این طرح گفت: «در این طرح با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خالی استان‌ها در فصول غیر اوج سفر، بسته‌های سفری منحصر به‌فردی از طرف هر استان طراحی شده که با بهره‌گیری از ظرفیت کم بودن تقاضای سفر در روزهای پیش‌بینی شده، قیمت این بسته‌ها ارزان‌تر از حالت عادی است».
وی ادامه داد: «پلان گردشگری تمام استان‌ها در حال تدوین و آماده‌سازی است که پس از این اقدام، سفرهای ارزان که هزینه‌های آن قابل تقسیط است برای کارمندان راه‌اندازی خواهد شد».
این مقام مسئول حتی از آماده‌سازی سیستم برخط راهبردهای گردشگری کشور خبر داده و گفته بود: «در این سیستم هفت محور گردشگری کشور با تمام قواعد، نقاط ضعف و قوت، ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها مشخص شده است. یکی از بخش‌های این سیستم، ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر است که ما از دستگاه‌های عضو ستاد می‌خواهیم در این سیستم برخط فعالیت جدی و مؤثر داشته باشند».
این مدل از سفر ارزان که بعدها عنوان آن به سفر قسطی اصلاح شده بود هرچند از سوی تأسیسات گردشگری در روزهای کم‌رونق سفر با استقبال روبه‌رو شد، اما با انتقادهایی نیز همراه بود. اسماعیل قادری، پژوهشگر و استاد دانشگاه علامه طباطبایی، پرداخت وام و قسطی کردن سفر را پروژه‌ای از پیش شکست‌خورده دانسته و گفته بود: نمی‌توان مردم را بدهکار کرد که سفر بروند تا اقتصاد یک عده دیگر بچرخد.
فرجام بسته سفر ارزان دولت سیزدهم
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، وعده‌های سفر ارزان به شکل دیگری جلوه پیدا کرد؛ عزت‌الله ضرغامی، وزیر گردشگری دولت سیزدهم ۱۱ شهریور ۱۴۰۰ به صورت ویدئوکنفرانسی در شیراز و در نشست اصناف و انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی استان‌های مختلف تأکید کرد: باید بسته‌های سفر ارزان تهیه شود؛ شعاری که همواره در دولت‌های قبلی هم تکرار می‌شد.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از بخش خصوصی هم خواست برنامه سفر ارزان را برای اقشار کم‌درآمد طراحی کند، زیرا سفر و شادی حق همه مردم است.
جالب اینجاست پس از آن، آقای وزیر حتی پا را از سفرهای ارزان داخلی هم فراتر گذاشت و اظهار کرد: «در مذاکرات متقابل با دولت تاجیکستان در بحث گردشگری ارزان‌قیمت؛ رئیس‌جمهور تاجیکستان به این مهم علاقه نشان داد و ما گردشگری زمینی و مسافرت ارزان از ایران به سمت تاجیکستان را هم دنبال می‌کنیم».
اما طرح جدیدی هم که عزت‌الله ضرغامی از آن صحبت کرد در واقع همان سفرکارت ملی بود که قبلاً یک‌بار شکست‌خورده بود و حالا هم اصلاً سازمان میراث فرهنگی و متولیان گردشگری قرار نیست فکری به حال پروازهای گران داخلی، هتل‌ها، خدمات نامناسب رستوران‌ها و مجتمع‌های بین‌راهی کند، بلکه آن‌ها می‌خواهند مردم در همین شرایط به سفر بروند و قسط آن را با همان خدمات گران و با همان خدمات حداقلی بپردازند، یعنی مردم مدت‌ها بابت سفرشان در حال پرداخت قسط باشند.
رد پای وعده سفر ارزان البته به سخنان وزیر گردشگری ختم نشد و مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در دولت سیزدهم نیز با تأکید بر اینکه دولت عزم جدی برای تقویت و سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری دارد، اظهار کرد: «تصمیمات جدی در دولت سیزدهم برای افزایش امکانات اقامتی آغاز شده است و امیدواریم در چهار سال آینده بتوانیم بخشی از مشکلات و مسائل را در این زمینه حل کنیم تا برای بخش‌های دیدنی کشور امکانات اقامتی برای مردم در نظر گرفته شود».
معاون اول رئیس‌جمهور همچنین بر ضرورت انجام سفر ارزان برای مردم تأکید کرد و گفت: دولت با جدیت به دنبال برنامه‌ریزی برای انجام «سفر ارزان» است.
این وعده‌ها در حالی بود که این بار نوبت به مدیرکل گردشگری داخلی معاونت گردشگری رسید تا از «طرح سفرهای ارزان‌قیمت» بگوید. مصطفی فاطمی گفت: پروژه‌ای را با همکاری و مشارکت شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی و برخی از دستگاه‌های دیگر آغاز کرده‌ایم تا ظرفیت‌های اقامتگاه‌های ارزان را شناسایی کنیم. مجری اصلی این طرح، شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی نیست بلکه وزارتخانه میراث و گردشگری خواهد بود.
فاطمی مدعی شد طرح جدید سفرهای ارزان در قالب اپلیکیشن ارائه خواهد شد و قرار است به صورت آزمایشی با چند اداره و مجموعه دولتی آغاز به کار کند.
اما حالا و در پایان دولت سیزدهم این روند تا جایی پیش رفته که می‌توان گفت «سفرهای ارزان» به‌نوعی تبدیل به طرحی شکست‌خورده شده است؛ هرچند در ادوار گذشته معاونان و مدیرکل‌های حوزه گردشگری در وزارتخانه میراث و گردشگری برای عملیاتی شدن طرح «سفرهای ارزان» راه‌های مختلف ازجمله دخیل کردن بخش دولتی، ارگان‌ها و نهادها و حتی واردکردن بخش‌های خصوصی از هتل‌داران گرفته تا آژانس‌داران در پیش گرفتند، اما بازهم به نتیجه نرسیدند.
نظر شما