همزمان با هفته دولت، حجت الاسلام «امیرعلی حسنلو»، استاد سطوح عالی حوزه علمیه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه در یادداشتی اختصاصی به وظایف و خدمات دولت در قبال مساجد و دستاوردهایی که در طول چند سال گذشته با حمایت مساجد صورت گرفته، پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

دولت در تاریخ اسلام با محوریت  مسجد تشکیل شده و استقرار یافته است، رسول الله (ص) دولت خود را بر محور مسجدالنبی(ص) که هنوز آثار آن برجاست تشکیل داده است و از این مکان تمام امور را مدیریت می کرد، تصمیمات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی در مسجد صورت می گرفت، لذا مسجد جایگاه رفیع و موثری در دولت ها داشته است. در طول تاریخ، همه دولت ها در تاسیس مساجد پیشگام بوده و برای این منظور ردیف بودجه و هزینه هایی داشته اند؛ در طول تاریخ اسلام تمام حکومت ها و دولت ها در کنار مردم به آبادانی مساجد کمک نموده اند؛

مساجد نه تنها در اسلام بلکه در همه ادیان جایگاه رفیعی دارند، اولین بنای اسلام و اولین پایگاه تبلیغ دین و فرهنگ در اسلام مسجد است و براساس روایات، اولین بنای روی زمین وقتی آدم به زمین هبوط کرد، بنای مسجدالحرام بود و  بر این اساس می توان گفت مسجد اولین بنیان فرهنگ و علم و هنر و دریک کلمه تمدن در روی زمین است؛ همه معابد روی زمین و عبادتگاهای دیگر با تاسی از این عبادتگاه ساخته شده اند و می توان گفت همه بناها و خانه ها و پناهگاه بشر به تقلید از مسجد ساخته شده است؛ چنانکه قرآن به این حقیقت تصریح نمود که «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ‌» ‌ اولین خانه ای که برای مردم ساخته شد و در عبارت دیگر از آن به بیت العتیق در قرآن یاد شده است.

از کعبه و مسجدالحرام که اولین جایگاه عبادت و مسکن اولین انسان روی زمین بوده است، در کتاب های آسمانی پیش از قرآن نیز کعبه و مسجدالحرام به بزرگی یاد شده‌اند. طوی از کوه هایی است که در اطراف مکه قرار دارد و داخل حرم است و ذکر این مکان مقدس است که در کتاب عهد عتیق و جدید ذکر شده است؛ از این روی بی‌شک در فرهنگ اسلام، هیچ مکانی به اندازه مسجد دارای اهمیت نبوده تا پیرامون آن توصیه‌ها و دستوراتی رسیده باشد، زیرا در قاموس اسلام دین و دنیا در مسجد گرد هم می‌آیند.

از دیرباز نقش مسجد در جامعه اسلامی نقش سازنده و محوری بوده است به طوری که در صدر اسلام مسجد مکانی برای تعلیم و تربیت، وعظ و خطابه، نماز جماعت، قضاوت و مشورت... بود و همان گونه که اشاره شد پیامبر اکرم (ص) اولین نهادی که در هنگام ورود به یثرب بنا کردند، مسجد بود که امروز به مسجد قبا معروف است. بنای دوم حضرت (ص) نیز مسجد النبی (ص) در شهر یثرب است و از این رو می توان گفت بنا و آغاز شهرسازی اسلامی با مسجد بوده است.

در تشکیلات اسلامی و نهادهای اداری اسلام تا قرون اخیر بویژه در تاریخ خلافت پایان خلافت عثمانی و تجزیه ممالک اسلامی مسجد محور همه امور بود و بنای مسجد در شهرسازی حرف اول را می زد حتی خلفا در ساختن کاخ ها و کوشک به مسجد بهترین مکان را اختصاص می دادند؛ کتابخانه ها و مراکز علمی و آموزشی در کنار مساجد بنا می شد؛ متاسفانه اکنون این نقش مدت هاست کمرنگ شده و بلکه ازبین رفته است.

در معماری اسلامی و شهر باید به مسجدسازی و محوریت مسجد و به مساجد به عنوان کانون فرهنگی و آموزشی توجه ویژه شود و دولت امروز باید زمینه جذابیت های علمی و فرهنگی و هنری را برای حضور و ارتباط جوانان با مساجد  فراهم نماید و برای اوقات فراغت برنامه های متنوعی تدارک ببینند تا جوانان به مساجد رفت و آمد داشته باشند، مساجد باید توسط مراکز فرهنگی و وزارتخانه فرهنگ و ارشاد یا سازمان اوقاف و تبلیغات و دفتر تبلیغات به صورت متمرکز و همسو از طرف دولت‌ها حمایت و مایحتاج آنان تامین و پشتیبانی شود.

رهبری معظم بارها مطالباتشان در حوزه مسجد را در جمع شوراهای شهری و شهرداران و در دیدارهای عمومی و خصوصی با دولتمردان به اهمیت و نقش آفرینی مساجد تاکید داشته اند که متاسفانه اگر توجه بیشتر می شد، با این وضع که فعلا مواجه هستیم، مواجه نبودیم؛ لذا این مسئله نیز باید آسیب شناسی شود که مشکل چه بوده است که تاکیدات این بزرگوار چندان که باید جامه عمل نپوشیده و آسیب ها رو به فزونی بوده است. رهبری اخیرا نیز در توصیه ای فرمودند محوریت حمایت های اجتماعی در شرایط کرونا مساجد باشند، این توصیه بسیار زیبا و بر اساس سنت پیامبر(ص) است که مسئولین امر باید جدی بگیرند.

تمام دولت‌های تاریخ اسلام به مساجد اهمیت داده اند در تأسیس و بنیان گذاری مساجد و آبادانی آنها نقش  داشته اند؛ دولت انقلاب اسلامی به رهبری امام با محوریت مساجد تشکیل شد؛ این نکته مهم درس آموز است که باید عرض شود که دوام این تشکیلات  باید با محوریت مساجد باشد؛ دولت صفویه یکی از مهمترین دولت های تاریخ اسلام و ایران است  که در تاسیس مساجد نقش بزرگی ایفا کردند و این مساجد عالی از نظر معماری که صفویه ساخته شده زیباترین و باشکوه ترین بناهای هنری دنیا به شمار هستند و این بناها به قدری باشکوه اند که در عصر صفوی اروپائیان یک آرزو داشتند که از اصفهان و بناهای آن بازدید نمایند؛ روسو در یکی از آثار خود به این موضوع اشاره نموده است که مردم فرانسه آرزو می کنند اصفهان و بناهای زیبای آن را که از جمله آنها مساجد باشکوه هستند از نزدیک ببینند؛ لذا دولت ها باید به این موضوع مهم توجه نمایند که در شهرسازی و ساختن شهرکها قبل از هرچیزی به تاسیس مساجد برنامه ریزی نمایند؛ کمرنگ شدن وجود مساجد در مناطق مختلف و شهرهای جدید یک آسیبی است که محوس است و آثار منفی در پی داشته؛ دولت می تواند درباره تامین هزینه و جاذبه هایی که برای مساجد لازم برنامه داشته باشد تا هم مساجد فعال باشند و هم جوانان به مساجد روی بیاورند؛ یکی از برنامه هایی که می تواند موثر باشد در فعال شدن مساجد در آینده مناسب است که مراکز آموزشی را در کنار مساجد تاسیس نمایند؛ هر مجموعه آموزشی دارای مساجدی عمومی باشند؛ از جمله مشکلات مساجد می توان به حضور ائمه جماعات اشاره نمود که اگر از طرف دولت مساجد دارای درآمد باشند و تامین ائمه جماعات و نیازهای دیگر خودکفایی داشته باشند؛ مساجد قدیم نوعا موقوفاتی داشتند برای اداره مسجد و تامین نیازمندی های مسجد از جمله ائمه جماعات و... و.

مساجد کارکردهای فرهنگی بسیاری می تواند برای دولت‌ها داشته باشد چنان که تاکنون داشته است؛ این مهم نیازمند برنامه ریزی از طرف دولتمردان و نهادهای مرتبط است. کارکرد گذشته و تاریخی مساجد روشن است اشاره شد که یک کارکرد بزرگ مسجد در ایران انقلاب شکوهمند اسلامی است. کارکردهای بعد از انقلاب برای مساجد نیز روشن است؛ مسجد می تواند به عنوان باز و پیوند و ارتباط گسترده با مردم به شمار رود، چنانکه در گذشته از این منظر استفاده می شد؛ برای جذب نیرو به جبهه ها در دفاع مقدس مساجد بر جسته ترین نقش ها را داشتند؛ برای جمع آوری کمک های مردم به رزمندگان در هشت سال دفاع مقدس مساجد نقش برجسته داشتند و کانال ارتباطی دولت با بدنه جامعه مساجد بوده اند؛ در انتخابات و در تصمیم های دیگر فرهنگی مساجد کارکردهای بسیار بر جسته داشته اند که نباید مورد غفلت واقع شود.

 ضرورت دارد که در هفته دولت، دولتمردان و رئیس جمهور محترم و نهادهای فرهنگی و مسئولین در مساجد حضور یافته و برای مردم برنامه های فرهنگی داشته باشند و زمینه های حضور پررنگ مردم در مساجد را فراهم کنند. باید برای بالا بردن کارکرد مساجد و نقش آفرینی آنها که نیازمند توجه خاص دولتمردان و نهادهای فرهنگی به مساجد است؛ خانه های خدا از هر جهت مورد حمایت نهادهای دولتی باشند تا نقش و کارکردهای خود را بیشتر ایفا کنند.