در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد یاوری سرتختی، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و پژوهشگر تاریخ تشیع به صورت اجمالی به بررسی آن توسط سپاه یزید پرداختیم.

فرمانده سپاه یزید در تخریب کعبه که بود؟

دکتر یاوری در توضیح این واقعه به فرمانده سپاه یزید اشاره کرده و می‌گوید: حصین بن نمیر، یکی از سران امویان از قبیله کنده و از بنی تمیم، فرمانده سپاه یزید در زمان تخریب کعبه بود که در جنایت و شقاوت هیچ کوتاهی نکرد. او همیشه با آل علی(ع) دشمنی داشت و در جنگ صفین نیز در سپاه معاویه بود. در زمان خلافت یزید هم بر عده ای از سپاه، فرماندهی داشت. پدرش، تمیم بن اسامة بن زبیر بن ورید تمیمی طبق آنچه در جلد یک سفینة البحار آمده، همان کسی است که وقتی امیرالمؤمنین علی(ع) در کلام معروف خود که نشانه علم فراوان او بود، فرمود «سَلونی قَبلَ اَن تَفقِدونی» یعنی پیش از آنکه مرا از دست بدهید از من بپرسید، که من به راه‌های آسمان‌ها بیش از آگاهی شما از راه‌های زمین دانایم؛ پرسید «تعداد موهای سر من چقدر است؟» و حضرت نیز در پاسخ به او فرمود «به خدا قسم می‌دانم، ولیکن کجاست برهان آن، یعنی از کجا بر تو معلوم کنم که عددش همان است که من می‌گویم». حصین از دلاوران و شجاعان عرب نیز بود و از مخالفان سرسخت شیعه به حساب می‌آمد.

ایشان به بعضی از اقدامات جنایتکارانه این فرمانده نیز اشاره کرده و ادامه می‌دهد: حصین بن نمیر، در دوران قیام ‏مسلم بن عقیل در کوفه، رئیس پلیس ابن زیاد بود و مأموریت داشت برای یافتن و دستگیری مسلم، خانه‏های کوفیان را تفتیش کند. او همان کسی بود که قیس بن مسهر، فرستاده امام ‏حسین‏(ع) را دستگیر کرد و نزد ابن زیاد فرستاد و قیس به شهادت رسید. او پس از شهادت حبیب بن مظاهر، سر مقدس او را در کوفه بر گردن اسب خود آویخته بود تا به آن افتخار کند. به نقلی، بعدها پسر حبیب، قاسم کمین کرد و او را کشت. برخی هم قتل این جنایتکار را به دست‏ یاران ‏مختار ثقفی در سال ۶۶ در نهضت‏ خروج مختار، در نزدیکی‌های موصل نوشته‏اند.

حمله به کعبه در سال ۶۴ هجری

دلیل حمله به کعبه توسط یزید بن معاویه چه بود؟ این کارشناس تاریخ تشیع توضیح می‌دهد: واقعه حمله به شهر مقدس مکه به دستور یزید بن معاویه از مسلمات تاریخی است که مورخان معروف اهل سنت مانند طبری در تاریخ خود و ابن اثیر در کتاب الکامل آن را نقل کرده‌اند. در مورد دلیل این حمله در کتاب تاریخی آمده است که بعد از واقعه عاشورا، قیام‌های متعددی در نقاط مختلف دنیای اسلام علیه حکومت بنی امیه و به خصوص یزید بن معاویه صورت گرفت. بعضی از این قیام ها به انگیزه خونخواهی از امام حسین(ع) و یارانش صورت پذیرفت و بعضی نیز اهداف دیگری را دنبال می‌کرد. یکی از این قیام‌ها، قیام مردم مدینه بود. یزید برای مقابله با این قیام، سپاهی به فرماندهی مسلم بن عقبه به سوی این شهر فراهم کرد. این سپاه در سه روز چنان قتل و غارت و جنایاتی در مدینه مرتکب شد که بیان از گفتن آن عاجز است. سرکوبی قیام مردم مدینه، در ذی الحجه سال ۶۳ هجری قمری رخ داد. در همان ایام عبدالله بن زبیر نیز که در مکه سکونت داشت، با یزید اعلام مخالفت و مردم مکه و حجاز را به اطاعت از خود دعوت کرد. یزید که اطلاع یافته بود عبدالله بن زبیر طرفداران فراوانی پیدا کرده است، برای مقابله با قیام او به مسلم بن عقبه دستور داد پس از فرونشاندن قیام مردم مدینه با سپاه خود عازم مکه شود و قیام ابن زبیر را نیز سرکوب کند. مسلم بن عقبه در اواخر سال ۶۳ هجری قمری رهسپار مکه شد اما او در بین راه درگذشت و به دستور یزید، حصین بن نمیر جانشین او شد.

دکتر یاوری بیان می‌کند: جنگ بین سپاه حصین بن نمیر و یاران عبدالله بن زبیر ابتدا در بیرون مکه انجام شد. بعد از کشته شدن تعداد زیادی از افراد، عبدالله بن زبیر به داخل شهر پناهنده شد. سپاه حصین بن نمیر بیش از دو ماه، مکه را به محاصره خود در آوردند و در همین مدت بود که خانه کعبه را با منجنیق، سنگ زدند و کعبه در شعله ستم یزید آتش گرفت و نام سیاه او را سیاه‌تر کرد و حصین بن نمیر که مجری فرمان او بود با این ننگ در تاریخ ماندگار شد. در خلال همین آتش‌افروزی‌ها یزید در ربیع الاخر سال ۶۴ هلاک شد و با رسیدن خبر مرگ یزید به گوش حصین بن نمیر و یارانش آنها به محاصره شهر مکه خاتمه دادند.

چرا خداوند از کعبه محافظت نکرد؟

چرا خداوند در مقابل سپاه ابرهه از کعبه محافظت کرد اما در مقابل یزید و سپاهیانش توانستند با منجنیق کعبه را ویران کنند؟ دکتر یاوری در پاسخ به این پرسش به نقلی از شیخ صدوق اشاره کرده و می‌گوید: اندیشمند نامدار شیعه، شیخ صدوق در این باره می‌­گوید آنچه درباره اصحاب فیل جاری شد بر سر حَجاج نیامد زیرا هدف مستقیم حَجاج، ویرانی کعبه نبود، بلکه منظورش دستگیری ابن‏ زبیر بود و ابن‏ زبیر ضد حق، یعنی مخالف حضرت علی‏ بن الحسین(ع) و امام سجاد(ع) بود. وقتی این مرد ضد حق، در کعبه متحصن شد، خداوند اراده فرمود برای مردم بیان کند که به این ضد حق پناه نخواهد داد، از این‏ رو مهلت داد تا کعبه را بر سر او ویران کنند. بنابراین تفاوت ابرهه؛ حَجاج و حصین بن نمیر در این است که ابرهه ستمگر قصد داشت قبله و مطاف را ویران سازد، چون در آن هنگام کعبه، قبله و مطاف حُنفا بود اما حَجاج ستمگر که بر ظالم دیگری همچون خود مسلط شده بود، قصد بدی نسبت به کعبه به عنوان قبله و مطاف نداشت و خواستار نابودی اسلام و دین حنیف نبود. در هر حال کعبه به عنوان قبله گاه مسلمانان به کرات مورد هجوم دشمنان قرار گرفته و دوباره بازسازی شده است که این امر ذره‌ای در ارزش و قداست آن خدشه وارد نمی­‌کند.