به گزارش قدس خراسان، مشهد بنا به شرایط خاص خود از جمله وجود بارگاه مطهر امام هشتم(ع)، تردد سالیانه ۳۰ میلیون و حضور ۶ تا ۱۰میلیون زائر در ایام خاص سال از نظر شرایط و نیازها قابل مقایسه با بقیه شهرهای ایران نیست. آنچه در این سال‌ها به عنوان عامل اصلی کندی تأمین نیازهای شهر مشهد در حوزه زیارت برآن تأکید شده، نبود بودجه و تأمین مالی به حد کفایت است؛ اما آیا به راستی تأمین بودجه مالی لازم برای رفع نیازهای مشهد و خراسان رضوی در حوزه زیارت، عامل اصلی عقب‌ماندگی این شهر است یا در این مسیر مقدمات، الزامات یا نگاه‌هایی باید وجود داشته باشد که نبود آن‌ها مزید بر علت شده تا حوزه زیارت و زیرساخت‌های آن هر چه بیشتر مغفول بمانند.
در پاسخ به این پرسش، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید چالش‌های حوزه زیارت بررسی شده تا مشخص شود چه چالش‌ها و نکاتی داریم و چه تعداد از این نکات و چالش‌ها بودجه‌ای و مالی هستند، یا به عبارت دیگر با بررسی کلان چالش‌های حوزه زیارت می‌توان به علل و ریشه‌های تحقق نیافتن پروژه‌ها رسید.
سید جمال‌الدین حسینی ادامه می‌دهد: در نگاه نخست، مسئله زیارت طی سالیان متمادی در مشهد اتفاق افتاده و بخش زیادی از توسعه و رشد خراسان از این مؤلفه نشأت گرفته است. در طول زمان، زیارت موجب تقویت سکونتگاهی مشهد و رشد پذیرایی در این شهر شده و حول آن حلقه مثبتی شکل گرفته و حتی آمار رشد زیارت اکنون با ۵ یا ۱۰سال گذشته قابل مقایسه نیست. تأثیرات این زیارت هم در فرهنگ عمومی و هم فرهنگ دینی کشور محرز و قابل اعتناست و باید گفت بخش زیادی از فرهنگ دینی و رشد آن به واسطه رشد زیارت ائمه معصومین(ع) از جمله زیارت مرقد مطهر امام هشتم(ع) بوده است.
وی می‌افزاید: زیارت عتبات عالیات، خانه خدا، مرقد حضرت معصومه(س) و شاهچراغ(ع) هم جزو مقوله زیارت به شمار می‌روند و این اتفاق فقط منحصر به مشهد نیست؛ اما مقوله زیارت امام رضا(ع) یک مقوله ملی و با جنبه فرهنگی اجتماعی بسیار اثرگذار است که به میزبانی مشهد و خراسان رضوی رقم می‌خورد و باید پرسید آیا شرایط مشهد در عصر تکنولوژی و فناوری که بسیاری از مسائل را می‌توان حل کرد، آن‌گونه هست تا مردم، سریع و راحت به مشهد بیایند و پس از زیارت و بهره‌مندی از این فضای معنوی به شهر خود برگردند؟ در بررسی پاسخ این پرسش، پرداختن به موقعیت جغرافیایی مشهد اهمیت زیادی دارد. با قرارگیری این شهر در شمال‌شرق کشور، دسترسی ما به همه نقاط از نظر فاصله مکانی، فاصله نزدیکی نیست و همین سبب می‌شود ما زیارت را به دو بخش سفر به مشهد و اقامت مطلوب در این شهر در سطوح مختلف تقسیم کنیم.
مسیرهای منتهی به تهران در اولویت ایجاد
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: کسانی که توان بهره‌گیری از دسترسی هوایی را دارند، از آن استفاده می‌کنند. هر چند نباید از تقویت ناوگان هوایی و رفع مشکلات این حوزه به ویژه در زمینه بین‌المللی آن غافل شد؛ اما در کنار سفر هوایی، سفر زمینی عمومیت بیشتری دارد که به دو بخش جاده‌ای و ریلی تقسیم می‌شود. اگر بخواهیم از این منظر نگاه کنیم، ما نتوانسته‌ایم به موازات رشد زیارت، این تسهیل‌گری را به صورت کامل انجام دهیم. شاید خط قطار تهران - مشهد مثلاً دوبانده و تعداد قطارها بیشتر شده و زمان رسیدن به مشهد حدود دو سه ساعت کاهش یافته باشد؛ اما با افزایش حجم مسافر این موضوع ایده‌آل نیست و هنوز هم می‌توان مدت زمان سفر به این شهر را کمتر کرد و در مجموع به سه یا چهار ساعت رساند.
حسینی با اشاره به وضعیت جاده‌های خراسان رضوی می‌گوید: در بحث جاده‌ای تا پیش از استان خراسان رضوی مسیرها اولویت پیدا کرده و به جای اینکه مسیر به سمت مشهد با حجم بالای تقاضای سفر اولویت باشد، مسیرهای منتهی به تهران در اولویت قرار گرفته است، هرچند در حال حاضر جاده‌های استان بهسازی و تجدید آسفالت شده؛ ولی در نهایت این مسیر، مسیری نیست که بتواند در ایام پیک زیارتی که مردم مشتاق زیارت هستند، حجم بالای مسافر را پوشش دهد. چالش‌هایی هم در حوزه شهری و سکونتگاهی در مشهد وجود دارد؛ اما در حال حاضر اولویت مسئله زیارت، رفع چالش‌های مسیر زیارت است.
وی در ادامه توضیحات خود اضافه می‌کند: هر چند با اعتبارات اندک سال ۱۴۰۲ و انجام پروژه‌های کوچک مثل اقامتگاه‌های بین جاده‌ای، ساخت جاده زیارت برای پیاده‌روی زائران و مباحث اسکان آن‌ها در مدارس مشهد پوشش داده شد؛ اما باید تأکید کرد پروژه‌های مهم و تحولی حوزه زیارت، پروژه آزادراه حرم تا حرم، قطار سریع‌السیر و قطار برقی است که در این زمینه نتوانسته‌ایم این پروژه‌ها را به درستی به سمت اجرایی شدن حرکت دهیم و بایدگفت استفاده از بودجه‌ها و اعتبارات دولتی توجیه اقتصادی چندانی ندارد.
۵۲۰ میلیارد تومان مجموع بودجه‌های استان در امر زیارت
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی با تأکید بر انجام دوباره کار کارشناسی در زمینه پروژه قطار برقی و قطار سریع‌السیر می‌گوید: در کنار کار کارشناسی اگر بتوانیم دست‌کم برخی از موضوعات را عملیاتی کنیم، گام‌های مهمی در تحقق این پروژه‌ها برداشته‌ایم. به طور مثال ابتدا خط ریل ساخته شود، سپس به سراغ تجهیز ناوگان برویم و در مرحله بعد، استفاده از سیستم‌های برقی یا سایر موارد را در نظر بگیریم. همین که بتوانیم دو خط دیگر به مسیر خطوط ریلی اضافه کنیم، بار بیشتری از حجم مسافر جابه‌جا خواهد شد تا اینکه منتظر باشیم پروژه‌ای مانند قطار سریع‌السیر به نتیجه برسد.
حسینی ضمن اشاره به ضرورت نگاه ملی به حل مسائل حوزه زیارت در مشهد و خراسان رضوی تشریح می‌کند: برای حل مسائل زیارت باید به سراغ برنامه‌ها و اقدام‌هایی برویم که از نظر مهندسی قابل اجرا و زودبازده باشند و در مجموع باید برای رفع این مسائل، وفاق ملی میان مجلس شورای اسلامی و دولت به وجود بیاید تا بتوانیم با ایجاد اعتبارات بهتر این حوزه را بهره‌مند کنیم. ارتباط مشهد به صورت ریلی و جاده‌ای با تهران از موضوعات اصلی و کلیدی تأثیرگذار و ملی است و بر کل کشور در حوزه‌های دیپلماسی فرهنگی و اجتماعی زیارت اثر می‌گذارد؛ اما تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
وی ادامه می‌دهد: در رفع مشکلات حوزه زیارت، سازمان‌ها و دستگاه‌های استانی چندان اثرگذار نیستند و نقش تصمیم‌گیرنده ندارند؛ اما در زمینه تصمیمات بودجه‌ای با تعاملی که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با سازمان برنامه و بودجه کشور برقرار کرد، گام‌های خوبی در این سازمان کشوری برداشته شده است؛ به طور مثال بودجه زیارت استان نسبت به سال گذشته بیش از سه برابر شد که اثر بسیار بزرگی دارد. عدد بودجه زیارت از محل کارگروه زیارت ۲۷۰میلیارد تومان بوده و به جز این عدد، ۲۵۰میلیارد تومان هم از ردیف بودجه‌های عمومی برای زائران این شهر در نظر گرفته شده است.
جای خالی کلان‌پروژه‌های عمرانی زیارت در ردیف‌های بودجه‌ای
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی محل هزینه‌کرد ۲۷۰میلیارد تومان را در چهار عنوان کلی معرفی می‌کند و می‌گوید: هنوز جزئیات این بودجه ابلاغ نشده؛ اما به طور کلی در چهار موضوع تأمین و تجهیز اقامتگاه‌های بین راهی به ویژه سرویس‌های بهداشتی، تکمیل مسیر پیاده‌روی زائر از راه نیشابور، تأمین سرویس‌های بهداشتی و حمام در مدارس برای اسکان آن‌ها و کمک به بخش خدمات شهری به منظور جابه‌جایی مسافران در نظر گرفته شده که با عدد مورد نظر برای بودجه ملی زیارت از محل بودجه‌های عمومی کشور برابری می‌کند؛ اما عددی که ما برای زیرساخت‌های جاده‌ای و ریلی نیاز داریم، عدد بزرگی است و تأمین آن به راحتی اتفاق نمی‌افتد و تنها توسط سازمان برنامه و بودجه کشور میسر نیست.
حسینی تأکید می‌کند: حوزه عمرانی کشور متنوع و پرشمار است و اولویت‌های مختلفی دارد و در برنامه هفتم توسعه ساخت قطار سریع‌السیر به عنون یک پروژه کلیدی و اصلی مطرح است. بنابراین ضرورت دارد در کنار سازمان برنامه و بودجه، مجلس و دولت هم پای کار بیایند تا پروژه‌های عمرانی خراسان رضوی در حوزه زیارت به سرانجام برسد و این یک تصمیم‌گیری جمعی است.
وی ضمن تشریح وظایف وزارتخانه‌های دیگر ادامه می‌دهد: تمامی دستگاه‌های داخل استان بر این باورند؛ اما در سطح ملی باید همان‌طور که سازمان برنامه و بودجه به توجیه خوبی رسیده، وزارت راه هم به عنوان متولی اصلی پای کار بیاید و از محل بودجه‌هایی که در اختیار این وزارتخانه قرار می‌گیرد، برای پروژه‌های زیرساختی حوزه زیارت هزینه کند. برای پروژه حرم تا حرم و پروژه آزادراه مشهد - چناران در سازمان برنامه و بودجه با رایزنی‌ها نظر کاملاً مثبتی ایجاد شده؛ اما در حقیقت باید دستگاه مربوطه در مورد این موضوعات بهتر توجیه شوند. به عنوان مثال برای پروژه قطار سریع‌السیر عدد ۲۰ میلیارد دلار مطرح می‌شود. این عدد به اندازه‌ای بزرگ بوده که با شرایط بودجه‌ای ما نشدنی است و به نظر می‌رسد این عدد با کارشناسی درستی اعلام نشده باشد. اگر ما ۲۰میلیارد دلار داشته باشیم، می‌توانیم خطوط هوایی خود را تقویت و هواپیمای جدید خریداری کنیم. هر یک‌میلیارد دلار برابر با ۵۰ همت بوده و این عدد بزرگ نشان از نشدنی بودن پروژه قطار سریع‌السیر است که حتی از مسیر دانش مالی(فاینانس) هم قابل تأمین نیست. بنابراین نیاز است رفع این موضوع با وفاق ملی و کارکارشناسی عمیق‌تر صورت بگیرد.
ترجیح این است که ما بتوانیم بر اساس یک الگوی اقتصادی، زیرساختی را توسعه بدهیم که خود پروژه با واسطه با بی‌واسطه هزینه‌هایش را تأمین کند و اگر می‌خواهیم به سمت سرمایه‌گذاری برویم، باید واقعی بودن اعداد را در نظر بگیریم. امیدواریم در راستای رفع مشکلات زیرساختی حوزه زیارت در دولت جدید اتفاق‌های بهتری رقم بخورد.
نظر شما