کودکان اولین سفرهای خود را در قالب قصه ها تجربه می‌کنند و به کمک شخصیت های قصه یاد می‌گیرند چطور فکر یا حتی رفتار کنند. ذهن کودک پر از سوال است و قصه بهترین ابزار برای جواب دادن به سوالات بی‌شمار ذهن اوست. میتوان گفت داستان‌ کوتاه روشی عالی برای آرامش دادن به کودکان است به خصوص برای زمانی که ناراحت و مضطرب هستند و نیاز به آرامش دارند. همچنین قصه حس کنجکاوی کودک را بر می‌انگیزد و به تخیل او پر و بال می‌دهد. تقویت حس شنیداری، افزایش هوش کلامی و حافظه کودک از دیگر فوایدی است که قصه‌های خوب برای کودک به ارمغان می‌آورند.

علی‌رغم پیشرفت‌های فناوری، گجت‌ها و ابزارهای نو؛ تنها پیام دلسردکننده این روزها این است که جای قصه در زندگی کودکان امروزی خالی است. واقیعت این است کودکان ما امروزه بیشتر اوقات فراغت خود را با چسباندن به صفحه نمایش تلفن‌های همراه، تبلت ها یا وسایل دیگر از این قبیل می‌گذرانند. کارتون‌ها و انیمه‌های پرسروصدا ولی بدون محتوا جای شخصیت‌های ساده  قصه‌ها را گرفته است. والدین نیز امروز کمتر فرصت می‌کنند برای کودکشان قصه مناسب پیدا و تعریف کنند و هرچه بیشتر به دنیای مدرن قدم می‌گذاریم بیشتر از قصه ها و قصه گویی فاصله می‌گیریم. در نهایت شاید بتوان به والدین خصوصا آنهایی که در تلاش برای گذران زندگی فرزندان خود روز را از شب نمی‌شناسند حق داد اما سوال اینجاست چرا ابزارهای ملی و در راس آن یعنی تلویزیون در ایجاد یک پل ارتباطی بین دنیای مفاهیم و کودکان امروزی کوتاهی می‌کند؟ حتی شبکه کودک تلویزیون هم کمتر رنگ و بوی قصه گویی به شکل قدیم و بر مبنای قصه‌های دینی و ملی دارد!

هیچ چیز جای قصه را نمی‌گیرد

عذرا وکیلی، قصه‌گوی پیشکسوت رادیو و تلوزیون درباره اهمیت قصه‌ برای کودکان می‌گوید: قصه‌ به شرطی که درست انتخاب شود و در نگاه اول نه آنقدر طولانی و حوصله سربر باشد و نه آنقدر کوتاه و بدون پیام، جای ساعت‌ها حرف و نصیحت مستقیم را پر می‌کند. شما می‌توانید با استفاده از یک قصه‌ ۱۰دقیقه‌ای یک مفهوم حیاتی مثل راست‌گویی را به کودک، بدون اینکه مستقیا درباره فواید راست گویی برای او صحبت کرده باشید، آموزش دهید.

وی افزود: درباره قصه گویی در قاب رسانه ها از چند نکته نباید غفلت کرد؛ اول اینکه که قصه گفتن پشت دوربین تلویزیون یا میکروفون رادیو کار ساده‌ای که هرکس بتواند آن‌را انجام دهد، نیست و برعکس یک کار تخصصی است. قصه‌گویی در رسانه نیاز به وقت گذاشتن و آموزش دیدن دارد. این یعنی فرد یا افرادی باید متولی هزینه کردن و اموزش دادن افراد مستعد این حوزه شوند؛ چرا که انتخاب قصه‌گو به اندازه انتخاب قصه مهم است و بخش مهمی از تاثیر قصه‌ای که از تلوزیون به گوش کودک می‌رسد بسته به لحن صدای قصه گو، استفاده از دست‌ها و احساسی است که به‌وسیله چهره منتقل می کند.  

تلویزیون اراده جذب قصه گو را ندارد

وکیلی با تاکید بر نیاز به جذب کارشناس آموزشی در قصه گویی گفت: اراده جذب این افراد از طریق تلویزیون وجود ندارد و این روزها می بینیم که رسانه ملی به ساخت برنامه‌هایی که بیشتر وارداتی هستند اکتفا کرده است. قصه در کنار سرگرمی نقش آموزشی مهمی دارد اما متاسفانه اصرار تلویزیون بر کارتون ها یا آهنگ‌هایی که فقط جنبه سرگرمی دارند مانع دیده شدن تجربه این کارشناس ها واستعداد نیروهای جوانی شده است که در جشنواره‌های مختلف قصه گویی شرکت می‌کنند وحتی برگزیده می‌شوند.

این قصه گوی پیشکسوت که ناظربرنامه های کودکان رادیو هم هست اینطور اضافه کرد که شرایط رادیو در پخش برنامه‌های قصه محور بهتر از تلوزیون است و ادامه داد: شبکه‌های رادیویی استانی ما در این حوزه درخشان هستند اما مشکل اکثر قصه‌هایی که برای یک برنامه رادیویی انتخاب می‌شود این است که قوانین گروه سنی به سختی در انتخاب یا نوشتن قصه رعایت شده است.

وی ادامه داد: قصه از هر پلتفرمی که به گوش مخاطب می‌رسد چه همراه تصویر باشد چه نباشد باید بر اساس سن و نیاز گروه سنی خاص خودش انتخاب یا نوشته شود. باید نیاز هر گروه سنی را شناخت و با اطلاع از مختصات فکری همان گروه سنی برای کودک قصه نوشت و تعریف کرد تا بتوان انتظار داشت که اثر نهایی و دلخواه قصه گو را در تربیت کودک داشته باشد. والدین ناچار می‌شوند از برنامه های موبایلی و کارتون هایی که بدون نظارت دقیق دوبله شده اند برای سرگرم کردن کودک استفاده کنند که این کار نه تنها به رشد کودک در راستای ارزش‌های ملی کمکی نمی‌کند بلکه باعث کم تاثیر شدن تلاش خانواده و گاه مدرسه برای تربیت کودک نیز می‌شود.   

وکیلی در پایان در مورد راهکارهای ارزش نهادن به قصه در رسانه‌ها گفت: نیاز فعلی رسانه در فضای کودک خصوصا قصه گویی کودک یک اتاق فکر شامل کارشناسان با تجربه و نیروهای جوان با انگیزه است اما این اتفاق نمی‌افتد؛ زیرا خود تلویزیون هنوز الویت و اهمیت قصه گویی ملی را برای کودکان درک نکرده است. همچنین والدین ما امروز ناچار هستند بخشی از وقت کودک را با موبایل پرکنند و متاسفانه گاهی دیده می‌شود که تلویزیون در جذب کودکان موفق عمل نمی‌کند.

لیلا شرفی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس