در طی سال‌های اخیر دیگر در سینما فیلم‌های سبک فانتزی و علمی تخیلی نمی‌بینیم. سینمای ایران خلاصه شده در آثار کمدی یا درام اجتماعی که مردم را به سینما می‌کشاند و گیشه‌ها را راضی می‌کند. در گذشته فیلم‌هایی مانند من زمین را دوست دارم و دزد عروسک‌ها نماینده این ژانر بودند اما اکنون دیگر کمتر کسی به سراغ ژانر فانتزی می‌رود. فیلم قیف به کارگردانی و نویسندگی محسن امیریوسفی در سال ۱۴۰۱ ساخته شد. رضا عطاران نیز در نوشتن فیلمنامه کمک کرد و سعید ملکان تهیه‌کنندگی فیلم را برعهده داشت. این اثر در نماوا تولید و توسط خانه فیلم توزیع شد.
خط داستانی
فیلم قیف درباره یک موجود فرازمینی به همین نام است که از سیاره خود «هیرکان» به زمین آمده تا با عشق قدیمی‌اش ازدواج کند و به «هیرکان» بازگردد، اما نامزد او که حالا پس از گذشت سال‌ها پیر شده، حاضر نیست زمین را ترک کند، از طرفی هم «قیف» فرصت کمی برای ازدواج دارد و دشمنان او نیز در تلاش هستند تا مانع بازگشت «قیف» شوند. این فیلم قصه‌ای فانتزی و تخیلی را روایت می‌کند و نسبت به دیگر فیلم‌های کمدی سینمای ایران، اثر متفاوتی است.
بازیگران
رضا عطاران، فریده سپاه منصور، گیتی معینی، رضا نیکخواه، صدف اسپهبدی، ویدا جوان، تورج نصر، محمود نظرعلیان، علی باباجانی، شبنم گودرزی، حسین عابدینی، حمید رضا دشتی و عباس جمشیدی‌فر بازیگران این فیلم هستند.
بررسی فیلمنامه
در فیلم سینمایی قیف با یک کمدی کاملا متفاوت مواجهیم. محسن امیریوسفی بعد از اثر موفق «آشغال‌های دوست‌داشتنی»، حالا با یک فیلم کمدی به میدان آمده است؛ فیلمی کمدی-فانتزی که ماحصل تلفیق سلیقه‌های رضا عطاران و محسن امیریوسفی در کمدی است. عطاران در آخرین فیلمش «دراکولا» فرمول رایج فیلم‌های کمدی را بهم ریخته و سعی کرده بود با تلفیق سبک زندگی یک دراکولا و یک معتاد لاابالی، موقعیت کمدی بامزه‌ای بسازد. گرچه موقعیت مدنظر عطاران در «دراکولا» اجرایی نشد، در سطح ایده باقی ماند و نتوانست به فیلمی موفق در کارنامه عطاران بدل شود اما سوژه‌ای بود که پتانسیل استفاده بیشتری از آن وجود داشت. عطاران و امیریوسفی اینبار با کنارهم قرار دادن انسان و غیرانسان در ساختاری جدید، موقعیتی متفاوت را به تصویر کشده‌اند. فیلم روایت ماجراهایی عاشقانه بین چند انسان و غیرانسان است که مدام در معرض خطر قرار می‌گیرد. در خلال این موقعیت‌ها، موضعی انتقادی هم به وضعیت جامعه دارد.
تکرار کارگردانی امیریوسفی
قیف چهارمین فیلم سینمایی محسن امیریوسفی پس از «خواب تلخ»، «آتشکار» و «آشغال‌های دوست‌داشتنی» است. با اینکه در این فیلم روی ایده و ساختاری کاملا متفاوت دست گذاشته و به سمت‌وسوی یک کمدی فانتزی رفته است اما می‌شود رگه‌هایی از آثار قبلی‌اش را هم در این فیلم دید. امیریوسفی در «آشغال‌های دوست‌داشتنی» هم تمرکز زیادی روی بحث برقراری روابط انسانی داشت و از چند قاب عکس قدیمی برای ایجاد این ارتباط استفاده کرده بود. در این فیلم هم روابط اهمیت زیادی دارند و در بخش‌هایی شباهت‌های ساختاری هم با آشغال‌های دوست‌داشتنی دیده می‌شود. امیریوسفی در خلق این کمدی، به اندازه از فانتزی استفاده کرده و درگیر اغراق نشده است. به همین جهت حتی مخاطبانی که علاقه‌مند به کمدی فانتزی نیستند را هم درگیر می‌کند. فیلم پر از موقعیت‌های غافلگیرکننده است و انتخاب و بازی بازیگران هم به این غافلگیری‌ها دامن زده است.
نقد و بررسی
فیلم از همان دقایق اولیه فضای فانتزی خود را ترسیم می‌کند و مخاطب متوجه می‌شود با یک کمدی مشابه دیگر فیلم‌های گیشه‌پسند طرف نیست، بنابراین مهم‌ترین امتیاز «قیف»، قصه و فیلمنامه متفاوت آن است. تعامل انسان‌ها با موجودات فرازمینی ماجراهای بامزه‌ای را رقم می‌زند، در این میان افراد سودجویی نیز هستند که تلاش می‌کنند از هر موقعیتی به نفع خودشان استفاده کنند. «قیف» روایت متفاوت و سرگرم‌کننده‌ای دارد.
*گریم خوب و باورپذیر
یکی دیگر از برگ‌های برنده «قیف»، گریم بازیگران است. گریم و لباس موجودات فضایی جذاب و متناسب با شخصیت آن‌ها به عنوان موجوداتی عجیب و خیالی طراحی شده است، بنابراین مخاطب در عالم قصه، آن‌ها را به عنوان موجودات فرازمینی و غیرانسان می‌پذیرد. صدف اسپهبدی و ویدا جوان با گریم سنگینی در فیلم ظاهر شده‌اند و چهره کاملا متفاوتی دارند. «قیف» تصاویر خوش‌رنگ و لعابی دارد و از نظر بصری نیز توجه مخاطب را جلب می‌کند.
*شوخی های ضعیف در فیلم قیف
مهم‌ترین نقطه ضعف فیلم قیف شوخی‌های آن است. همزیستی یک موجود فضایی با انسان‌ها و تعامل آنان با یکدیگر، بستر خوبی است تا اتفاقات بامزه‌ای در فیلم رخ بدهد و «قیف» می‌توانست بیشتر از آنچه در فیلم می‌بینیم از این فضا بهره بگیرد، اما در بسیاری از لحظات، شاهد شوخی‌های مشابه شوخی‌های دوپهلو و شوخی‌های رایج در کمدی‌های تجاری هستیم. اگرچه که فیلمنامه و فضای متفاوت «قیف»، حساب آن را از غالب کمدی‌ها جدا می‌کند، اما شوخی‌های فیلم تفاوت چندانی با آن‌ها ندارد. با توجه به فضای تخیلی و جدید فیلم، انتظارات از موقعیت‌های کمدی آن و شوخی‌ها بیشتر است.
*بازی بازیگران
بازیگر اصلی فیلم قیف، رضا عطاران است و چهره‌هایی مانند فریده سپاه‌منصور، عباس جمشیدی‌فر، صدف اسپهبدی، گیتی معینی، غلامرضا نیکخواه، محمود نظرعلیان و تورج نصر نیز در آن ایفای نقش کرده‌اند. عطاران به عنوان یک غیرانسان معرفی می‌شود که برای ازدواج با دختران زمینی، تغییر چهره می‌دهد و هربار سرش به سنگ می‌خورد. بار اصلی جذابیت فیلم روی دوش عطاران است ولی عملکرد این بازیگر مشابه بازی‌های پیشین اوست. عباس جمشیدی‌فر در نقش شخصیت موذی و سودجوی قصه بازی خوبی دارد و حضور شیرین او در «قیف» مخاطب را به خنده می‌اندازد. صدف اسهبدی و ویدا جوان در نقش موجودات فرازمینی حضور متفاوتی در فیلم دارند و حرکات و رفتارهایشان مشابه انسان‌های معمولی نیست.
*زوج هنری
در فیلم رضا عطاران و عباس جمشیدی‌فر را در کنار هم می‌بینیم که زوج هنری خوبی هستند. حساب عطاران که جداست اما جمشیدی‌فر با تمساح خونی بسیار معروف‌تر از همیشه در حوزه طنز شد و در قیف نیز بازی بسیار خوبی از خود نشان می‌دهد.
نکته مهم دیگر درباره این اثر، حضور بازیگران زن پیشکسوتی همچون فریده سپاه منصور و گیتی معینی است. در واقع بازیگران اصلی زن به جای اینکه خانم‌های جوانی باشند، این بار خانم‌های مسن پرتجربه ای هستند که ایفای نقش بسیار خوب و قوی‌ای دارند. فیلمنامه علاوه بر اینکه یک موضوع فانتزی را دنبال می‌کند اما بیش از حد تخیلی نیست و این یک پوئن مثبت محسوب می‌شود. زیرا اغراق در هرچیزی موجب کسل‌کننده شدن آن می‌شود. فیلم ارجاعات اجتماعی زیادی دارد و در واقع یک نقد اجتماعی نیز محسوب می‌شود.
*مخاطب خاص یا عام؟
اما قیف خالی از اشکال نیست. ژانر فانتزی این اثر همانقدر که نقطه قوت فیلم است، می‌تواند نقطه ضعف آن باشد. در واقع این ژانر در بین مخاطبان طرفداران کمی دارد. اکثر مخاطبان ایرانی دوست دارند یک کمدی عاشقانه یا اجتماعی یا فیلمی درام تماشا کنند. فروش خوب این اثر مدیون حضور بازیگران آن و به ویژه رضا عطاران است. برخی از شوخی‌های فیلم خوب نمی‌گیرند و به لحاظ خوش ساخت بودن در مقایسه با فیلمی مانند من زمین را دوست دارم، فیلمی کاملا متوسط شناخته می‌شود. این اثر شاید برای برخی از بزرگسالان که حوصله فانتزی را ندارند اصلا سرگرم‌کننده نباشد اما افرادی که کمدی مفهومی انتزاعی را می‌پسندند از آن لذت خواهند بود.
در مجموع نمرات فیلم قیف متوسط هستند و پیشنهاد می‌شود که اگر به این سبک فیلم علاقه دارید، آن را تماشا کنید و استاندارهای خود را نیز بالا نبرید.
نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما