«إِنَّ اللهَ یُدافِعُ عَنِ الَّذِینَ امَنُواْ» همان آیه‌ای است که در محل جایگاه سخنرانی چند روز پیش رهبر معظم انقلاب با پیشکسوتان و فعالان دفاع مقدس و مقاومت نصب شده بود و توجه همه را به خود جلب کرد. آیه ۳۸ سوره مبارکه حج که بیان می‌کند «قطعاً خداوند از کسانی که ایمان آورده‌اند دفاع می‌کند».

برای پی بردن به راز و رمز و دلیل اهمیت این آیه شریف با آیت‌الله حاج سید مصطفی حسینی همکلام شدیم. توضیحات این مفسر قرآن کریم و عضو مجمع جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را در ادامه می‌خوانید.

مؤمنان همیشه پیروز هستند

آیت‌الله حسینی در ابتدا با بیان اینکه یکی از وعده‌ها و سنت‌های الهی، نصرت و دفاع از مؤمنان است، می‌گوید: خداوند این دفاع و حمایت را به عنوان یک حق بر خود لازم فرموده و در آیه ۴۷ سوره روم بیان کرده «و کان حَقّاً علینا نَصرالمؤمنین». البته معنای دفاع و نصرت الهی، همیشه دفاع و نصرت فوری و کوتاه‌مدت نیست، بلکه دفاع درازمدت را نیز شامل می‌شود، زیرا در آیات دیگر مانند آیه ۸۳ سوره قصص می‌فرماید: «والعاقبة للمتّقین». به بیانی ممکن است در یک درگیری و جنگ، مؤمنان به ظاهر شکست بخورند ولی اهداف و تفکر آنان پیروز شود.

ایشان به شأن نزول این آیه نیز اشاره کرده و ادامه می‌دهد: علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان بیان فرموده آیه شریف ۳۸ سوره حج که در دیدار رهبر معظم انقلاب نیز نصب‌العین شده بود، مقدمه‌ای برای جهاد در راه خداست. در آغاز اسلام، مشرکان مکه، مسلمانان را به‌شدت آزار و شکنجه می‌کردند و پیامبر(ص) آنان را به صبر فرا می‌خواند. عمار و پدرش یاسر و مادرش سمیه همگی مسلمان شده بودند اما مشرکان این خانواده مسلمان را آزار می‌دادند. وقتی هوا گرم می‌شد آن‌ها را روی ریگ‌های داغ مکه می‌آوردند و به انواع روش‌ها شکنجه‌ها می‌کردند. در روایات داریم رسول خدا(ص) بر آنان می‌گذشت و با این جملات دلداری داده و به آن‌ها می‌فرمود ای خاندان یاسر، بردباری پیشه کنید که منزلگاه شما بهشت است، چرا که ایشان هنوز مأمور به جهاد و مبارزه نشده بود. رفتار دشمنان با جناب بلال حبشی پس از مسلمان شدن نیز بسیار خشن بود. آن‌ها هر روز او را در زیر آفتاب شکنجه می‌کردند اما بلال استقامت می‌کرد و دست از عقیده توحیدی و ایمانش به نبوت پیامبر(ص) برنمی‌داشت. تا اینکه پس از هجرت، این آیه نازل و به مسلمانان اجازه داده شد جهاد کرده و در برابر مشرکان از خود دفاع کنند.

اجازه جهاد برای دفاع

این مفسر قرآن کریم اضافه می‌کند: پیامبر گرامی اسلام(ص) و مسلمانان برای دعوت به‌سوی خداوند و صبر در برابر اذیت و آزار قریش و دشمنان فرمان داشتند اما هنگامی که قریش همچنان به‌شدت و زیاده‌روی در آزار و اذیت و ظلم به مسلمانان ادامه داد، آنگاه آیات سوره حج نازل شد. این آیات نخستین آیاتی هستند که به مسلمانان اجازه می‌داد با کسانی که به ایشان ظلم کرده و از خانه‌هایشان بیرون می‌کنند، بجنگند. در ۱۳ سال اول اقامت پیامبر(ص) در مکه، فقط عقاید اسلام بیان می‌شد و اجازه مبارزه و دفاع از سوی خداوند داده نشده بود اما این وضع با هجرت پایان یافت.

آیت‌الله حسینی به آیه ۳۹ سوره حج نیز اشاره کرده و توضیح می‌دهد: پس از آیه ۳۸ و در آیه بعدی خداوند فرموده است «أُذِنَ لِلَّذینَ یُقاتَلونَ بِأَنَّهُم ظُلِموا وَإِنَّ اللَّهَ عَلی نَصرِهِم لَقَدیر» یعنی به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل شده، اجازه جهاد داده شده است، چرا که مورد ستم قرار گرفته‌اند و خدا بر یاری آن‌ها تواناست. پس از این، پیامبرگرامی اسلام(ص) با کفار جهاد و از خود دفاع می‌کرد. حتی در روزهای پایانی عمر شریف خود هم سپاهی به رهبری اسامه بن زید برای دفاع در برابر حملات امپراتوری روم معین کرد.

خداوند یاور و مدافع مؤمنان است

عضو مجمع جامعه مدرسین حوزه علمیه قم توضیح می‌دهد: اگرچه مخاطب آیه ۳۸ سوره مبارکه حج، مسلمانان آن زمان هستند اما به‌قول نویسندگان روش‌شناسی تفسیر قرآن، مورد نزول مخصص نیست و بر اساس استناد آن قاعده، آیه کریمه را به غیر هم می‌توان اختصاص داد و قاعده‌ای کلی است برای تمام مسلمانان و افرادی که می‌توانند اهل جهاد و مبارزه باشند. این آیه نکات ادبی جالبی هم دارد. جمله‌ای اسمیه است یعنی قطعاً خداوند دفاع می‌کند. یدافع نیز فعل مضارع است و یعنی این دفاع دائمی است. خداوند متعال دفاع می‌کند و قطعاً از مؤمنان دفاع می‌کند. البته یدافع از باب مفاعل و طرفینی است. یعنی شرط دفاع خدا این است خود افراد هم همت و حرکت کنند و اگر در خانه‌های خود بنشینند خداوند متعال به تنهایی دفاعی نخواهد داشت. گر چه خداوند قادر است تمام کارها را انجام دهد اما بنا نیست همه کارها را خودش انجام دهد. خدا کمک می‌کند اما شرطش این است مسلمانان بخواهند. همچنان که در آیه ۱۱ سوره رعد آمده است «إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهم» خداوند حال هیچ قومی را دگرگون نخواهد کرد تا زمانی که خود آن قوم حالشان را تغییر دهند. از شما حرکت، از خدا برکت. باید تا مقداری که توان داریم از نظر عده و عُده مقابل دشمن بایستیم، آن‌گاه خداوند متعال هم دفاع خواهد کرد. همان‌طور که پیغمبر خدا(ص) در جنگ‌ها با اینکه مسلمانان اندک بودند، استقامت می‌کرد و در برابر دشمنان زیادی قرار می‌گرفت و در نهایت آنان را مغلوب می‌کرد. در روایات داریم پیغمبر خدا(ص) در جنگ بدر آن‌قدر برای پیروزی مسلمانان دعا کرد که ردای مبارکش از دوشش افتاد. به بیانی تمام عوامل باید باشد، هم سلاح و هم صلاح تا خداوند متعال هم یاری کند.

کافران ناسپاس، دشمنان جبهه حق

آیت‌الله حسینی تصریح می‌کند: امروز به فرموده رهبر معظم انقلاب در شرایطی خاص و در جنگ ترکیبی قرار داریم. جنگی که حمله به باورهای دینی و سیاسی و هجوم از تمامی اطراف است. جنگ اقتصادی، جنگ فرهنگی، جنگ نرم و... همه در میدان آمده و این مسلمانان و شیعان هستند که باید خود را از هر نظر آماده و حرکت کنند و در صورت مسامحه، اسلام سیلی خواهد خورد. همچنان که رهبر کبیر انقلاب امام خمینی(ره) فرموده است «اگر خدای نخواسته اسلام در ایران سیلی بخورد، بدانید که در همه دنیا سیلی خواهد خورد و بدانید که به این زودی دیگر نمی‌تواند سرش را بلند کند». اگر امروز مردم از اسلام و تشیع دفاع نکنند، کفران و ناسپاسی است و خداوند در ادامه آیه ۳۸ سوره حج فرموده است «إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ خَوَّانٍ کَفُورٍ»، خدا هرگز خیانتکار کافر ناسپاس را دوست ندارد. بر اساس این آیه شریف، تحقق وعده الهی در دفاع از مؤمنان، حتمی است و آنان تنها و بی‌مدافع نیستند. حمایت خداوند ابدی است و مؤمنان از حریم خداوند دفاع می‌کنند و در مقابل، خداوند نیز از حریم آنان دفاع می‌کند.