رضوان حکیم‌زاده در سلسله وبینار معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش که با مشارکت معاونین آموزش ابتدایی استان‌ها برگزار شد، ضمن تبریک میلاد با سعادت امام حسن عسکری علیه‌السلام، گفت: مطمئن‌ترین، پربازده‌ترین، سودمندترین و کوتاه‌ترین مسیری که می‌تواند کشور را به پیشرفت همه‌جانبه برساند، سرمایه‌گذاری حوزۀ تعلیم و تربیت کودک است که شامل دوران قبل از دبستان و دبستان می‌شود.
وی با اشاره به لزوم یکپارچگی سیاست‌های تعلیم و تربیت از دورۀ پیش‌دبستانی تا پایان دبستان، افزود: مطالعات نشان می‌دهد کشورهایی که امروز در شاخص‌های توسعه انسانی شرایط خوبی دارند، در یک قرن گذشته روی آموزش و تربیت در دورۀ دبستان و پیش از آن سرمایه‌گذاری ویژه داشته‌اند.
حکیم‌زاده ادامه داد: متولیان آموزش به ویژه در دو دورۀ پیش از دبستان و دورۀ ابتدایی، بالاترین اثرگذاری را در جامعه دارند و نمود فعالیت‌ها و تصمیمات آنان آیندۀ کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل نیاز است در گام اول، این گروه‌ها در راستای تحقق اهداف نظام آموزشی و به طور دقیق‌تر تحقق راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، به فعالیت‌های خود معنا ببخشند.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه برنامه‌های وزیر دقیقاً همسو با برنامه‌های دولت تعریف شده است، اضافه کرد: برنامه‌ها، رویکردها و راهبردهای اصلی معاونت آموزشی نیز باید در امتداد همین سیاست‌ها تدوین شود.
وی با بیان اینکه آموزش عمومی یکی از مهمترین خدمات دولت‌ها به شهروندان است، اظهارکرد: ارائه فرصت‌های برابر دسترسی به آموزش و یادگیری با بالاترین کیفیت ممکن، یکی از مهمترین مأموریت‌های نظام آموزشی به طور خاص وزارت آموزش و پرورش است که باید روش‌ها و راهکارهای آن به طور شفاف شناسایی و احصاء شوند.
حکیم‌زاده عدالت، کیفیت و هویت را سه محور اصلی برنامه‌های وزارت آموزش و پرورش در دور جدید دانست و بیان کرد: این سه محور چتر تمام برنامه‌های این وزارتخانه به ویژه معاونت آموزش ابتدایی است، زیرا مخاطب اصلی این معاونت کودکان هستند که مهمترین دوران زندگی خود را سپری می‌کنند.
این مقام مسئول با اشاره به ضرورت افزایش مشارکت مدارس در برنامه‌های استانی، یادآور شد: ارتباط هدفمند و نظام‌مند مدارس با ادارات استانی امری ضروری است که البته لازمۀ آن اینست ک ادارات کل استان، مدارس را بازوهای مشورتی و اجرایی خود بدانند و شبکه‌ای گسترده و یپارچه بین اداره‌کل استان و ادارات منطقه و مدارس ایجاد شود. این رویکرد مشارکتی قطعاً نتایج مثبتی در پی خواهد داشت.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به لزوم ارتقاء کیفیت مهارت‌های سواد پایه، تصریح کرد: قطعاً مدرسه باید عهده‌دار آموزش مهارت‌های متنوعی باشد اما این مهم تنها زمانی معنادار و قابل تحقق است که در ابتدا مهارت‌های آموزش پایه به دانش‌آموزان ارائه شده باشد و آنها در این مهارت‌ها ارتقاء پیدا کرده باشند؛ این یعنی دانش‌آموزان باید سواد پایه را به شکل مهارتی آموخته باشند تا آمادگی لازم برای یادگیری دیگر مهارت‌ها را داشته باشند. از طرفی، معلم فقط زمانی می‌تواند در آموزش این مهارت‌ها موفق شود که هم از دانش تخصصی برخوردار باشد و هم از روش‌های تدریس فعال بهره ببرد؛ گرچه نمی‌توان از کنار اثرگذاری عوامل بیرونی مانند شرایطی خانوادگی به راحتی گذشت. با این حال، مهم اینست که عوامل درون‌مدرسه‌ای برای آموزش این مهارت‌ها هم‌راستا باشند.
وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته نظام آموزشی برنامه‌های متنوعی را برای ارتقا مهارت‌های معلمان از حیث تسلط بر دانش، تسلط بر محتوا و تسلط بر روش‌های تدریس اجرا کرده است، اظهار داشت: مربیان، معلمان و مدیران به عنوان ارکان مدرسه، بالاترین نقش را در ایجاد یک محیط یادگیری مثبت، سالم، پویا و بانشاط دارند. به همین دلیل خود این افراد باید بعد از گذراندن دوره‌های توانمندسازی و مهارت‌آموزی، روش‌های فعال را که باعث ایجاد مشارکت و درگیری مثبت دانش‌آموزان با فرایند یادگیری می‌شود، به کار بگیرند.
سرپرست سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با اشاره به لزوم توجه به ابعاد عاطفی کودکان، تأکید کرد: متأسفانه در سال‌های متمادی از این بُعد کودکان و دانش‌آموزان تا حدودی غفلت شده است و کمتر به این توجه شده که دانش‌آموزان در دورۀ ابتدایی چه فضای عاطفی و روانی متفاوت و مهمی را تجربه می‌کنند؛ بنابراین در این دوره ایجاد خودباوری مثبت و انگیزه برای یادگیری و همچنین اشتیاق برای مشارکت در فعالیت‌های درسی، امری بسیار ضروری و لازم است که کمتر در برنامه‌های توانمندسازی برای مدیران و معلمان ما مورد توجه قرار گرفته است.
حکیم‌زاده بیان کرد: فراموش نکنیم دانش‌آموزان علاوه بر اینکه در محیط مدرسه در یک فضای فیزیکی حضور دارند، همزمان فضای عاطفی، فضای اجتماعی و فضای علمی را نیز تجربه می‌کنند؛ بنابراین این نکات نیز باید در روند آموزش لحاظ شود.
وی با اشاره به لزوم گفتمان‌سازی پیرامون حمایت از دورۀ ابتدایی، ارتقاء آگاهی عمومی را امری ضروری دانست و یادآور شد: برنامه‌های آموزشی و فرصت‌های یادگیری باید به شکلی طراحی و در اختیار دانش‌آموزان قرار بگیرد که تک‌تک آنها خود را محور و مخاطب اصلی کلاس و مدرسه بدانند و حس تعلق به مدرسه در همۀ دانش‌آموزان ارتقاء پیدا کند و بدانند فارغ از سطح اقتصادی خانواده، قومیت، سطح یادگیری، تک زبانه و دوزبانه بودن، در مدرسه مورد پذیرش و قابل احترام هستند.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه کرامت کودکان باید به عنوان یک سرمایه خدادادی ارزشمند پاس داشته شود، تصریح کرد: توجه به کرامت کودکان نیازمند اصلاح برخی رویکردهای اشتباهی مانند مقایسه کردن، محیط رقابتی و یا حتی برچسب‌زنی است.
این مقام مسئول در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه همه مدیران و معلمان شرایط یکسانی ندارند، گفت: در نظام آموزشی، تنوعی از معلمان هستند که برخی از آنها از طریق دانشگاه فرهنگیان و باقی از مسیرهای متنوعی مانند استخدام به عنوان ماده ۲۸ جذب شده‌اند. این تنوع در مسیرهای ورودی به آموزش و پرورش، مانع بزرگی در جذب تخصصی افراد به ویژه در دورۀ ابتدایی است. این در حالیست که تخصصی‌ترین، پیچیده‌ترین و ارزشمندترین کار در کشور معلمی به طور خاص در دورۀ ابتدایی است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر بر خلاف چارچوب‌های علمی که مبتنی بر دانش و تجربه متخصصان و اندیشمندان کشور بود، فرایندهای به شکلی بود که جذب تخصصی تا حد زیادی با مانع مواجه شد.
وی افزود: از طرف دیگر، همۀ معلمان شرایط یکسان ندارند. برخی از آنان در مدارس روستایی شاغل هستند و برخی در مدارس شهری؛ برخی در کلاس‌های چند پایه و برخی در کلاس‌هایی با تراکم بالا. این تفاوت و تنوع در وضعیت معلمان به خوبی نشان می‌دهد که نمی‌توان برای ارتقاء توانمندی و مهارت‌های آنان نسخۀ واحد ارائه داد. از طرف دیگر، در این برنامه‌ها باید به اقتضائات محیطی نیز توجه ویژه شود. به این موارد تنوع مدرک دانشگاهی و رشته‌های دانشگاهی را نیز باید افزود.
سرپرست سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک یادآور شد: برنامه‌های توانمندسازی و مهارت‌افزایی معلمان باید با مشارکت خود آنان طراحی و اجرا شود. قطعاً برنامه‌های دستوری و اجبارهای دستورالعملی و بخشنامه‌ای پاسخگوی نیاز امروز کشور نیست.
حکیم‌زاده با اشاره به نقش مهم مدیران مدارس، آنان را راهبران راستین فرایندهای تربیتی و یادگیری قلمداد و خاطرنشان کرد: گرچه مدیران مدارس دچار درگیری‌های اداری و اجرایی ناخواسته هستند اما این افراد به عنوان راهبران آموزشی باید نقش ویژه‌ای در ایجاد خودپنداری مثبت، خودباوری نسبت به یادگیری و ایجاد اشتیاق در دانش‌آموزان داشته باشند.
این مقام مسئول با اشاره به نقش متمایز خانواده‌ها در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان و کودکان، اضافه کرد: به تعبیر وزیر محترم آموزش و پرورش، خانواده‌ها شرکای راهبردی نظام آموزشی کشور در امر تربیت و آموزش هستند و ضمن تبیین این نقش باید الزامات و ملاحظات آن نیز برای خانواده‌ها تشریح شود. نکتۀ مهم اینکه دغدغه‌مندی خانواده‌ها نسبت به امر تعلیم و تربیت فرزندان که در جای خود بسیار ارزشمند است، الزاماً به معنای برخورداری آنان از سواد تربیتی نیست زیرا بسیاری از خانواده‌ها از بایدها و نبایدهای این حوزه بی‌اطلاع هستند و حتی برای کودکان حق کودکی کردن را قائل نیستند و نسبت به رشد متوازن و متعادل و اهمیت و الگوهای آن آگاهی ندارند.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش معنادار کردن فعالیت مدارس را مرهون تبیین نقش مشارکتی همۀ ارکان نظام آموزشی دانست و خاطرنشان کرد: ارتباط هدفمند بین نظام آموزشی و همۀ ذی‌نفعان و ذی‌ربطان با رویکرد شبکه‌سازی ناظر به منافع ملی، شرط اصلی در معنادار شدن مدارس و افزایش اثرگذاری آنهاست. در این بین، استفاده از ابزارهای فناورانه مانند شاد نیز می‌تواند راه‌گشا باشد؛ البته به شرطی به صورت نظام‌مند مورد استفاده قرار بگیرد. در این شبکه مدرسه باید خانواده‌ها را همراه خود بداند، دانش‌آموزان بداند که صدا و خواستۀ او در مدرسه شنیده می‌شود و والدین باید احساس مشارکت حداکثری داشته باشند. فعال شدن انجمن‌های اولیا نیز یکی از اموری است که باید با جدیت دنبال شود و بدانند در تصمیم‌گیری‌ها اثرگذار هستند.
حکیم‌زاده در ادامه با اشاره به لزوم افزایش نقش‌آفرینی گروه‌های آموزشی و ارتقاء کارکرد آنها در نظام آموزشی کشور، بیان کرد: در کنار نظارت بالینی و میدانی، کیفیت‌بخشی و توانمندسازی گروه‌های آموزشی امری ضروری است. موضوعی که می‌تواند با به‌کارگیری ظرفیت راهبران آموزشی که خود در زمرۀ افزاد متخصص و باتجربه هستند، تا حد مطلوبی محقق شود.
وی با تأکید بر اینکه صرف برگزاری دوره‌های حضوری و مجازی نمی‌تواند منجر به توانمندسازی و مهارت‌افزایی نیروی انسانی شود، افزود: علاوه بر آن، در هر استان باید هستۀ مرکزی توانمندی برای هدایت، حمایت و راهبری گروه‌های آموزشی ایجاد شود.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش اضافه کرد: یکی از مهمترین دغدغه‌های نظام آموزشی کشور، جذب حداکثری کودکان در پایه اول است. به همین منظور احصاء آمار موالید و جذب خالص پایه اول یکی از اولویت‌هاست که می‌توان با استناد به آن به آمار بازماندگان از تحصیل در پایۀ اول دست پیدا کرد.
این مقام مسئول با اشاره به ضرورت هم‌افزایی و همکاری دستگاه‌های درون‌استانی ذیربط در موضوع جذب بازماندگان از تحصیل، تصریح کرد: با توجه به اهمیت این مسئله، شناسایی، جذب و نگهداشت بازماندگان از تحصیل باید به عنوان موضوع اولین جلسه شورای آموزش پرورش استان‌ها در دستورکار قرار بگیرد. موضوعی که باید به گفتمانی ملی با برش استانی تبدیل شود.
حکیم‌زاده در پایان با بیان اینکه مربیان و فعالان کودکستان‌ها باید هم تجربه و هم تخصص لازم و کافی برای کار با کودک داشته باشند تا رضایت حداکثری خانواده‌ها تأمین شود، یادآور شد: مراکز تعلیم و تربیت کودکان پیش از دبستان به سه دستۀ مراکز پیش‌دبستانی ضمیمه مدارس دولتی و ضمیمه مدارس غیردولتی و کودکستان‌های مستقل تقسیم می‌شوند؛ بنابراین هر مرکز فعال در حوزۀ تعلیم و تربیت اوان کودکی باید از سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک مجوز رسمی اخذ کند .
نظر شما