سال‌هاست که تور آفرود به یکی از تفریحات، بخصوص برای قشر جوان تبدیل شده است. افراد در ماشین‌هایی که به سیستم دیفرانسیل چهارچرخ متحرک مجهز هستند، سوار می‌شوند و با هدایت یک راننده حرفه‌ای، از مسیرهای صعب‌العبور، حرکت می‌کنند.
تورهای آفرود را می‌توان در بسیاری از مناطق از جمله مناطق کوهستانی، جنگل، ساحل، کویر و… اجرا کرد. این تورها بیشتر در مناطق بکر کشور بدون هیچ محدودیتی حرکت می‌کنند. این ماشین‌ها خطرات زیادی برای طبیعت دارند.
آسیب‌هایی مثل نابودی پوشش گیاهی زیر چرخ آفرود، حرکت ماشین بر روی خاک و تأثیر منفی بر همبستگی خاک و جداشدن ذرات آن از هم که باعث فرسایش خاک می‌شود، ازبین‌رفتن آرامش حیوانات اهلی و وحشی، مصرف بالای سوخت این ماشین‌ها و ایجاد آلودگی در مناطق طبیعی و.... اثر آفرود سواران بر طبیعت تا مدت‌ها باقی می‌ماند و امکان دارد بعضی از ضررهای آنها دائمی باشد.
طبق تحقیقات عبور اجسام سنگین از زمین موجب کوبیده شدن خاک خواهد شد و ماشین‌های آفرود جزو اجسام سنگین محسوب می‌شوند و موجب رشد نکردن گیاهان در خاک کوبیده شده و متوقف شدن آن می شود و یا به‌طورکلی موجب می شود منطقه دیگر برای رشد گیاهان مناسب نباشد. مشکل بعدی که این گروه ایجاد می‌کنند زدن کمپ و آتش روشن‌کردن در جنگل‌ها و مناطق بکر است که موجب می‌شود حیات‌وحش ترسیده و از محل زندگی خود فراری شوند.
علاوه بر این موضوع معمولاً بعد از پایان حضور خود در طبیعت این افراد ردپای خود را پاک نکرده و اثرات آنها در طبیعت باقی می‌ماند. نور چراغ‌های ماشین‌ها موجب اختلال در خواب شبانه حیوانات می‌شود و حتی زیست شبانه بعضی از حیوانات را به خطر می‌اندازد. یا صدای بلند باندهای آنها در مناطق طبیعی سبب سکته پرندگان و فرار آنها از روی تخم خواهد شد.
در تورهای گردشگری که در بیابان برگزار می‌شود این خطر وجود دارد که این ماشین‌ها به سمت کلوت‌های بیابان حرکت کرده و به آنها آسیب برسانند.
حمیدرضا ناصری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران گفت: ضرورت آموزش و ترویج اخلاق گردشگری و آفرود در کنار احترام به موازین و رسوم جوامع محلی حاشیه بیابان یک موضوع ملی است که ضرورت آن به‌طورجدی احساس می‌شود.
ناصری، با بیان اینکه فعالیت‌های گوناگون ورزشی از جمله فعالیت‌های نوینی است که طی نیم‌قرن اخیر در ایران شتاب بیشتری یافته است، گفت: کوهنوردی و بیراهه‌نوردی یا آفرود در میان فعالیت‌های ورزشی که مستقیماً بر بستر طبیعت انجام می‌شود، نمود بیشتری دارند.
وی افزود: از سوی دیگر باید آگاهی‌بخشی به ورزشکاران و علاقه‌مندان این سری از فعالیت‌ها در خصوص طبیعت شکننده بیابان داده تا کمترین آسیب به این نوع اکوسیستم خشکی وارد شود. ظهور آفرود و افزایش علاقه‌مندان این فعالیت موجب شده است تا نگرانی‌هایی در خصوص تخریب اکوسیستم بیابان در میان مسئولان و مراکز متولی امور بیابان و پژوهشگران حوزه بیابان بروز کند.
نیما زارع کارشناس محیط‌زیست گفت: در خاکی که تایرها بر روی آن رد شده دیگر توانایی رویش گیاه نخواهد داشت. باتوجه‌به اینکه کشور ما در عرض خشک و نیمه‌خشک قرار دارد به همین دلیل در فصل خشک تابستان گیاهان خزان می‌کنند. بعضی از آن ها هم رویش بهاره دارند و البته اگر بارش‌ها نباشند رویش نخواهند داشت اما ریشه آن ها در زمین است و باید بستر برای رشد آن ها آماده باشد. درحالی‌که کوبیده شدن خاک بستر رشد این گیاهان را از بین می‌برد.
وی ادامه داد: یکی از نقاط موردعلاقه آفرودرها رمل یا شنزارهای کویر ایران است. این رمل‌ها مصداق همان طبیعتی است که در نگاه اول به نظر بایر و خشک هستند درحالی‌که این‌گونه نیست، خود رمل نه‌تنها بستر رشد گیاهان است بلکه محل اختفای جانوران است. انواع خزندگان مانند مارمولک و مار و لاک‌پشت‌ها از رمل به‌عنوان پوششی برای مخفی‌شدن و تخم‌ریزی استفاده می‌کنند.
از طرفی با پنهان‌شدن زیر شنزار از آفتاب فرار می‌کنند. گونه لاک‌پشت خشکی به‌وفور زیر لاستیک‌ها از بین می‌روند و مارمولک و مارها که از نظر بسیاری اصلاً مهدورالدم به نظر می‌رسند به‌راحتی می‌میرند. از طرفی آفرودها اصلاً توجهی به بوته‌هایی که از روی آن رد می‌شوند، نمی‌کنند. مانند بوته گون و گز یا قیچ که به‌راحتی می‌شکنند و از بین می‌روند و دیگر جای آن تا سال‌ها چیزی در نخواهد آمد.
زارع افزود: شاید آفرودرها بگویند ما فقط از مسیر خاکی می‌رویم که خیلی خوب است و بهتر این است از مسیرهایی که در آن رد ماشین وجود دارد خارج نشوند اما این تمام مسئله نیست و شب‌مانی در کویر هم مضراتی دارد، نوری که آنجا روشن می‌شود برای حشرات معنی دارد. طبیعت فقط قوش و پلنگ نیست و حشرات هم مهم هستند و کارکرد بسیاری دارند. بخصوص در فصل بهار اگر در کویر نوری بیندازید می‌بینید چقدر حشره و سوسک جمع می‌شوند و متعاقب آن از بین می‌روند. اینها سوسک حمام نیستند که کثیف باشند یا موش‌ها و جونده‌ها آن چیزی نیستند که در فاضلاب تهران رشد کرده باشند آن ها هم تمیز هستند و هم برای اکوسیستم کارکرد دارند.
این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: طبیعت شمال کشور هم مانند هر اکوسیستمی شکننده و در هم گره‌خورده است. شاید همه فکر کنیم همین‌که روی درخت یادگاری ننویسیم و برگ‌های آن را نکنیم در حال رعایت مسائل زیست‌محیطی هستیم. حتی قدم‌زدن و کوبیده شدن خاک‌پای درختان را هم برای سلامت آن ها مضر می‌داند چه رسد به کوبیده شدن خاک اطراف آن ها توسط اتومبیل‌هایی که بی‌محابا می‌تازند، در همه جای دنیا می‌بینید در پارک زیر درخت نیمکت نمی‌گذارند. چون گیاه از آنجا در حال جذب و تصفیه آب است و از فعل‌وانفعالات باکتری و قارچی غذا درست می‌کند. در شعاع اطراف طوقه درخت که ریشه‌ها در آن قرار دارند هم نباید با له کردن خاک را خفه کنیم. با این کار شاید به‌سرعت درخت بیمار نشود اما شمارش معکوس از بین رفتنش آغاز می‌شود.
زارع بیان کرد: جانوران در مقطع زمانی محدودی جفت‌گیری و تولیدمثل می‌کنند و هرگونه ایجاد مزاحمت سبب می‌شود این اتفاق نیفتد. بعد از زادآوری هم‌زمان شیردهی است. حالا تصور کنید یک حیوان را که در حال شیردهی است و صداهای مهیب موجب می‌شود او از محل فرار کند درحالی‌که نوزادان او توان فرار به نقاط صعب‌العبور را ندارند؛ ما هر ساله با این مسئله روبرو هستیم که خود این آفرودرها تعداد زیادی نوزاد جانوران وحشی را پیدا می‌کنند و فکر می‌کنند گم شده‌اند، این دوستان آنها را برمی‌دارند، می‌آورند تحویل می‌دهند از لاک‌پشت تا جوجه پرنده تا بزغاله کل و بز وحشی، درحالی‌که همه حیوان‌ها در قلمروی مادر خود هستند و ما نتوانستیم آن قانون کلی را به این جماعت آموزش بدهیم که به‌هیچ‌وجه به نوزاد جانور وحشی دست نزنید حتی اگر فکر کردید گم شده است. آن ها در قلمرو مادر خود هستند و اگر گم شده باشند هم خوراک حیوانات دیگر هستند و کارکرد دیگری دارند.
وی معتقد است باید با اهرم قانون جلوی بعضی از رفتارها را گرفت: ما در خانه را باز گذاشتیم و می‌خواهیم دزدها را توجیه کنیم اما تا متخلف جریمه نشود شهروند تابع قانون نمی‌شود. ریشه اصلی آسیب به محیط‌زیست این است که قوانین محیط زیستی در ایران اجرا نمی‌شود این را به چند دلیل دیگر می‌شود تقسیم کرد که یا ضعف مدیریت در ایران است یا تعقیب قضایی وجود ندارد ما سال‌هاست در حال گفتن از مشکلات هستیم اما هیچ‌وقت پیشرفتی در مدیریت محیط‌زیست ایران نمی‌بینیم.
نظر شما