در شناسه بودجه‌ای ۷۰۴۱۱ لایحه پیشنهادی برای بودجه ۱۴۰۴، دولت مقرر کرده است که بهره‌برداری از بازار سرمایه جهت عرضه خودرو در داخل کشور با رعایت مقررات بازار سرمایه اقدام کنند. واردات خودرو در چارچوب این بند و سقف مقرر منجر به رفع تعهد ارزی صادرکنندگان می‌شود. درنتیجه مطابق این لایحه، مقرر شده خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شوند که این موضوع باید توسط مجلس شورای اسلامی تایید شود و به تصویب برسد.

عرضه خودرو در بورس کالا قطعیت ندارد

ابراهیم شجاعت، کارشناس حوزه بازار خودرو در گفت‌وگویی با خبرنگار تحریریه جوان قدس در رابطه با عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا بیان کرد: درحال‌حاضر بازار خودرو از طرف شورای رقابت انحصاری تشخیص داده شده و تا زمانی که انحصاری باشد، طبق قانون دستورالعمل تنظیم بازار هم توسط شورای رقابت تنظیم و ابلاغ می‌شود. در نتیجه اینکه دولت و مجلس برای بخشی از بازار یک سازوکار ارزی متفاوتی ایجاد کنند، طبق قانون امکان‌پذیر نیست. لذا فعلاً نمی‌توان با قاطعیت گفت که این خودروها قرار است در بورس کالا عرضه شوند و شورای رقابت باید در این خصوص تصمیم‌گیری کنند؛ اما احتمالاً این اتفاق نمی‌افتد چرا که بر اساس آخرین اطلاعات، شورای رقابت موافق عرضه خودرو در بورس کالا نیست و نظرات معمولاً مثبتی در این باره شنیده نمی‌شود.

بورسِ خودرو معنی ندارد!

شجاعت با بیان اینکه قیمت‌ها محصولات در بورس کالا معمولاً عددی بین قیمت تمام شده و قیمت بازار است، افزود: منتها در حوزه خودروهای وارداتی، قیمت فروش بسیاری از خودروها به قیمت تمام شده نزدیک شده است. از طرف دیگر اگر عرضه مستمر خودروها ادامه داشته باشد، عملاً در بحث خودروهای وارداتی به جز برخی از محصولات خاص، بورس کالا کارکردی ندارد و بیشتر برای ایرانخودرو به عنوان خودروساز اصلی که قیمت محصولاتش با بازار متفاوت بود کارایی خواهد داشت. ولی خودروهایی که قیمت شرکت با قیمت بازار خیلی نزدیک است و بعضاً می‌بینیم که در حوزه‌های مونتاژی قیمت‌ها حتی پایین‌تر از قیمت شرکتی هستند، بورس دیگر معنی ندارد!

این کارشناس بازار خودرو در ادامه با بیان دیگر چالش‌های ورود خودرو به بورس کالا اظهار داشت: چالش اصلی که با عرضه خودروهای وارداتی، داخلی و حتی مونتاژی در بورس کالا با آن مواجه هستیم، این است که در بورس کالا شرکت‌ها می‌توانند با بازی در اعداد و ارقام، بازار را متشنج کنند؛ در نتیجه شرایط فعلی به گونه‌ای نیست که به سمت بورس کالا حرکت کنیم.

خودروسازان به برنامه تولید متعهد نمی‌شوند

شجاعت در رابطه با اینکه خودروسازان زیر بار برنامه تولید نمی‌روند، توضیح داد: شرکت‌های خودروسازی حاضر نیستند با تعداد عرضه مشخص به بورس کالا ورود کنند. چون هر قیمتی که در بازار بورس تعیین شود با یک سود مشخص به فروش می‌رسد نه بیشتر. درحالی‌که با کاهش تعداد عرضه در دوره‌های زمانی مشخص می‌توانند تا چندین برابر سود کنند. پس وقتی می‌توانند با تولید و عرضه کمتر، سود بیشتری بدست ‌آورند، متعهد به برنامه تولید نخواهند شد. بنابراین این چالش در صورتی قابل حل است که خودروسازان به برنامه تولید متعهد شوند که البته خودروسازان ما زیر بار برنامه تولید نمی‌روند. زیرا چالش‌هایی در زمینه برق، فولاد و تامین ارز باعث شده مکلف به اجرای برنامه تولید نشوند که این مسائل باعث می‌شود سوءاستفاده‌هایی صورت بگیرد.

او در خصوص ۲ مزیت ویژه عرضه خودرو در بورس کالا عنوان کرد: در بازار بورس کالا قیمت‌ها شفاف هستند و خرید توسط مشتری نهایی صورت می‌گیرد؛ در این شرایط و بحث دلالی و واسطه‌گری هم کمتر خواهد شد. اما همه این‌ها مستلزم این است که عرضه محصولات به صورت مستمر و دائمی انجام شود. اینکه خودرویی یکبار عرضه شود و سپس تا مدت‌ها عرضه صورت نگیرد، مجدداً انگیزه‌ای برای دلالی و سفته‌بازی ایجاد می‌کند و باعث می‌شود سودجویان خودروهایی که عرضه نمی‌شوند را پس از مدتی با قیمت بالاتر ‌به فروش برسانند. لذا سازوکار بازار بورس زمانی به شکل صحیح اجرا می‌شود که تضمینی برای عرضه با تعداد و تیراژ مشخص و ثابت در محصولات مختلف و کل بازار وجود داشته باشد. ولی  اگر تنها بخشی از خودروها عرضه شوند، مشکلات ما کم می‌شوند اما تمام نمی‌شوند.

او در پایان با تاکید بر اینکه بسیار بعید است خودرو در بازار بورس عرضه شود، افزود: با وجود اینکه وزیر اقتصاد به دنبال این است که بورس کالا را مجدداً راه‌اندازی کند ولی بسیاری از افراد در قوای سه‌گانه موافق این موضوع نیستند. بنابراین باید ببینیم نظرات و تصمیمات دولت جدید، وزارت صمت، اقتصاد و خصوصاً شورای رقابت در ماه‌های آینده به کجا می‌رسد. کما اینکه نگاه نمایندگان مجلس و سازمان‌های بازرسی هم در این حوزه موثر است و به‌نظر می‌رسد تا پایان پاییز بسیاری از مواضع و مسائل روشن خواهند شد.

افسانه پدرامی فر – خبرنگار تحریریه جوان قدس