استادکاران زنجان و این رشته هنر دستی اصیل با توجه به سلیقه متقاضیان، مدل های متنوعی از چاقوها را در ابعاد و اشکال متفاوت تهیه و به بازار عرضه می‌کنند که در برخی موارد به لحاظ تزئینات ویژه بر روی دسته آن، جنبه نمایشی و موزه‌ای نیز دارد.
بنا برگفته صنعتگران چاقوی زنجان این روزها چندان حال‌وروز خوبی ندارد و ریشه این مشکل را باید در کاهش خرید و نبود بازارهای صادراتی دنبال کرد.
اگرچه درطی سال های گذشته با اجرای خوشه چاقو توسط شرکت شهرک‌های صنعتی استان قرار بود تا این صنعت تویعه پیدا کند اما به نظر می رسد هنوز اتفاقی در بازار این محصول و وضعیت فعالان رخ نداده است.
بر همین اساس سال ۱۳۹۷ قرارداد مشترکی بین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان با عامل توسعه خوشه با هدف توسعه خوشه چاقو منعقد شد و مقرر شد تا شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان در زنجیره ارزش صنعت چاقوسازی، نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت‌ها، روش حل مشکلات و مسائل احصاء کند.
گلایه های صنعتگران
در همین راستا رضا یکی از هنرمندان چاقوساز زنجانی می‌گوید: بسیاری از هنرمندان به علت مشکلات مالی، کارگاه زیرزمینی را انتخاب کرده‌اند و محصولات خود را تولید می‌کنند.
وی بیان می کند: این افراد هنرمند هستند و به هر دلیلی که فعالیت در خفا را انتخاب کرده‌اند، باید مسئولین با حمایت‌های خود، آنها را ترغیب به همکاری کنند.
وی ابراز می کند: به نظرم تعدادی از چاقوسازان که کهنسال هستند و یا در آستانه کهنسالی قرار دارند، شناسنامه این شهر و هنر چاقو هستند که باید مسئولان ذیربط به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند.
علی دیگر هنرمند زنجانی نیز می‌گوید: با وجود اینکه کارگاهش زیرزمینی نیست و دارای مجوز قانونی است، جایی در خوشه چاقو ندارد.
او معتقد است: مسئولان شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان که مجری خوشه چاقو هستند، نتوانسته‌اند هنرمندان این عرصه را دور خود جمع کنند در نتیجه نمی‌توان با قطعیت گفت که نتایج حاصل از این طرح قابل استناد است.
وی اذعان می کند: پایه و اساس هر طرحی آمار جمعیتی است وقتی هنوز آمار دقیقی از تعداد چاقوسازان مجوزدار و فاقد مجوز در شهر و روستاهای اطراف شهر زنجان وجود ندارد، چگونه می‌توان انتظار داشت که طرح یا پروژه، موفقی اجرا می‌کنیم؟
وی عنوان می کند: خوشه چاقو، توانایی لازم برای احصا و شناسایی دقیق چاقوسازان و فعالان عرصه چاقوسازی را نداشته است و افرادی که مجریان طرح و متولیان این موضوع هستند متاسفانه به روال ساخت و فروش چاقو وارد نیستند، چرا که در این زمینه تجربه کافی را ندارند!
بازار فروش مهمترین سد راه تولید کنندگان
در این راستا یکی از صنعتگران با بیان اینکه بازاریابی و قیمت گذاری اندک بر روی محصولات در ایران سد راه چاقو سازان است اذعان کرد: تولیدات ما هیچ زمان با قیمت واقعی به فروش نمی‌رسد این در حالی است چاقوهایی که توسط استادکاران زنجان تولید می‌شود در خارج کشور به چندین برابر قیمت به فروش می‌رسد اما در ایران بهای چندانی به کارمان داده نمی‌شود.
این استادکار بیان می کند: چاقوسازی سختی‌های فراوانی دارد و لذا جوانان توجه و رغبت کمتری برای روی آوردن به این شغل دارند و از همه مهمتر تولیدات ما پس از اینهمه مشقت به دلیل ضعف در بازاریابی و فروش تولید کننده را دلسرد می کند!
وی با بیان اینکه بازار با قیمت واقعی چاقو تولیدی را خرید نمی‌کند تصریح کرد: عده‌ای از جوانان از روی علاقه سراغ این شغل آمده‌اند اما پشیمان شده و از ادامه کار منصرف شده‌اند.
وی با بیان اینکه چاقوسازان از بازار راضی نیستند، گفت: برای اینکه بازار کشش داشته باشد همواره کارهای بی‌کیفیت درخواست می‌شود به عبارتی کاری که ۳۰۰ هزار تومان ارزش داشته باشد بازار طلب چاقوی ۱۰۰ هزار تومانی را می‌کند.
چاقوسازی سختی‌های فراوانی دارد و لذا جوانان توجه و رغبت کمتری برای روی آوردن به این شغل دارند و از همه مهمتر تولیدات ما پس از اینهمه مشقت به دلیل ضعف در بازاریابی و فروش تولید کننده را دلسرد می کند
این تولید کننده چاقو بیان می کند: چاقوسازان محصول تولیدی را اغلب به صورت چکی به فروش می‌رسانند اما متاسفانه باید خرید تمام مواد اولیه به صورت نقد انجام گیرد.
وی با اشاره به اینکه قیمت‌گذاری چاقو یکی دیگر از مشکلات پیش روی فعالان این عرصه است، گفت: چاقو قیمت واحدی ندارد و متاسفانه تهیه چوب برای چاقوسازان بسیار سخت است.
وی با بیان اینکه تهیه چوب برای دسته چاقوهزینه بالایی را برای چاقو ساز در پی خواهد داشت، گفت: شاید دسته هر چاقو قریب به ۵۰ هزار تومان هزینه نیاز داشته باشد اما باز مشتری برای خریدار نیست.
وی با بیان اینکه یکی از مواد مورد نیاز برای تهیه دسته چاقو، استفاده از شاخ گوزن است گفت: متاسفانه شاخ گوزن بسیار گران شده و تنها در یک درصد کارها استفاده می‌شود و اگر شاخ گوزن در چاقو استفاده شود قیمت تا یک و نیم میلیون تومان خواهد رسید و این دیگر مشتری پسندی خود را از دست خواهد داد.
تنوع محصولات
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با بیان اینکه هم اکنون حدود ۲ هزار کارگاه بزرگ و کوچک در استان زنجان فعال است، گفت: به طور معمول چاقوسازان زنجانی نام خود را روی تیغه چاقو حک می‌کنند و هر چاقوسازی برای خود یک نشان و مهر دارد.
سید میکائیل موسوی افزود: جواهر، ملیله، صدف و عاج از تزئیناتی است که این هنرمندان در تولیدات خود به کار می‌برند و از چاقوهای کوچک تزئینی که به عنوان جا کلیدی استفاده می‌شود تا شمشیرهای بزرگ در کارگاه‌های چاقوسازی زنجان تولید می‌شود.
وی اضافه کرد: دسته چاقوها نیز محل هنرنمایی هنرمندان این صنعت است که با نشاندن جواهر و حکاکی کردن نقوش در هر چه زیباتر و منحصر به فرد شدن اثر خود می‌کوشند، حالت فنری، تیزی دائمی و در نهایت خوش دستی از خصوصیات چاقوهای زنجان است.
این مسوول ادامه داد: انواع چاقوهای زنجان با توجه به ابتکارات و خلاقیت صنعتی استادکاران دارای فرم‌های مختلف است و آنها را به ۲ دسته چاقوی ساده یا معمولی و چاقوهای مرکب و پیچیده می‌توان تقسیم‌بندی کرد.
وی با بیان اینکه بیشتر چاقوهای کلکسیونی صادر می‌شود و چاقوهای جیبی و قلم تراش استان زنجان از لحاظ زیبایی و تزئین و از نظر تیغه و آبکاری همتا ندارد، گفت: در شهر زنجان دانش ساخت بیش از ۴۰ نوع چاقو در بین استادکاران وجود دارد و اغلب هنرمندانی که در ساخت چاقو متبحر هستند در ساخت قلمتراش و انواع چاقوهای آشپزخانه و قندشکن نیز مهارت ویژه‌ای دارند.
معاون صنایع دستی استان زنجان ادامه داد: هم اکنون چاقوهای تزئینی کلکسیونی بیشتر به کشورهای عربی و اروپایی، شمشیر به کشورهای عربی و چاقوی جیبی به کشورهای اروپایی و عربی صادر می‌شود.
به گفته وی، در حال حاضر انواع مختلف چاقوهای تولید شده در زنجان در بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌شود که شامل انواع چاقوهای ضامن دار، کاردهای شکاری و صحرایی و آشپزخانه، چاقوی قصابی، باغبانی و پیوندزنی، انواع ساتور و کارد کباب پزی، قلمتراش و انواع قندشکن بزرگ و کوچک قلم تراش زنجان به عنوان اولین چاقوی دارای قابلیت تیزی زیاد و استحکام در تراش انواع نِی، بامبو و خیزران هستند.
نبود دستگاه های تخصصی
نماینده توسعه خوشه چاقوی زنجان نیز با بیان اینکه هم اکنون حدود ۶۵۰ کارگاه چاقوسازی در زنجان فعال است در این رابطه اذعان می کند: تعداد ۲ هزار و ۶۰۰ نفر صنعتگر چاقوسازی در استان از طریق این صنعت امرار معاش می کنند که جمعیت زیادی را به خود اختصاص داده است.
محمد علی معجونی با بیان اینکه عمده مشکل این صنعت به نوع فناوری آن باز می گردد، افزود: در زمان حاضر در این صنعت دستگاه تخصصی چاقوسازی وجود ندارد و دستگاه های مورد استفاده مکانیکی بوده که چندان مطلوب نیست.
وی با بیان اینکه وجود دستگاه های تخصصی برای تولید انواع چاقو مهم و ضروری است، اظهار داشت: دستگاه لیزری هم که اکنون مورد استفاده قرار می گیرد برای موارد دیگر کاربرد دارد به طوری که این وسیله در کشورهای دیگر به دلیل حرارت بالا مورد استفاده قرار نمی گیرد.
این مسوول با بیان اینکه توسعه چاقوسازی در استان نیازمند وجود بنگاه و صنف گسترده ای است، ادامه داد: اغلب هنرمندان این رشته به صورت انفرادی و با چند شاگرد فعالیت می کنند.
نظر شما