با راه‌اندازی رسمی شبکه TRT فارسی در روزهای اخیر، وعده چند ماه پیش مدیرکل شبکه تی. آر. تی (رادیو تلویزیون دولتی ترکیه) مبنی بر “اذیت کردن ایران” وارد فاز عملیاتی شده است. اظهارات تأمل‌برانگیز این مقام ارشد رسانه‌ای ترکیه که صراحتاً از قصد خود برای ایجاد مزاحمت و چالش برای ایران سخن گفته بود، اکنون با آغاز به کار رسمی این شبکه، نگرانی‌های جدی درباره اهداف واقعی این پروژه رسانه‌ای را دوچندان کرده است.

بررسی راهبردهای رسانه‌ای ترکیه در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این کشور با سرمایه‌گذاری هنگفت در حوزه رسانه‌های برون‌مرزی، به دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است. تجربه شبکه TRT World به عنوان بازوی انگلیسی‌زبان رسانه دولتی ترکیه نشان داده که این رسانه‌ها عملاً به ابزاری برای پیشبرد سیاست‌های زئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان تبدیل شده‌اند. اکنون با راه‌اندازی رسمی TRT فارسی، این راهبرد با تمرکز بر برهم زدن ثبات و یکپارچگی ایران وارد مرحله جدیدی شده است.

آنچه این پروژه رسانه‌ای را به تهدیدی جدی برای امنیت ملی تبدیل می‌کند، رویکرد خصمانه‌ای است که پیش از راه‌اندازی در اظهارات مدیران آن مشهود بود و امروزه همزمان با تحولات سوریه در دستور کار قرار گرفته است و به نظر می‌رسد که این اقدام پیش مقدمه تحرکات سیاسی و امنیتی جدیدی از سوی آنکارا در شمال غرب کشورمان خصوصاً در رابطه با پرونده پر حاشیه کریدور زنگزور خواهد بود.

بایستی به این نکته توجه داشت که به احتمال زیاد در روزهای نخست فعالیت، این شبکه با محتوای فرهنگی و سرگرم‌کننده تلاش خواهد کرد مخاطب جذب کند، اما با توجه به مواضع اعلام شده مدیران آن، می‌توان پیش‌بینی کرد که در مواقع حساس به ابزاری برای تحریک افکار عمومی و ایجاد تنش تبدیل خواهد شد.

در بعد اقتصادی، راه‌اندازی TRT فارسی بخشی از راهبرد کلان ترکیه برای گسترش نفوذ در بازار ایران محسوب می‌شود. این کشور که در سال‌های اخیر با مشکلات اقتصادی جدی مواجه بوده، به دنبال افزایش صادرات خود به کشورهای همسایه است. شبکه فارسی‌زبان می‌تواند با تولید محتوای جذاب فرهنگی و تبلیغاتی، زمینه را برای ترویج کالاها و محصولات ترکیه‌ای در بازار ایران فراهم کند.

نکته قابل تأمل آنکه راه‌اندازی این شبکه در شرایطی صورت می‌گیرد که ترکیه یکی از بدترین کارنامه‌ها را در زمینه آزادی مطبوعات دارد. بر اساس گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی، صدها روزنامه‌نگار در زندان‌های این کشور به سر می‌برند و ده‌ها رسانه مستقل تعطیل شده‌اند. این تناقض آشکار نشان می‌دهد که هدف اصلی از توسعه رسانه‌های برون‌مرزی، نه ترویج آزادی بیان، بلکه استفاده ابزاری از رسانه برای اعمال فشار بر رقبای منطقه‌ای است.

راهبرد اصلی TRT فارسی احتمالاً تمرکز بر موضوعات حساسیت‌برانگیز قومی و مذهبی خواهد بود. این شبکه می‌تواند با پوشش یک‌جانبه رویدادها و دامن زدن به اختلافات، به دنبال ایجاد شکاف در انسجام ملی باشد. تجربه نشان داده که رسانه‌های ترکیه‌ای در پوشش مسائل ایران، همواره رویکردی یک‌جانبه و تحریک‌آمیز در پیش می‌گیرند.

در شرایط کنونی که منطقه با تحولات پیچیده‌ای روبروست، آغاز به کار یک شبکه تلویزیونی با اهداف اعلام شده خصمانه، می‌تواند پیامدهای منفی برای روابط دو کشور داشته باشد. این اقدام همچنین می‌تواند نشان‌دهنده چرخش در سیاست خارجی ترکیه و حرکت به سمت تقابل بیشتر با ایران باشد.

در این شرایط، ضروری است دستگاه‌های مسئول با درک صحیح از ابعاد این تهدید، راهکارهای مناسب برای مقابله با آن را طراحی و اجرا کنند. تقویت رسانه‌های داخلی، ارتقای کیفیت تولیدات فرهنگی، افزایش سواد رسانه‌ای جامعه و پاسخگویی مناسب به شبهات و ابهامات و همچنین اتخاذ سیاست‌های بازدارنده مانند افزایش تعرفه واردات کالا از ترکیه و ممنوعیت هرگونه همکاری با شبکه‌های رسانه‌ای این کشور خصوصاً TRT فارسی از جمله اقداماتی است که می‌تواند تأثیر این جنگ نرم رسانه‌ای را کاهش دهد.

همچنین لازم است وزارت امور خارجه این اقدام غیردوستانه را در مجامع دیپلماتیک پیگیری کرده و از ظرفیت‌های حقوقی و بین‌المللی برای مقابله با این رویکرد خصمانه استفاده کند. تجربه نشان داده که سکوت در برابر چنین اقداماتی می‌تواند به تشدید رفتارهای مداخله‌جویانه منجر شود.

به طور کلی نگارنده معتقد است که راه‌اندازی TRT فارسی را باید فراتر از یک اقدام رسانه‌ای صرف و در چارچوب راهبرد کلان ترکیه برای افزایش نفوذ در منطقه و تضعیف جایگاه ایران تحلیل کرد. اظهارات پیشین مدیران این شبکه و آغاز به کار رسمی آن نشان می‌دهد که ما با یک پروژه هدفمند برای ایجاد بی‌ثباتی و تنش روبرو هستیم که نیازمند واکنش هوشمندانه و چندجانبه است. مقابله موفق با این چالش، مستلزم همکاری همه دستگاه‌های مسئول و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی و بین‌المللی است.