در آستانه پنجمین سالگرد شهادت سردار دل‌ها، راز محبوبیت و ویژگی‌های برجسته شخصیتی ایشان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

حجت‌الاسلام عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سلسله یادداشت‌هایی به تحلیل راز محبوبیت این سردار بزرگ پرداخته و در این مقاله ویژگی‌ها و تأثیرات این محبوبیت بر جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فلسفه محبوبیت سردار سلیمانی

در طول تاریخ و از وقتی که انسان‌های پاک دریافتند در پس این دنیا، عالمی بس بزرگ، رزقی بس فراخ، مهری گسترده و عشقی شورانگیز وجود دارد و انسان نه برای ماندن که برای رفتن و نه برای توقف، بلکه برای حرکت آفریده شده است؛ ناآرامی و بی‌قراری وجود آزادمردان را گرفت و این شجره از اُحد تا کربلا و تا دفاع مقدس و مدافعان حرم امتداد یافت.

شهید سلیمانی از آخرین نسل‌های این بی‌قراران بود و این بی‌تابی و دلتنگی میراث شهید از دفاع مقدس بود. اشک مردم و شیون و ناله جوان و نوجوان، ایرانی و غیرایرانی در فراق ایشان، چشمه‌ای از بی‌قراری و بی‌تابی‌های شهید سلیمانی است.

این‌ها و ده‌ها ویژگی دیگر از سردار دل‌ها موجب علاقه و ارادت مردم به ایشان نه به عنوان سردار یا فرد نظامی و حتی مدیر راهبردی، بلکه به عنوان خادم و خدمتگزار بود.

ایمان و عمل صالح

بر اساس آیه کریمه  قرآن «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا» (مریم:۹۶) یکی از فلسفه‌ها و رازهایی که سبب می‌شود خداوند محبوبیت افراد را در دل‌های مردم قرار دهد، ایمان و عمل صالح و نیکو است و حاج‌قاسم سلیمانی به جهت دارا بودن ایمان و انجام اعمال صالح مورد لطف پروردگار و محبتش در دل میلیون‌ها انسان قرار گرفت که نشانه‌اش حضور میلیونی انسان‌ها در تشییع پیکر آن مرد مجاهد بود. رهبر معظم انقلاب درباره این ویژگی سردار گفته‌اند: «شخصیت‌های ایمانی وقتی ایمان را با عمل صالح همراه کنند، وقتی حرکت جهادی بکنند، محصولش می‌شود شخصیتی مثل شهید سلیمانی که حتی دشمنانش او را تحسین می‌کنند!» (بیانات، ۱۶/۱۱/۱۳۹۸)

روایت زیبایی از رسول خدا(ص) در همین باره نقل شده است که فرمود: «هنگامی که خداوند کسی از بندگانش را دوست دارد، جبرئیل او را دوست خواهد داشت، سپس در آسمان‌ها ندا می‌دهد ای اهل آسمان! خداوند فلان کس را دوست دارد او را دوست بدارید و به دنبال آن همه اهل آسمان او را دوست می‌دارند، هنگامی که خداوند کسی را دشمن بدارد به جبرئیل می‌گوید من از او متنفرم، او را دشمن بدار، جبرئیل او را دشمن می‌دارد، سپس در میان اهل آسمان‌ها ندا می‌دهد خداوند از او متنفر است او را دشمن دارید، همه اهل آسمان‌ها از او متنفر می‌شوند، سپس انعکاس این تنفر در زمین خواهد بود». این حدیث پرمعنی نشان می‌دهد ایمان و عمل صالح بازتابی دارد به وسعت عالم هستی و شعاع محبوبیت حاصل از آن تمام پهنه آفرینش را فرا می‌گیرد، ذات پاک خداوند چنین کسانی را دوست دارد و نزد همه اهل آسمان محبوب‌اند و این محبت در قلوب انسان‌هایی که در زمین هستند پرتوافکن می‌شود. (مکارم شیرازی، ج ۱۳، ص ۱۴۶)

رازهای محبوبیت

از دیگر رازها و فلسفه محبوبیت سردار سرافراز حاج قاسم سلیمانی اخلاص ایشان بود. رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها و بارها او را با صفت «بااخلاص» معرفی کرده‌اند.  ایشان در سخنی درباره اخلاص سردار فرمودند: «ویژگی سردار رشید اسلام، حاج قاسم سلیمانی این بود که سرباز «اسلام» بود نه صرفاً سرباز «وطن». و اگر خدمتی هم به وطن دارد، برای اسلام و خداست. بنابراین «هر جا که مجاهدت خالصانه و مخلصانه باشد، نتیجه‌اش درخشش و تلألو خواهد بود. منتها مجاهدت خالصانه و مخلصانه ممکن است برای خدا انجام گیرد، ممکن هم هست برای غیر خدا انجام گیرد. اگر برای خدا انجام گرفت همیشگی، ماندگار و زائل ناشدنی است؛ اما اگر برای غیر خدا انجام گرفت، ماندگار نیست». (بیانات در دیدار فرماندهان سپاه، ۲۹/۶/۱۳۷۳)

نشانه‌های اخلاص؛ پرهیز از دنیاطلبی

یکی از نشانه‌های انسان مخلص در قرآن، پرهیز از هر گونه دنیاطلبی است. پیامبران(ع) که مظهر اخلاص بودند در انجام رسالت خویش بدون هیچ توقع مادی به امت خویش اعلام می‌کردند ما در مقابل انجام رسالت خویش از شما مزدی طلب نمی‌کنیم (هود:۵۱) اما در پرهیز حاج‌قاسم سلیمانی از دنیاطلبی خاطره‌ای را مرحوم شهید حسین‌ پورجعفری از همراهان چند ساله سردار این گونه نقل کرده است: «در طول تمام این سال‌ها یاد ندارم حاجی برای یک روز مأموریت خارج از کشور، ریالی حق مأموریت گرفته باشد. یک بار که مشکل مالی پیدا کرده بود، من بدون اطلاع خودش، سردار قاآنی را در جریان قرار دادم، ایشان به معاون اداری مالی دستور داد یکی از مأموریت‌های حاجی را حساب کنند و پولش را به حسابش بریزند، بعد از اینکه حاج‌قاسم متوجه این موضوع شد اول پول را برگرداند، بعد هم من، هم سردار قاآنی و هم معاون مالی را توبیخ کرد و گفت: «شما اشتباه می‌کنید در زندگی شخصی من دخالت می‌کنید، به شما ربطی ندارد که من مشکل مالی دارم یا ندارم. از این به بعد هم از این کارها نکنید». (اکبری مزدآبادی، ص ۱۳۲)

شهادت‌طلبی

آرزوی شهادت و پیوستن به لقای حق پس از سال‌ها جهاد، ایثار و فداکاری از  دیگر صفات انسان‌های مخلص است (توبه:۱۱۱) زیرا پاداش این گونه اعمال برای آنان جز دستیابی به مقام شهادت قابل تصور نیست، از همین رو تمام هم و غم آن‌ها این است که از طریق شهادت به بارگاه ملکوتی حضرت حق بار یابند. رهبر معظم انقلاب درباره شهادت‌طلبی آن مرد مجاهد فرمودند: «خوشا به ‌حال حاج‌قاسم که به آرزویش رسید، او شوق شهادت داشت و برای آن اشک می‌ریخت و داغدار رفقای شهیدش بود». (بیانات، ۱۳/۱۰/۱۳۹۸)

از همین رو درباره سردار حاج‌قاسم سلیمانی نقل شده دختر شهید حسین محرابی گفته است پس از سخنرانی حاج‌قاسم در جمع خانواده شهدای مدافع حرم، چند بار به اسم صدایش زدم، بالاخره شنید و گفت: «جانم»، رفتم جلو برای تشکر بابت حضور در جمع ما که چشمم به انگشترش افتاد، به خود جرئت دادم و گفتم چه انگشتر قشنگی دارید، می‌توانید این را به من بدهید؟ لبخندی زد و سرش را پایین انداخت، دوباره درخواستم را تکرار کردم. انگشتر را از دستانش درآورد و پیش از اینکه به من بدهد چند بار تکانش داد و گفت: «انگشتر را می‌دهم، اما حقش را ادا کنی، گفتی از مشهد آمدی، برو حرم امام رضا(ع) و شهادت من را از آقا بگیر». انگشتر را که به من داد، باز تأکید کرد: «یادت نرود، برو حق انگشتر من را ادا کن». بعد هم رفت.

حسابی جا خورده و مات و مبهوت  بودم. واقعاً توان نداشتم چنین چیزی از امام رضا(ع) بخواهم. دویدم دنبال حاج‌قاسم وقتی به ایشان رسیدم، انگشتر را جلو بردم و گفتم نمی‌خواهم، مال خودتان. پرسید چرا؟ گفتم: «من نمی‌توانم برای شما چنین دعایی بکنم. شما باید بمانید عَلَم مقاومت دست شماست. شما باید فلسطین را آزاد کنید». حاج قاسم در جواب گفت: «تا زمانی که محور مقاومت وجود دارد، یک عالمه سرباز هست که می‌خواهند این راه را ادامه بدهند. من دیگر توان نگاه کردن به فرزندان کوچک شهدا را ندارم. وقتی شما را می‌بینم، حالم عوض می‌شود». و رفت. انگشتر هم دست من ماند. آن روز که در حال رفتن بود چند بار به من گفت: «زینب حرم امام رضا(ع)، شهادت من یادت نرود». من که از این همه تمنای شهادت حاج قاسم مبهوت شده بودم به ایشان گفتم: «شما الان هم شهید هستید، رهبر معظم انقلاب به شما لقب شهید زنده دادند». گفت: «همین طور که داری می‌گویی، این فقط یک لقب و یک دلخوشی است. من به این لقب دلخوش هستم ولی تا شهادتم را نگیرم ول‌کن نیستم». (اکبری مزدآبادی، ۱۳۹۸: ص ۱۴۹، ۱۵۰ و ۱۵۲)

نشانه‌های اخلاص، پرهیز از قدرت طلبی

یکی از نشانه‌های افراد مخلص این است با اینکه از محبوبیت بسیار بالایی در جامعه بر خوردار می‌شوند اما حاضر نیستند از این محبوبیت برای دستیابی به قدرت استفاده کنند، سردار سلیمانی به دلیل خدمات کم‌نظیر در عرصه نظامی از محبوبیت مردمی بسیار بالایی در کشور ایران بلکه در بعضی از دیگر کشورهای اسلامی برخوردار بود اما حاضر نشد از این محبوبیت برای دستیابی به قدرت بالاتر سیاسی استفاده کند، در همین رابطه یکی از دوستانش گفته است: «در ایام انتخابات ریاست جمهوری در یکی از دوره‌های گذشته رفتم ملاقات سردار سلیمانی به او گفتم شما با این محبوبیتی که دارید چرا رئیس جمهور نمی‌شوید؟ تمام مردم ایران شما را دوست دارند و با رای بالایی نفر اول می‌شوید.» سردار لبخند محجوبانه‌ای  زد و سرش را زیر انداخت، اندکی تأمل کرد و گفت: «ببین من نامزد گلوله‌ها و خمپاره‌ها هستم بگذار قدرت به دست اهلش برسد و من نامزد شهادت هستم.» (گروه فرهنگی شهید ابراهیم هادی،۱۳۹۹:ص ۸۳)