زیارت روایتهایی بسیاری دارد که در دل تاریخ ماندهاند. روایتهایی که در دل جادهها و اماکن و زائران یادگار مانده است. شاید امروزه باور این موضوع سخت باشد که روزگاری، زائران حرم مطهر رضوی برای پیمودن راه طولانی رسیدن به مشهدالرضا(ع)، نه فقط با دشواری راه، بلکه با هجمههای پیاپی و پرتعداد راهزنانی روبهرو بودند که در مسیر تهران تا مشهد در کمین کاروانیان بودند. این راهزنان که عموماً به اقوام ترکمان آن سوی اترک تعلق داشتند، با سوءاستفاده از شرایط ناامن داخل کشور، از مرز میگذشتند و به سرعت، دشت مسطح پیش روی خود را میپیمودند و بعد از غارت کاروانهای تجاری و زیارتی، در حالی که تعداد زیادی از مردم را به اسارت گرفتهبودند، به آن سوی مرز میگریختند. حتی انعقاد قرارداد «آخال» میان ناصرالدینشاه و روسیه تزاری که به واگذاری اراضی شمال رود اترک به روسها انجامید و قرار بود دست ترکمانان یاغی آن سوی رود را از روستاها و کاروانهای این سوی مرز کوتاه کند، تأثیر چندانی بر شرایط نگذاشت و کاروانهای زیارتی، همواره در مسیر تردد خود از تهران به سوی مشهد، در بیم و نگرانی به سر میبردند. در این میان، برخی از منزلگاههای بینراهی، به دلیل قرار داشتن در معرض هجمه مستقیم راهزنان، به عنوان منزلگاههای مخوف شناخته میشد. جهانگردان ایرانی و خارجی که در عهد قاجار مسیر مورد بحث این نوشتار را پیمودهاند، گزارشهایی درباره این منزلگاهها به دست میدهند؛ چهار منزلگاه عباسآباد، میاندشت، میمه و شاهرود. با وجود تلاشهای دولت مرکزی برای امن کردن این منازل، ظاهراً کار تأمین امنیت کاروانها راه به جایی نمیبرد. برخی از روستاهای واقع در مسیر که مردانی جنگاور داشتند، از پرداخت مالیات معاف شدهبودند تا مسیر را امن کنند. حتی به برخی از این روستاها، حقوق فصلی یا سالانه هم پرداخت میشد. اما معمولاً توانایی آنها جوابگوی نیاز برقراری امنیت در جاده نبود. نکته عجیب و غریب اینجاست که مهاجمان، بیمحابا و وحشت از مزاحمت قوای دولتی، خود را به مرز کویر مرکزی ایران هم میرساندند و تقریباً از حدود شاهرود به سمت شرق، امنیت درست و حسابی نداشت. خانیکوف که در سال ۱۲۳۹ خورشیدی از این جاده دیدن کردهاست، درباره آن مینویسد: «روزی نبود که دهکدههایی در آن حوالی مورد چپاول و غارت قرار نگیرد. کاروانها تا زمانی که مطمئن نمیشدند قدرت کافی دارند تا در برابر راهزنان از خود دفاع کنند، از چهار منزل اول جاده شاهرود به مشهد که تقریباً همیشه خطرناک بود، عبور نمیکردند». در دوره صدارت میرزاتقیخان امیرکبیر، تلاشهایی برای برقراری امنیت شدهبود؛ تلاشهایی که به طور موقت، راه را بر غارتگریها بست و مانع از هجمههای مکرر اشرار و راهزنان شد؛ اما متأسفانه ناامنیها پس از امیرکبیر دوباره آغاز شد و حتی تا سال ۱۳۲۲ خورشیدی، گزارشهایی درباره هجوم ترکمانان آن سوی مرز به مناطقی در نزدیکی شیروان و راه بستن بر زائرانی که حالا با وسایل نقلیه جدید تردد میکردند، وجود دارد. این شرایط درنهایت با اقدام دولت شوروی بهبود یافت و از هجمههای مکرر ترکمانان شمال اترک به داخل خاک ایران جلوگیری شد.
۲۵ فروردین ۱۴۰۴ - ۱۱:۰۰
کد خبر: ۱۰۶۰۹۳۹
برخی از منزلگاههای بینراهی، به دلیل قرار داشتن در معرض هجمه مستقیم راهزنان، به عنوان منزلگاههای مخوف شناخته میشد.
زمان مطالعه: ۲ دقیقه
منبع: روزنامه قدس




نظر شما