پیامبر (ص) در ضمن گفتاری در شأن حضرت علی (ع) فرموده اند:
فهُوَ أشجَعُهُم و اَثبَتُهُم وَ اَربَطُهُم جَأشاً؛ علی (ع) شجاعت ترین انسان ها در روح و جان، و ثابت قدم ترین و نیرومندترین آن ها از نظر قوت قلب است (بحارالانوار، ج22)، و نیز خطاب به علی (ع) فرمودند: أنت اشجَعَهُم لِقاءً؛ تو ای علی در میدان نبرد در برابر دشمن، از همه سپاهیان شجاع تر می باشی.
علاوه بر سخنانی که در توضیح شجاعت امیرالمومنین حضرت علی (ع) ذکر شده است، سرتاسر زندگی ایشان نیز بیانگر این مطلب میباشد که شاید اشاره به تعدادی از آن ها خالی از لطف نباشد؛

1- در ماجرای جنگ «ذات السّلاسل» که در سال هشتم هجرت رخ داد در این جنگ سپاه اسلام به فرماندهی حضرت علی (ع) به طور بسیار عجیبی بر دشمن پیروز شد و سوره عادیات (صدمین سوره قرآن) در شأن شجاعت بی بدیل حضرت علی (ع) نازل گردید دلاوری، شهامت و صلابت امیرمؤمنان به قدری چشمگیر و سرنوشت ساز بود که وقتی آن حضرت از میدان جنگ باز می گشت پیامبر (ص) با همه مسلمانان، یک فرسخ بیرون از مدینه با استقبال علی (ع) شتافتند؛ وقتی حضرت رسول با علی (ع) ملاقات نمودند، با شور و شوق توصیف ناپذیری پیشانی علی (ع) را بوسیده و در مورد اخلاص و شجاعت علی (ع) فرمودند: «ای علی، اگر من از آن ترس نداشتم که گروه هایی از مسلمانان درباره تو همان را بگویند که مسیحیان درباره عیسی (ع) می گویند (که او پسر خداست)، امروز سخنی در شأن و مقام بلند تو می گفتم که به هیچ گروهی از مسلمانان نگذری، مگر اینکه خاک زیر پایت را به عنوان تبرک بردارند.»(مجمع البیان، ج10)

2- در ماجرای جنگ خندق نیز- که بزرگترین حادثه سال پنجم هجرت بود- وقتی حضرت علی (ع) به فرمان پیامبر (ص) به جنگ با عمرو بن عبدود (شجاع ترین قهرمان دشمن) رفت و بر او پیروز گردید، پیامبر (ص) این قهرمانی و عمل بزرگ حضرت علی (ع) را که از ایمان و شجاعتش نشأت گرفته بود، با عالی ترین و عمیق ترین کلمات ستوده و فرمودند:
«ضَربَةُ عِلیّ یَومَ الخَندَقِ اَفضَلُ مِن عِبادَةِ الثَّقَلَینِ؛ ارزش ضربتی که علی (ع) در جنگ خندق بر دشمن وارد ساخت برتر از ارزش عبادت جن و انس است.» (احقاق الحق، ج6)، ومطابق روایت دیگر، پیامبر (ص) فرمود:
سوگند به خداوندی که جانم در اختیار اوست، اگر اعمال همه اصحاب محمد (ص) تا روز قیامت در یک کفه ترازو نهاده شود و این دلاوری علی (ع) در کفه دیگر، ارزش این دلاوری (ع) بر ارزش همه اعمال پیروان محمد (ص) برتری می یابد.
همچنین روایت شده است که وقتی علی (ع) سر بریده عمرو بن عبدود را نزد مسلمانان آورد و پیش روی رسول خدا (ص) به زمین انداخت، ابوبکر و عمر آن چنان تحت الشعاع عظمت و شجاعت علی (ع) قرار گرفتند که بی درنگ برخاستند و سر علی (ع) را بوسیدند. (کشف الغمه، ج1)
خطیب خوارزمی و واقدی- دو نفر از علمای معروف اهل تسنن- به سند خود نقل می کنند که پیامبر فرمود:
لمُبارِزَةُ عَلِیّ بنِ اَبیطالب لِعَمرو بن عَبدُوَد اَفضَلُ مِن عَمَلِ اُمَّتِی اِلی یَومِ القیامَةِ؛ قطعاً ارزش نبرد علی پسر ابوطالب با عمرو بن عبدود برتر از ارزش اعمال نیک امت من تا روز قیامت است. (بحارالانوار، ج41)

3- از سخنان معروف پیامبر (ص) در مورد شهامت علی (ع) همواره این بود که علی (ع) را به عنوان «کرّار غیر فرّار» (بسیار حمله کننده به دشمن بی آنکه پشت به دشمن نماید و فرار کند)می خواندند. ایشان این تعبیر را در ماجرای پیروزی علی (ع) در جنگ خیبر برای آن حضرت به کار برده و جالب اینکه هرگاه پیامبر (ص) می خواست کافران یاغی را تهدید کرده و رعب و وحشت در دل آن ها پدیدار سازد، آن ها را به وجود علی (ع) تهدید می کرد و می فرمود:
«اگر سر از فرمان بردارید و سرکشی کنید، علی (ع) را به سراغ شما می فرستم.»
بر همین اساس نقل شده که شخصی از امیرمؤمنان پرسید: چرا اسب چابک و تیزرو برای خود فراهم نمی کنی تا در جنگ ها از آن استفاده کنی؟ در پاسخ فرمودند:
«من نیازی به اسب ندارم؛ زیرا من هیچگاه از حمله دشمن فرار نمی کنم، و هرگاه به کسی حمله کنم و او فرار کند، او را دنبال نمی نمایم.» (مناقب آل ابی طالب، ج2)

 گفتار حضرت علی (ع) در مورد شجاعت خود
اشتهاردی می نویسد: گر چه خودستایی کار ناپسندی است، ولی در برخی از موارد برای ارشاد جاهلان و افشای حقایق لازم و ضروری است، بر همین اساس حضرت علی (ع) گاهی برای دفاع از حق و جهت اطلاع بی خبران، ناگزیر به ذکر بعضی از فضایل خود می شدکه گوشه ای از ۀن ها بدین شرح می باشد؛

1- در ماجرای هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه و خوابیدن علی (ع) در بستر آن حضرت که نشانگر قوت قلب و دلاوری بی نظیر علی (ع) است نقل شده است که وقتی مشرکان شبانه به خانه پیامبر (ص) هجوم بردند و حضرت علی (ع) را در بستر دیدند و فهمیدند که پیامبر (ص) هجرت نموده است، ابوجهل با تعبیرات زشتی علی (ع) را تحقیر کرد و به استهزاء گرفت. اما حضرت علی (ع) پاسخ او را با کمال صلابت و شهامت داد و فرمود:
بَل اللهُ اَعطانِی مِنَ القُوَّةِ ما لَو قُسِّمَ عَلی جَمیعِ ضُعَفاءِ الدُّنیاء لَصارُوا بِهِ شَجعاناً؛ خداوند نیرویی به من داده که اگر آن را بین همه ناتوانان دنیا تقسیم کنند، همه آن ها نیرومند می شوند، و شجاعتی به من عطا کرده که اگر آن را بین همه ترسویان دنیا تقسیم کنند، همه آن ها شجاع خواهند شد. (بحارالانوار، ج41)
در همین ماجرا بود که آیه 207 سوره بقره: «وَمِنَ النّاسِ مَن یَشرِی...» در شأن اخلاص؛ شجاعت و فداکاری علی (ع) نازل گردید.
حضرت علی (ع) در این مورد اشعاری سرود که یکی از آن اشعار این بیت است:

«وَبِتُّ اُرائیهِم وَ لَم یَتهَمُونَنِی وَ قَد                 وَطَنتُ نَفسی عَلَی القَتلِ وَالاَسرِ
و من مراقب دشمنان بودم و آن ها باور نداشتند که من به جای پیامبر (ص) خوابیده ام، در حالی که خود را آماده کشته شدن و اسارت کرده بودم.» (مستدرک الصحیحین، ج3)

2- حضرت علی (ع) طبق نهج البلاغه مطالبی پیرامون شجاعت خود فرموده است، به عنوان نمونه در یک جا می فرماید:
«وَاللهِ لَو تَظاهَرتِ العَرَبُ عَلی قِتالِی لَما وَلَّیتُ عَنها؛
سوگند به خدا اگر همه عرب برای نبرد با من، پشت به پشت یکدیگر بدهند، من پشت به آن نبرد نمی کنم.» (نهج البلاغه، نامه 45)، از این رو طبق روایات، آن حضرت در جنگ ها زرهی می پوشید که تنها جلوی بدنش را می پوشانید، از راز این کار پرسیدند، و ایشان فرمودند: «من در جنگ پشت به دشمن نمی کنم، بنابراین لزومی ندارد که قسمت پشتم به وسیله زره پوشیده باشد!» وسعدی در اشعار خود در شأن علی (ع) به همین مطلب اشاره کرده و می گوید:
مردی که در مصاف زره پیش بسته بود          تا پیش دشمنان ندهد پشت بر غزا

 سلام های فرشتگان!؟
شجاعت و دلاوری های حضرت علی (ع) در عرصه های گوناگون درخشندگیِ ویژه ای داشته است و شاید یکی از بارزترین این دلاوری ها عکس العمل ایشان در جنگ بَدر بوده باشد. در این جنگ با توجه به این که تعداد سپاهیان اسلام 313 نفر و سپاهیان کفار بیش از سه برابر بودند، سپاه اسلام بر کفار پیروز گردید، و شکست سختی بر دشمن وارد ساختند.
علی (ع) در این هنگام 25 سال داشته و سیره نویسان می نویسند: سپاه کفر، هفتاد کشته و هفتاد اسیر دادند! و نیمی از کشته شدگان به دست پرتوان علی (ع) به هلاکت رسیدند! دلاوری های حضرت علی (ع) در این نبرد نابرابر، دمار از روزگار دشمن درآورد.
از حوادث عجیب این حادثه این بود که در شب جنگ، لشگریان دشمن در کنار چاه آب قرار گرفته بودند و سپاه اسلام در بیابان بدر در مضیقه شدیدی به سر می بردند، پیامبر (ص) رو به سپاهیان خود کرد و فرمود: «چه کسی برای ما آب می آورد؟» تنها علی (ع) پاسخ مثبت داد. آن حضرت مَشکی برداشت، در آن شرایط سخت، از کنار دشمنانی که آماده نبرد بودند، خود را به کنار چاه آب رسانید؛ پس از آنکه مشک پر از آب شد، حضرت آن را بیرون کشید، اما باد تندی وزید و مشک واژگون شد و آبش ریخت، این حادثه سه بار تکرار شد! در عین حال، علی (ع) چون کوه استوار در کنار چاه ایستاد و برای بار چهارم مشک را پر از آب کرد و به محضر رسول خدا (ص) آورد. پیامبر (ص) استقامت و شجاعت بی بدیل علی (ع) را ستود و به آن حضرت فرمود: آن بادهای تند بر اثر عبور فرشتگان زیاد که برای سلام دادن به تو آمده بودند پدید آمد. در مرحله نخست جبریل با هزار فرشته؛ و در مرحله دوم میکائیل با هزار فرشته و در مرحله سوم اسرافیل با هزار فرشته نزد تو آمدند و بر تو سلام کردند. (اعلام الوری:192؛ بحار الانوار، ج19: 291)

منابع:
1- مجلسی. بحارالانوار، ج22: 497؛ ج40: 1؛ ج41: 91؛ ج19: 83.
2- طبرسی. مجمع البیان، ج10: 528.
3- اربلی. کشف الغمه، ج1: 273.
4- ابن شهر آشوب. مناقب آل ابی طالب، ج2: 84.
5- حاکم نیشابوری. مستدرک علی الصحیحین، ج3: 4.
6- طبرسی. اعلام الوری: 192.
7- محمدی اشتهاردی. چرا؟: 160- 164.