به گزارش قدس انلاین مرحوم آیت الله طالقانی در سال 1289 هجري شمسی دیده به جهان گشود ، او در خانواده اي اهل علم و فضیلت و داراي روحیات انقلابی و ضد ظلم رشد نمود و براي نخستین بار در مکتب پدرش سید ابوالحسن آغاز به یادگیري مفاهیم اسلامی و درس تقوا کرد - همان کس که امام (ره ) از او به سر آمد پرهیزکاران یاد می کند . او تحصیلات دینی خود را در مدارس رضویه و فیضیه قم به پایان رساند . آیت الله طالقانی در زمان طلبگی آشنایی فراوانی با امام (ره ) داشت و روابط متقابل آن دو بزرگوار ، بسیاري را در شگفتی افکنده بود . مرحوم طالقانی موفق به کسب اجازه نامه اجتهاد از مرجع بزرگ آن روز آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائري یزدي گردیده و بعد از اتمام تحصیلات به تهران آمده و در مدرسه شهید مطهري (سپهسالار سابق ) به تدریس علوم دینی مشغول شد.

 در سال 1318 براي اولین بار خشم خویش را نسبت به رژیم و دستگاه حکومتی ، با دادن یک اعلامیه اي در رابطه با کشف حجاب ابراز کرد و در پی آن دستگیر و زندانی شد . پس از شهریور 1320 ، با تشکیل گروههاي گوناگون سیاسی ، مبارزه را به طور رسمی آغاز کرد ، اما طولی نکشید که این دوران را وقفه اي پیش آمد؛ چرا که پس از کودتاي 28 مرداد سال 1332 ، ساواك ، مرحوم طالقانی را به جرم مخفی کردن نواب صفوي در خانه اش ، دستگیر و به زندان افکند ، اما این دستگیري کوتاه و موقت بود و بزودي آزاد و فعالیت دوباره را آغاز کرد .

مرحوم طالقانی در کنگره جهانی شعوب المسلمین که در کراچی تشکیل می شد شرکت کرد و نیز در کنگره اسلامی قدس که سالی یکبار تشکیل می گردید دوبار در مقام ریاست هیئت نمایندگی ایران به بیت المقدس سفر کرد . ترتیب یافتن دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه که در نزدیکی تشیع و تسنن سهمی بسزا داشته ، یکی از بزرگترین اقدامات قرن اخیر بشمار می رود .

آیت الله طالقانی در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران مبارزات ارزنده اي داشت و تلاشهاي فراوانی در جهت رهانیدن حقوق ملت مسلمان ایران از چنگال استعمارگران چپاول پیشه انجام داد . پس از شکل گیري نهضت روحانیت به رهبري امام خمینی (ره ) در سال 1341 و طرح مسائلی چون انجمنهاي ایالتی و ولایتی و انقلاب باصطلاح سفید ، به پیروي از امام (ره ) به مخالفت با رژیم پرداخت و به دلیل فعالیتهاي زیاد در همان سال به زندان افتاد و پس از آزادي مجددا در سال 1342 در ارتباط با وقایع 15 خرداد دستگیر و به ده سال زندان محکوم شد . آیت الله طالقانی در زندان نیز دست از مبارزه و ارشاد برنداشت ، رفتار مناسبش حتی روي ماموران زندان اثر مثبت گذاشت و در پی همین تلاشهاي فرهنگی و تبلیغی بود که در زندان ، با نوشتن تفسیر پرتوي از قرآن سعی در آشنا کردن افراد به عظمت و سازندگی قرآن کرد . ایشان درباره خود می گوید : من پیش از این که در کسوت یک سیاستمدار متعارف و معمول باشم یک شاگرد کوچک مکتب قرآن و معلم قرآنم.

زندانی شدن مرحوم طالقانی

در این مرحله بیش از 4 سال طول نکشید و در سال 1346 به واسطه فشارهاي داخلی و خارجی بر رژیم شاه از زندان آزاد شده و بعد از آزادي مبارزه را همچون گذشته ادامه داد و در آستانه سال 1350 همزمان با برگزاري جشنهاي 2500 ساله شاهنشاهی دستگیر و به مدت سه سال در زابل و 18 ماه در کرمان در بدترین شرایط به حالت تبعید بسر برد . در سال 1354 مجددا به دست ساواك گرفتار شد و به 10 سال زندان محکوم گردید.

 آیت الله طالقانی در دوران انقلاب اسلامی ، پس از آزادي از زندان نهایت تلاش خود را در جهت پیروزي انقلاب نمود و پس از پیروزي به ریاست شوراي انقلاب اسلامی برگزیده شد و در انتخابات مجلس خبرگان قانون گذاري 12 مرداد 1358  از سوي مردم تهران به عنوان نماینده انتخاب شد . در اوایل مرداد 1358 از سوي امام خمینی (ره ) مامور تشکیل نماز جمعه تهران شد و اولین و با شکوهترین نماز جمعه بعد از پیروزي انقلاب اسلامی در پنجم مرداد به امامت ایشان در دانشگاه تهران برگزار گردید . بعد از انتصاب به عنوان امام جمعه تهران ، موفق به برگزاري پنج نماز جمعه شد که آخرین نماز جمعه به مناسبت فرارسیدن سالگرد جمعه خونین 17 شهریور در بهشت زهرا و کنار مزار شهدا برگزار شد . آیت الله طالقانی در خطبه هاي این نماز جمعه ، حمله شدید اللحنی به منافقین نمود و با بیانات محکم و روشن ، منافقین را رسوا و بیزاري خود را از آنان اعلام کرد: هر چه ما مسلمانها بعد از اسلام ضربه خوردیم به دست منافقین بوده است ، نه به دست کفار ، کفار چهره شناخته شده اي دارند صفشان جداست ، ولی منافقن یعنی انسان چند چهره . . . ما دچار چنین منافقین شرور و حیله گر و فریبکاري هستیم که گاه به چهره اسلام در می آیند ، به چهره ایرانی ، اصلا هم بسیار اظهار دلسوزي می کنند براي مردم ولی وابسته به جاهاي دیگر هستند . موتلف با جاهاي دیگر هستند ، چهره چهره ایرانی ، ولی روح و درون و نفسش ، نفس ، اندیشه، فکر خلق ، امپریالیست ، صهیونیست و دیگر قدرتهاست ، یعنی کوبیدن مسلمانها و...

همچنین آیت الله طالقانی در مراسم عید فطر آن سال طی خطبه هاي پرشوري موضع خود را نسبت به گروههاي منحرف ، چپ ها و راست ها اعلام نمود و تمام  گرفتاریهاي مسلمانان را از طرف این گروهها دانست : کسی که روبروي انقلاب بایستد باید هلاك بشود ، باید نابود بشود ، انقلاب ، انقلاب محرومین است ، انقلاب انقلاب توده مسلمان است . انقلاب انقلاب قرآن است ، توحید است هر کسی از این مسیر منحرف شود باید پایمال بشود .

 ارادت خاص این عالم مبارز به رهبري انقلاب ، حکایت از تعبد زاید الوصف ایشان در مساله ولایت فقیه می کرد . ایشان درباره امام می گفت : من از دوران طلبگی از نزدیک با ایشان بوده ام و افکار و نظریات و حسن سوابق ایشان ، براي همه روشناست و آشکار است . حضرت آیت الله العظمی خمینی از همان آغاز ، داراي تقدس خاص و از هر جهت ممتاز بوده اند و هستند .

وي درباره رهبري امام تاکید فراوان داشت و می فرمود : رهبري حضرت آیت الله امام خمینی را ، نه ما ، دنیا پذیرفته است و در جاي دیگر بیان کردند : رهبري بزرگ و قاطع امام ، حضرت آیت الله العظمی خمینی ، با آن رهبریت قاطع ، این انقلاب را به ثمر رساند.

سرانجام در سحرگاه نوزدهم شهریور سال 1358 این عالم مجاهد پس از سالها فعالیتهاي علمی و مبارزات سیاسی علیه رژیم ستمشاهی و عمري تلاش خستگی ناپذیر در راه پیاده کردن احکام اسلام ، در اثر سکته قلبی دارفانی را وداع گفت و به دیدار معبود شتافت . خبر ارتحال آیت الله طالقانی از نخستین ساعات بامداد در شهر تهران پیچید و مردم شهر که در درگذشت ایشان با خبر شده بودند به خیابانها ریختند و ضمن عزاداري به سوي منزل ایشان حرکت کردند . سیل جمعیت در هم فشرده در محدوده خانه این مجاهد بزرگ ، به قدري بود که نفس ها را بند می آورد . جمعیت عظیم دیگري عزادار و ماتم زده به سوي دانشگاه تهران محل اقامه نماز جمعه تهران حرکت کرد و در این محل با سر دادن شعارهایی به عزاداري پرداختند . سرانجام پیکر عالم ، مجاهد ، از دانشگاه تهران به سوي بهشت زهرا تشییع گردید و در بهشت زهرا به علت کثرت جمعیت و ازدحام بیش از حد ، مراسم تدفین به روز بعد موکول گردید . جنازه مجاهد و مفسر بزرگ قرآن ، را طبق وصیت آن بزرگوار در میدانگاهی وسط قطعات 17 و 21 بهشت زهرا که مدفن هزاران شهید انقلاب اسلامی است ، به خاك سپردند . در مراسم تشییع جنازه ، صدها نفر از هوش رفتند و گروهی نیز زیر دست و پا مصدوم شدند . در حال حاضر مقبره ایشان زیارتگاه عاشقان انقلاب و یاران وفادار امام (ره ) می باشد .

در سوگ آيت‌الله طالقاني سوزناك‌ترين پيامها پيام امام خميني (ره) بود. مطلبي از قول حاج احمد خميني به اين مضمون نقل شده:

 وقتي خبر فوت آيت‌الله طالقاني را به من دادند فوراً به امام برسانم حدود ساعت 3 بعد از نيمه شب بود. ناچار در اطاق ايشان را زدم. امام طبق معمول بيدار بود. وقتي در را باز كرد و مرا پريشان حال ديد، پرسيد چه حادثه‌اي رخ داده؟ چون توان گفتنش را نداشتم قدري تأمل كردم و آهسته گفتم: آيت‌الله طالقاني از دنيا رفت. امام پس از قرائت آيه استرجاع اشك از چشمانش سرازير شد و در را بست.

 طولي نكشيد كه در اطاق باز شد و مرا صدا زد و بعد در حالي كه بسيار اندوهگين به نظر مي‌رسيد و در چنين مواقعي كمتر خود قلم به دست مي‌گرفت متني را كه با دست خود نوشته بود به من داد و گفت: «اين پيام را پخش كنيد.»

                                       بسم الله الرحمن الرحيم

 انالله و انا اليه راجعون. و منهم من قضي نحبه و منهم من ينتظر.

 عمر طولاني اين عيب را دارد كه [انسان] هر روز عزيزي را از دست مي‌دهد و به سوگ شخصيتي مي‌نشيند و در غم برادري فرو مي‌رود. مجاهد عظيم‌الشأن و برادر بسيار عزيز حضرت حجت‌الاسلام والمسلمين آقاي طالقاني از بين ما رفت و به ابديت پيوست و به ملأ اعلاء با اجداد گرامش محشور شد. براي آن بزرگوار سعادت و راحت و براي ما و امت ما تأسف و تأثر و اندوه. آقاي طالقاني يك عمر در جهاد و روشنگري و ارشاد گذراند. او شخصيتي بود كه از حبسي به حبس و از رنجي به رنج ديگر در رفت و آمد بود و هيچ گاه در جهاد بزرگ خود سستي و سردي نداشت. من انتظار نداشتم كه بمانم و دوستان عزيز و پرارج خودم را، يكي پس از ديگري، از دست بدهم. او براي اسلام به منزله حضرت ابوذر بود، زبان گوياي او چون شمشير مالك اشتر برّنده بود و كوبنده، مرگ او زودرس بود و عمر او با بركت. رحمت خداوند بر پدر بزرگوار او كه در رأس پرهيزگاران بود و روان خودش كه بازوي تواناي اسلام. من به امت اسلام و ملت ايران و عائلة ارجمند و بازماندگان او اين ضايعة بزرگ را تسليت مي‌دهم. رحمت بر او و بر همة مجاهدان راه حق.

                                                                و السلام علي عباد الله الصالحين.

 امام خميني در جاي جاي سخنرانيهاي خويش شخصيت مذهبي و منش سياسي آيت‌الله طالقاني را تأييد كرده‌اند. به گفته ایشان، مرحوم طالقاني مستقيم بود؛ مستقيم فكر مي‌كرد، مستقيم عمل مي‌كرد. به دنبال تعليمات اسلام بود و براي يك ملت مفيد بود.

منابع:

1-طالقاني فريادي در سكوت. محمدحسين ميرابوالقاسمي، 1382: 346.

2- صحيفه امام. روح‌الله خميني، ج9: 486، 514.

3-بازکاوی آزادی در اندیشه سیاسی طالقانی؛ مفسّر آزادی. علی شیر خانی: 7.

4- روزشمار شمسی. علی حائری و همکاران:202.

5-روزها و رویداد ها. علی بري دیزچی و همکاران: 161-163.

6- آیت الله سید محمود طالقانی به روایت اسناد. سلیمان حیدری: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

7- زندگينامه مذهبي و سياسي آيت‌الله طالقاني. صديقه کرحسنلو: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.