به گزارش قدس آنلاین، وجود حرم مطهر مقدس و نورانی حضرت معصومه (س) در قم در رشد و بالندگی این شهر به عنوان مرکز تشیع و صدور علم دینی نقشی بی بدیل ایفا کرده به گونه ای که حتی به تصریح روایات این شهر و مردمانش در آخرالزمان و نیز در آستانه و به وقت ظهور حضرت مهدی (عج) یکی از حساس ترین نقش های تاریخ را ایفا می کنند؛ از این رو و به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت باسعادت حضرت معصومه (س) با حجت الاسلام والمسلمین عبدالفتّاح نواب، رئیس دبیرخانه شورای عالی حوزه‌های علمیه و استاد، محقق و کارشناس تاریخ اسلام درباره این نقش و ارتباط آن با وجود مقدس کریمه اهل بیت (ع) به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن در ذیل می آید:
شهر مقدس قم چه تاثیرات ویژه ای در تاریخ اسلام داشته و مردمان این شهر چه ارتباطاتی با اهل بیت (ع) داشته اند؟
قم از گذشته و از دوران معصومان علیهم السلام یکی از مراکز تشیع بوده است و اهالی این شهر از اصحاب ائمه (ع) بوده و با آن حضرات (ع) ارتباط داشته و برخی از اهالی این شهر راوی حدیث بوده اند.
به عنوان مثال از احمدبن محمدبن عیسی قمی با عنوان شیخ القمیین یاد شده و وی از اصحاب امام رضا (ع) و امام جواد (ع) بوده و در فقه تالیفاتی دارد و محضر امام عسکری (ع) را نیز درک کرده است، یکی دیگر از شاگردان و اصحاب امام جواد (ع)، صالح بن محمد بن سهل بوده که تولیت موقوفات اطراف قم از سوی جوادالائمه (ع) به ایشان واگذار شده بود.
راوی می گوید: خدمت امام صادق (ع) بودم که یکی از مردم قم از ایشان سوال کرد: آیا خانم ها می توانند در نماز میت و جنائز حاضر شوند؟ امام صادق (ع) فرمودند: «وقتی زینب دختر پیامبر (ص) وفات کرد، حضرت زهرا (س) و جعی از خانم ها در نماز میت او شرکت کردند.»
نقل این روایت نشان می دهد که در زمان امام صادق (ع) نیز قمی ها با اهل بیت (ع) در ارتباط بوده اند.
آیا در میان اهالی این شهر چهره های شاخص که خدمات خاص به معصومین (ع) ارائه کرده باشند، به چشم می خورد؟
بله، سهل بن یسع از اشعریون قمی (چون یکی از گروه های قم اشعری ها به عنوان راویان حدیث بودند) از افراد سره و از اصحاب امامان کاظم و رضا علیهماالسلام است و فرزندش محمد بن سهل هم صحابی امام رضا (ع) بوده و روایاتی را از ائمه (ع) نقل کرده است.
یا نقل شده زکریا بن آدم قمی که از اشعریون است و مقبره اش در شیخان قم قرار دارد، در کجاوه امام رضا (ع) در مسیر مدینه به ایران حضور داشته است؛ در عین حال قمی ها سعی می کردند که علوم اهل بیت (ع) را به حقه درک کنند و به جامعه انتقال دهند و روایات صحیح را از صحاح نقل کنند، یعنی اگر در سند روایت فرد ضعیفی بود آن را نقل می کردند؛ حتی معروف است که قمی ها احمدبن خالد برقی را که گاهی از ضعفا روایت نقل می کرد از قم بیرون کردند و گفتند نباید چنین کسی در قم باشد!
یا علی بن ابراهیم هاشم قمی که در قم مدفون و از اکابر محدثان است و محمدبن علی بن محبوب از شیوخ قمیین است یا احمدبن محمدبن عیسی که از علمای قم است.
به عبارت بهتر ما هم در طبقه هفتم و هم طبقه هشتم از محدثان، راویان زیادی از قم داریم تا جایی که شیخ صدوق، عالم ارزشمند که همه رجالیون اعم از شیخ طوسی و نجاشی در جلالت مقام او مطالبی دارند و بیش از ۳۰۰ جلد کتاب از وی نقل شده که دو مورد از منابع اساسی شیعه نیز توسط او به رشته تحریر در آمده و نیز در غیبت طوسی، معجم رجال احادیث، قاموس رجال و تمام کتاب رجالی در عظمت او مطالبی دیده می شود از اهالی این شهر است.
آیا عظمت این شهر تنها به علمای قم است یا مردم این شهر نیز در نقش و جایگاه آن تاثیر دارند؟
ما اگر از جمع قمیین بگذریم، خود مردم قم هم در طول تاریخ نقش آفرین بوده اند و مورد توجه معصومان (ع) قرار داشته اند و در حدیثی است که: «اگر قمی ها نبودند دین مندرس می شد و ادامه و اقامه نمی یافت.»
قمی ها بودند که با جانفشانی و حفظ و انتقال روایات معصومان (ع) به نسل های بعد، عامل پایایی معارف دینی الهی شدند، ظرفیت قم ویژه است هم از نظر مردم و متدینین که در طول تاریخ تاثیرگذار بوده اند و هم از ناحیه محدثان و راویان اخبار که انسان های بزرگی بوده اند که با شمع وجود دختر حضرت موسی بن جعفر (ع) خانم فاطمه معصومه (س) تکمیل شده است، یعنی قم ظرفیتی یافته که در جهان اسلام می درخشد.
اساسا ظرفیت خاص شهر قم را مرهون سه عنصر می دانیم: مردم قم، محدثان و علمای قم که ادامه دهنده راه محدثان اند و نیز وجود مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه (س).
وجود بارگاه مطهر و نورانی حضرت معصومه (س) در قم چه نقشی در بالندگی و شکوه و جلالت این شهر مقدس داشته و دارد؟
ایشان از سال ۲۰۱ هجری که وارد قم شده و در همان سال از دنیا رخت بربستند و در کنار مدفن ایشان جمعی از سادات نیز هستند، قم را به کانونی برای شیعه تبدیل کردند.
ما در ارتباط با کمتر امامزاده ای در ایران این روایاتی را که در ارتباط با حضرت معصومه (ع) نقل شده است را داریم.
مرحوم نجفی مرعشی می فرمود: در ایران چهار تن از امامزادگان در سند و انتسابشان به امام معصوم (ع) شکی نیست، حضرت فاطمه معصومه (س)، احمدبن موسی شاهچراغ (ع)، علی بن محمدباقر (ع) (که در پی درخواست مردم قم و کاشان از امام باقر (ع) برای اعزام مبلغ به این شهر آمدند و در مشهد اردهال مدفون اند) و نیز حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) که با واسطه به امام (ع) می رسند و آن سه تن بی واسطه به امام معصوم (ع) می رسند.
بنابر گفته آیت الله نجفی مرعشی اینها قطعی السند اند، البته امامزادگان دیگر هم معتبر اند اما درباره این چهار تن هیچ شائبه ای نیست.
و در میان این چهار تن حضرت معصومه (ع) هم تایید امامان (ع) قبل از خود را دارند و هم امامان (ع) بعد از خود را، حتی جدشان امام صادق (ع) می فرمایند: «در قم یکی از دختران فرزند من که نامش فاطمه است، مدفون می شود و کسی که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود.»
امام رضا (ع) نیز درباره جایگاه و شان حضرت معصومه (س) روایاتی دارند و حتی از امام جواد (ع) نیز درباره شان و جایگاه ایشان روایاتی است و می فرمایند: «هر کس عمه ام را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود.»
باید توجه داشت قم حرم اهل بیت (ع) است؛ امام صادق (ع) می فرمایند: «خداوند حرمی دارد که مکه است، پیامبر (ص) حرمی دارند که مدینه است و امیرمومنان (ع) حرمی دارند که کوفه است و برای ما اهل بیت (ع) نیز حرمی است که در قم قرار دارد.»
ایشان در روایتی دیگر می فرمایند: «بهشت معادل زیارت فاطمه معصومه (س) است» و نیز فرموده اند: «به شفاعت او شیعیان من به بهشت وارد می شوند.»
یا در روایتی امام رضا (ع) فرمودند: «یا سعد! کسی که فاطمه معصومه (س) را زیارت کند، اهل بهشت است.»
و نیز فرموده اند: «هر که فاطمه معصومه (س) را زیارت کند، مثل این است که مرا زیارت کرده است.»
و چنین جایگاهی تنها درباره حضرت معصومه (س) بیان شده است و حتی زیارتنامه ایشان را امام معصوم (ع) انشاء کرده اند که شبیه زیارت جامعه است و با مقدمات ۳۴ مرتبه الله اکبر، ۳۳ مرتبه الحمدالله و ۳۳ مرتبه سبحان الله آغاز می شود و حتی این زیارت را می توان برای حضرت زینب (س) خواند، جز برخی موارد که ایشان مستقیما خطاب می شوند همچون «بنت موسی بن جعفر (ع)».
آیا در سیره علما و شخصیت های بزرگ ارادت و توسلات به حضرت معصومه (ع) دیده می شود؟
بله، امام خمینی (ره) قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تا وقتی در قم بودند عادت روزانه شان زیارت حضرت معصومه (س) بود و نیز آیت الله بهجت از بدو استقرار در قم، هر روز مرتب به زیارت ایشان می رفتند حتی در روزهای تعطیل و در زیارت این بانوی کریمه (س) به چند لحظه اکتفا نمی کردند و گاهی دو ساعت و بیشتر در حرم بودند و ایستاده زیارت جامعه را می خواندند.
همچنین، آیت الله شب زنده دار نقل می کند که آیت الله نجفی مرعشی گفته اند: من به طور مداوم ۶۰ سال هر روز اولین زائر حرم حضرت معصومه (س) بوده ام، که این نشان از توجه عالمان به جایگاه حضرت معصومه (س) دارد.
علاوه بر این، علامه طباطبایی سعی می کردند قبل از افطار به حرم مشرف شوند و با بوسیدن حرم مطهر حضرت معصومه (س) روزه خود را افطار کنند.
در احولات ملاصدرای شیرازی صاحب کتاب «حکمت متعالیه» که مدتی در کَهَک قم مستقر بود و امروز خانه ای که در آن سکونت داشته باقی است، آمده: وقتی برایش مشکلات فلسفی پیش می آمد برای حل آن به حرم حضرت معصومه (س) مشرف و به آن حضرت (س) متوسل می شد.
همه اینها نشان دهنده جایگاه و عظمت حضرت معصومه (س) است، و باید قمی ها جایگاه خود را قدر بدانند و به اهمیت و نقش این شهر که بنابر روایات در آخرالزمان علم از آن به سراسر جهان منتشر می شود، واقف باشند.
خبرنگار: فاطمه فاطمی
نظر شما