استاد دانشگاه امام حسین(علیه‌السلام) ماجراهای خواندنی از زندگی امام رضا(علیه‌السلام) در این زمینه بیان می‌کند، امامی که با تأسی به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و جدشان امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) در طول حیات مبارکشان یک لحظه هم از رسیدگی به محرومان غافل نشدند.

 تأسی از امیر المؤمنین علی(علیه‌السلام)
رجبی دوانی به زندگی ساده و بی آلایش امام رضا(علیه‌السلام) اشاره می‌کند و با بیان اینکه آن حضرت هم چون رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) به محرومان توجه داشتند، می‌گوید: روایت‌های فراوانی درباره رفتار و منش حضرت امام رضا(علیه‌السلام) وجود دارد که دلالت بر آن می‌کند ایشان همانند جد بزرگوارشان، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رفتار می‌کردند و بردباری و مهربانی و احسان آن حضرت شامل همه مردم می‌شد. در تاریخ آمده، امام زندگی ساده و بی آلایشی داشتند، روی حصیر می‌نشستند و غذای ساده تناول می‌کردند. لباس ارزان و ساده می‌پوشیدند، با وجود آنکه مقابل مردم بسیار آراسته و با نظافت کامل بودند. در سیره آن حضرت آمده، نسبت به رسیدگی به مردم بخصوص محرومان توجه جدی داشتند. همانند جد بزرگوارشان حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در خفا و به صورت پنهانی بخصوص در تاریکی شب به نیازمندان رسیدگی و به آنان احسان و نیکویی می‌کردند و صدقه می‌دادند.

 آداب کمک به محرومان
استاد تاریخ اسلام دانشگاه امام حسین(علیه‌السلام) با بیان اینکه حضرت رضا(علیه‌السلام) آداب و قواعدی را در برخورد و کمک به محرومان و نیازمندان مقید بودند که رعایت می‌کردند، می‌افزاید: در تاریخ زندگی ایشان آمده، اگر کسی از آن حضرت تقاضایی داشت و نیازش را مطرح می‌کرد، چنانچه برای حضرت مقدور بود، بدون درنگ و فوری آن را برآورده می‌کردند، زیرا معتقد بودند، اگر فرصت از دست برود، ممکن است نیاز آن فرد از راه دیگری برطرف شود؛ یعنی سبقت جستن در رفع نیازهای مردم.
از سوی دیگر آن حضرت بدون هیچ گونه منتی به مردم و نیازمندان، کمک می‌کردند و برای اینکه کسی که به ایشان رجوع و نیازش را مطرح کرده، دچار شرمساری و خجالت نشود، امام هدیه یا کمک به چنین فردی را از پشت در به او می‌دادند تا آن فرد نگاهش به نگاه امام نیفتد که بخواهد شرمنده و شرمسار باشد. در این باره داریم که برخی از اصحاب گرد حضرت بودند، سائلی آمد و درخواستی را مطرح کرد، حضرت رضا(علیه‌السلام) فوری داخل خانه رفتند و کیسه ای را که دارای مقداری پول بود، آوردند، اما فرد را صدا کردند و از پشت در، کیسه را به او دادند. او قدردانی کرد و رفت. پس از اینکه امام در جمع اصحاب خود حضور یافتند، آنان علت را پرسیدند. امام فرمودند: نمی خواستم که کوچک شدن او را به خاطر درخواستی که کرده، در چهره اش ببینم.

 در روز عرفه اموالشان را بخشیدند
رجبی دوانی ادامه می‌دهد: موردی دیگری که در این زمینه در تاریخ آمده، این است که آن وجود مقدس زمانی که ولایتعهدی را پذیرفتند و راهی خراسان شدند، در روز عرفه تمام دارایی خود را میان نیازمندان تقسیم کردند. به گونه ای که وزیر اعظم مأمون به نام فضل بن سهل وقتی امام را دید، به امام عرض کرد، این گونه بذل و بخشش شما سبب زیانکاری و خسارت است، اما امام در پاسخ او فرمودند، این کار سراسر غنیمت بردن (منفعت بردن) است.

 اهمیت دادن به کرامت انسانی
رجبی دوانی به رفتار متواضعانه امام رضا(علیه‌السلام) با خادمان و غلامان اشاره می‌کند و می‌گوید: امام رضا(علیه‌السلام) چه در دورانی که در مدینه حضور داشتند و چه هنگامی که به خراسان تشریف آوردند، بخصوص در دربار مأمون که تشریفات و آداب خاصی حاکم بود، تشریفات را در هم شکستند و با غلامان و خدمه می‌نشستند و غذا می‌خوردند. حضرت شأن و کرامت انسان‌ها را ولو اینکه خادم و غلام باشند، این گونه رعایت می‌کردند. با آنان همسفره و هم غذا می‌شدند که نشان دهنده عظمت شخصیتی امام و اهمیت دادن به کرامت انسانی و محرومان است.
 

 ماجرایی خواندنی ...
رجبی دوانی به سیره امیر المؤمنین علی (علیه‌السلام) در زمینه کمک به محرومان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: روزی امام علی(علیه‌السلام) که خلیفه مسلمین نیز بودند، وارد کوفه شدند، پیرمرد فقیری را دیدند. حضرت منقلب شدند و فرمودند: «این کیست که به این وضع افتاده است». گفتند: «فردی نصرانی است که مورد اعتنا قرار نگرفته است». حضرت برافروخته شدند و فرمودند: «این فرد تا جوان بوده و توانی داشته، در میان شما مسلمانان کار کرده است و شما از توان او بهره مند می‌شدید، حالا که پیر شده و به این وضع افتاده، روا نیست که از او حمایت نکنید، گرچه مسلمان نیست.» آن گاه حضرت برای او حقوقی را از بیت المال مسلمین در نظر گرفتند.کمک‌های نیمه شب‌های امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) آن هم به صورت پنهانی به مستمندان و فقرا که مشهور است و چطور می‌توان از آن‌ها یاد نکرد. در تاریخ آمده، حضرت کار می‌کردند و با پولش بردگان را آزاد می‌کردند. حضرت زمین‌های بایر را آباد کردند و نخل کاشتند، پس از چند سال، این زمین‌ها به نخلستان‌های پر ثمری تبدیل شد که حضرت عواید آن را برای محرومان و آزادی بردگان استفاده می‌کردند، با وجود آنکه زندگی خودشان در نهایت زهد و سادگی بود، اما از دسترنج خود در رسیدگی به محرومان و آزادی بردگان استفاده می‌کردند.

 افق‌های روشن آینده
وی با اشاره به حکم رهبر معظم انقلاب به تولیت آستان قدس رضوی و تاکید معظم له بر توجه به محرومان معتقد است: بسیاری از مردم ما در سراسر کشور و حتی خارج از کشور، موقوفات بسیاری برای ساحت مقدس امام رضا (علیه‌السلام) تقدیم کرده اند که این موقوفات و عواید آن بسیار قابل توجه است. درست است که گسترش حرم مطهر و ایجاد فضاهای مناسب برای پذیرایی و اسکان و آسایش زائران امام رضا(علیه‌السلام) بخش مهمی از این موقوفات است و عواید آن را به خود اختصاص می‌دهد، اما با توجه به اینکه امام رضا (علیه‌السلام) در میان ما به عنوان امام مهربانی‌ها و برآورنده حاجت‌ها شناخته می‌شود، بنابراین تشکیلاتی که به نام مقدس آن حضرت است، باید عنایت امام را نسبت به نیازمندان به شایستگی تداعی کند.