مدرسه طبیعت، بسیار متفاوت از یک مدرسه معمولی است. جایی است که بچه ها فرصت تجربه کردن دارند. جایی است که به جای درس داده شدن، تجربه می‌کنند. آن ها وسایل بازی هایشان را خودشان می‌سازند. کار گروهی را تجربه می‌کنند و از یکدیگر یاد می‌گیرند. آن ها قدرت تخیل خود را به کار می‌اندازند و خلاق می‌شوند.
سیمین کاظمی، مدیر نخستین مدرسه طبیعت در ایران است در یک صبح پاییزی با او همصحبت شدیم که آنچه می‌خوانید بخشی از آن گفت‌وگو است.
طبیعت را از کودکان جدا نکنیم
کاظمی بیان می‌کند در گذشته و حدود ۴۰، ۵۰ سال پیش بیشتر ما در شهرهای کوچک و روستاها زندگی می‌کردیم، آن هم خانه‌هایی پر از بچه و محله‌های شلوغ. خانه‌هایی که پر از درخت و سبزه بود و از حیوانات در آن نگهداری می‌شد. آن زمان دسترسی به محیط‌های طبیعی بسیار ساده و سهل بود. با بچه های دیگر بازی کرده و تجربه های زیادی کسب می‌کردیم. اما امروز بخش عمده جمعیت ایران در شهرهای بزرگ و کلانشهرها جمع شده اند. جایی که کودکان ما در آپارتمان‌های عقیم زندگی می‌کنند که حتی اجازه بازی به آن ها داده نمی‌شود. پنجره‌ها با پرده هایی چند لایه پوشانده شده و اثری از حیوانات نیست. محله ها خلوت شده و محیط های طبیعی از دسترس دور شده اند. دیگر فرصتی برای بچه‌ها باقی نمانده که طبیعت را تجربه کنند. در کنار آن سرگرمی‌های دیجیتال فرصت هر نوع طبیعت گردی را از آن ها گرفته است. همین افکار سبب شد تا در سال ۱۳۹۲ گروهی از جوانان فعالان محیط زیست با همکاری و ایده اصلی آقای دکتر وهاب زاده، بوم شناس برجسته ایران تصمیم به انجام حرکتی خاص و اقدامی برای نخستین بار در کشور بگیرند.
سفرهای آقای کرم، پایه‌گذار ایده مدارس طبیعت
مدیر نخستین مدرسه طبیعت اضافه می‌کند: آغازگر این ایده «سفرهای آقای کرم» بود. سفرهایی که حدود یکسال مستمر انجام می‌شد و در آن سفرها بچه‌های علاقه‌مند به محیط زیست آزادانه و بدون هیچ قید و بندی می‌توانستند در طبیعت بازی کرده و تجربیات زیادی به دست بیاورند.
شوق و استقبال بی‌نظیر بچه‌ها و خانواده‌ها سبب شد تا نخستین مدرسه طبیعت در مشهد و پس از گذشت کمتر از سه سال، با پیگیری های دکتر وهاب‌زاده و حمایت و مشارکت سازمان محیط زیست و آموزش و پرورش کشور، بیش ۲۹ مدرسه در سراسر کشور راه‌اندازی شود. مدارسی با تاکید بر این اصل مهم که بچه‌ها در سنین کودکی نیاز به تجربه طبیعت دارند تا مطالعه کتاب و آموزش مستقیم.
باغی پُر از خلاقیت
کاظمی تشریح می‌کند: فضای فیزیکی مدرسه طبیعت، مانند یک باغ متروکه است که به تصرف کودکان درآمده است. گوشه‌هایی از این باغ حیوانات حیوانات مزرعه مانند مرغ، خروس، بوقلمون، گوسفند و... زندگی می‌کنند. گوشه‌ای دیگر از این باغ چند بوته از سبزیجات و صیفی جات مانند گوجه و خیار و بادمجان روییده است. فعالیت‌های مدرسه طبیعت در این محیط طبیعی انجام می‌شود.
این مدیر مدرسه خاص توضیح می‌دهد که در مدارس کاوی کنج یا همان مدارس طبیعت محور فعالیت تسهیل ارتباط کودک و طبیعت است. آن ها در کارگاه‌هایی سه ساعته به مدرسه طبیعت می‌آیند و به فعالیت‌هایی خودانگیخته و ساختارنیافته مشغول می‌شوند. یعنی ما در این مدارس کلاس علوم در طبیعت یا پرورش خلاقیت برگزار نمی‌کنیم، اگرچه که کودک خود در این فضا به آن ها دست پیدا خواهد کرد. در کنار کار با والدین، کار با کودکان هم داریم تا آن ها نسبت به ضرورت و منافع ارتباط کودک با طبیعت آگاه‌تر شوند.
بازی، طبیعت، خلاقیت
کاظمی تاکید می‌کند آن چیزی که مدرسه طبیعت می‌خواهد این است که بچه های ما در این دوران حساس کودکی یعنی از سن ۳ تا ۱۲ سالگی، بتوانند با یک تجربه شاد و سرخوشانه و آزاد و بدون هر نوع محدودیت و آموزش مستقیم، کاوش و تحلیل و تخیل با دوستان واقعی یا خیالی‌شان در طبیعت بازی کنند. در این بازی و تعامل خلاق، عشق به طبیعت، علاقه و انگیزه نسبت به محیط‌های طبیعی در آن ها شکل بگیرد.
استفاده از تمام حواس، سبب ایجاد انگیزه
وی خاطر نشان می‌کند:تجربه کودکی باید یک تجربه مستقیم، ملموس، مداوم، خودانگیخته و بی‌هدف باشد. باید تمام حواس ۵ گانه کودک در این ماجرا درگیر شوند و از آموزش آن هم به طور مستقیم در این دوره خبری نباشد. در جامعه آموزش زده ما به کودکانمان نباید در این دوره آموزش دهیم. آن ها باید همه چیز را از طریق عمل یاد بگیرند. آموزش در این دوره بر خلاقیت پیش دستی می‌کند و مانع از بروز خلاقیت می‌شود. بنابراین اگر دوست داریم فرزندانی خلاق داشته باشیم و او را به دانشگاه معتبری بفرستیم، باید او را امروز راهی طبیعت کنیم.
کودکان را دریابیم
سیمین کاظمی با اشاره به اهمیت بودن و بازی در طبیعت برای بچه‌ها تاکید می‌کند: اگر این انگیزه و عشق به طبیعت به عنوان لایه زیرین در بچه‌هایمان شکل گرفت، در سنین بالاتر می‌توانیم لایه آگاهی را بر آن سوار کنیم. اما والدین باید در نظر داشته باشند اگر این لایه زیرین شکل نگرفته باشد، حتی اگر به اندازه کتاب‌های یک کتابخانه راهکارهای خلاقیت و ابتکار و فواید محیط زیست را به کودکانمان آموزش دهیم، رفتار آن ها تغییری نخواهد کرد. چرا که این ماشین بنزین ندارد. باید کمک کنیم باک این ماشین را پر از بنزین کنیم. باید کودکانمان را دریابیم.
نظر شما