قدس آنلاین - نزدیک به ۶ سال از بحران داخلی سوریه می گذرد، در این مدت تلاش‌های داخلی و بین‌المللی فراوانی برای حل این بحران انجام گرفته‌است که غالبا منجر به نتیجه‌ مطلوبی نشده است. حال این روزها مذاکرات آستانه در جریان است که تلاش دیگری در همین راستاست. در خصوص حواشی و امکان موفقیت این تلاش با دکتر سعدالله زارعی، تحلیلگر مسائل بین الملل گفتگو کردیم.

مذاکرات آستانه چه چشم اندازی دارد و چه افقی را دنبال می‌کند؟

مذاکرات آستانه در ادامه‌ی نشستی است که چندی قبل در مسکو برگزار شد و سه کشور روسیه، ترکیه و ایران تلاش کردند که مبنای مذاکرات سوری_سوری را به منظور گفتگو بین دولت و آن دسته از گروه‌های معارض مسلحی که حاضرند در یک فرآیند سیاسی مشارکت بکنند و بجای استفاده از سلاح، توافق را مبنای فعالیت خودشان قرار بدهند، فراهم بکنند.

طبیعتا موفقیت اینگونه گفتگوها به دو شرط عقلی وابسته است؛ شرط اصلی این است که گروه‌ها خارج از چهارچوب توافق‌ها اقداماتی را انجام ندهندو شرط دوم این که گروه‌های معارض در داخل سوریه از قدرتی برخوردار باشند که  هنگامی که تعهد می‌دهند، تعهد آن‌ها به معنای مشارکت اکثریت گروه‌های مسلح در این روند تلقی شود.

اما در حال حاضر این دو شرط در هاله‌ای از ابهام قرار دارد چرا که این گروه‌های معارض در گذشته سابقه‌ی خوبی در پایبندی به توافقاتشان نداشتند و از طرف دیگر در مورد قدرت‌شان در سوریه نیز تردید هست به دلیل اینکه گروه‌های اصلی قدرتمند در سوریه نظیر جبهه النصره و داعش در این مذاکرات حضور ندارند و تعهدی هم نسبت به توافقاتی که در آستانه انجام می‌شود نخواهند داشت. بنابراین بنظر می‌آید این مذاکرات و سندی که در نتیجه‌ی آن امضا خواهد شد از یک اعتبار نسبی و ضعیف برخوردار است و لذا اثرات محدودی بر بحران سوریه خواهد داشت.

بازیگران و مشارکت‌کنندگان چه کسانی هستند و چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟

این مذاکرات دو طرف اصلی دارد و سه طرف فرعی، طرف‌های اصلی به دوبخش تقسیم می‌شوند یک طرف دولت سوریه است به عنوان دولت قانونی و دارای موقعیت مناسب در سرزمین سوریه و توانایی کامل در انجام تعهداتی که متقبل می‌شود، طرف دوم هم بخشی از گروه‌های مخالفی هستند که در قسمت‌هایی از سوریه اقدامات امنیتی داشتند.

سه طرف غیر اصلی روسیه، ترکیه و ایران هستند که متعهد شده‌اند از این توافق حمایت کنند و زمینه‌های حصول توافق گروه‌های دور میز را فراهم نمایند. بر این اساس هم قبل از آن‌که کنش‌ها و رفتارهای سه دولت ایران، روسیه و ترکیه در این مذاکرات تعیین کننده باشد، رفتار دولت و گروه‌های معارض، تعیین کننده سرنوشت مذاکرات خواهد بود.

ماشاهدیم که برخلاف دوره‌های قبلی، آمریکا و سازمان ملل نقش کمرنگ‌تری در این دوره از مذاکرات حل بحران سوریه دارند، این مسئله چه تاثیری بر نتایج مذاکره خواهد گذاشت؟

تجربه‌ی حضور آمریکا و سازمان ملل در گفتگوهای سیاسی و روند امنیتی تجربه‌ی سازنده‌ای نبوده‌است. آقای دی میتسورا که نماینده‌ی دبیرکل است و طی سه سال گذشته مسئولیت مدیریت روند سیاسی سوریه را به عهده داشته، در عمل موفقیتی به دست نیاورده و طرح سازنده‌ای هم برای کاهش بحران ارائه نداده است. آمریکا هم در چند سال گذشته همواره به عنوان یک طرف دعوا حاضر شده و موضع بی‌طرفانه ای نداشته‌است. بر همین اساس هم باید گفت که غیبت این دو در مذاکرات آستانه نه تنها نقطه‌ی ضعف نیست بلکه می‌تواند نشان‌دهنده یک اقدام موثر در کاهش بحران در سوریه باشد.

ترکیه طی این پنج سال، تاکید زیادی بر کناره‌گیری اسد داشته است، اما اخیرا از موضع خود دست‌ کشیده‌است. این چرخش سیاست چه دلیلی دارد؟

ترکیه مواضع باثباتی طی هفته‌های گذشته نداشت. معاون نخست وزیر ترکیه که در اجلاس داووس گفته بود که دولت ترکیه اصراری بر کناررفتن بشار اسد ندارد، چند روز قبل در اظهاراتی اعلام کرد که درباره‌ی صحبت‌های او در اجلاس داووس تحریف صورت گرفته و این عبارت که دولت ترکیه اصراری بر کنار رفتن اسد ندارد، را قبول ندارد. اما از دید یک تحلیلگر سیاسی وقتی دولت ترکیه در مذاکرات مسکو و آستانه در کنار هیئت‌های اعزامی از دولت سوریه می‌نشینید به معنی پذیرش دولت سوریه است. هنگای که شما طرفی را قبول ندارید معنا ندارد که بخواهید با او در یک دور گفتگو شرکت داشته باشید.

اما در هر حال واقعیت این است که ترکیه از سیاست‌های سابق خودش بهره‌ای نبرده و نتوانسته‌است نقش موثری بر حل بحران داشته باشد. ترکیه مثل عربستان و قطر و آمریکا یک طرف مشارک در جنگ بوده است، کشوری که یکی از عوامل بحران سوریه بوده طبیعتا در حل سیاسی بحران نمی‌تواند موثر باشد. به همین دلیل این روزها تلاش میکند تا با نزدیکی به مواضع ایران وروسیه در مذاکراتی که دو به سه، به نفع دولت سوریه هست مشارکت داشته باشد. اگر چنانچه ترکیه در این فرآیند صادقانه ظاهر شده باشد، باید بگوییم که سیاست ترکیه چرخش پیدا کرده است، اما اگر به طور واقعی چرخشی نداشته باشد باید بگوییم که در ادامه حضور ترکیه در روند سیاسی و پشتیبانی از توافقات آستانه تردیدهای جدی ایجاد می‌شود، که البته مطلب اول بر مسئله دوم غلبه دارد.

به طور کلی آینده‌ی شیوه‌ی حکومت در سوریه چگونه خواهد بود؟

فرآیند سیاسی پیچیده تر از فرآیند امنیتی هست و این که به این سرعت مذاکرات سوری_سوری منتهی به نتایجی بشود که از دل آن ساختار معین سیاسیِ جایگزین بیرون بیاید، ممکن بنظر نمی‌آید. به نظرم زود است که از حالا بخواهیم راجع به فرم توافقات و اینکه سوریه طبق کدام سیستم اداره بشود، حرف بزنیم. پرونده‌های مختلفی در بحران سوریه مطرح است از جمله پرونده‌ی کردها که به نظر نمی‌آید به این آسانی به نتیجه برسد. ضمن آن‌که در مذاکرات آستانه، کردها با اصرار ترکیه حضور ندارند. و همین باعث دشوار شدن رسیدن به یک توافق در این زمینه شده است.