قدس آنلاین -  3 سال پس از تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر تمرکز بر تولید کاغذ داخلی به‌منظور جلوگیری از نوسان قیمت و وابستگی به واردات این محصول پرمصرف و پس از وعده‌های بسیار زیاد مسؤولان دولت‌های گذشته و فعلی، به نظر می‌رسد نه‌تنها دولت که بخش خصوصی نیز تمایل چندان برای سرمایه‌گذاری به‌منظور تولید این محصول ندارد و کارخانجات موجود نیز برای ادامه حیات خود با اما و اگرهای بسیاری همراه هستند.

با وجود فعالیت 2 کارخانه بزرگ تولید کاغذ پارس و مازندران در ایران، آمارها حکایت از آن دارد که تولیدات این 2 کاخانه تنها برای انتشار بخشی از کتاب‌های درسی و نیز برخی صفحات روزنامه‌ها که از مخاطب کمتری بهره‌ می‌برند، استفاده شده و بخش زیادی از مصرف داخلیِ کاغذ سفید و تحریر از طریق واردات تأمین می‌شود. از سوی دیگر، این روند واردات به دلیل پایین‌بودن تکنولوژی دستگاه‌های چاپ داخلی و ناتوانی آنها در استفاده از کاغذ داخلی نیز تقویت می‌شود. به‌طوری که این دستگاه‌ها در صورت استفاده از کاغذ کم‌کیفیت داخلی دارای ایراداتی شده و می‌شوند که رفع نقص آنها کار ساده‌ای نبوده و با مشکلات زیادی همراه می‌شود.

کاهش واردات برای حمایت از تولید ملی

در روزهای گذشته کارخانه چوپ و کاغذ پارس به عنوان یکی از 2 کارخانه بزرگ تولید کاغذ در کشور برای ایجاد تحرکی در کشور به‌منظور استفاده از تولیدات داخلی کاغذ و کاهش صادرات به نفع تولید ملی و رفع نواقص موجود در سر راه آن، پیشنهادی را به کمیسیون ماده یک آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات مبنی ‌بر بالابردن تعرفه کاغذ و رساندن آن از عدد ۵ به ۱۰ ارایه کرد تا بر این اساس با افزایش هزینه‌های واردات، مصرف‌کنندگان داخلی کاغذ بیش از پیش به مصرف تولید داخلی ترغیب شوند.

این اتفاق در حالی رخ داد که چندی قبل احمد مقدم، مدیرعامل این کارخانه، عنوان کرده بود که دولت یک بار برای همیشه باید تصمیم بگیرد که آیا قصد حمایت از تولید داخل را دارد یا خیر؟ اگر ما می‌خواهیم تولیدکننده کاغذ در داخل بماند و فعال هم باشد، باید از او حمایت کند. ما البته شرایط دولت را درک می‌کنیم و شاید امروز حمایت‌های خیلی خاصی را مطالبه نکنیم اما انتظار داریم این حمایت حداقلی که در کل دنیا در مورد تعیین تعرفه برای واردات وجود دارد، در مورد کاغذ هم به‌طور جدی صورت بگیرد. این حداقل کاری است که دولت می‌تواند در مقطع فعلی در حمایت از تولیدکننده‌های داخلی کاغذ و تشویق آنها به ادامه فعالیت در این حوزه انجام دهد.

در همین زمینه ابوالفضل روغنی زنجانی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران، نیز می‌گوید کشور به حدود 300 هزار تُن کاغذ تحریر و حدود 75 تا 80 هزار تُن کاغذ روزنامه احتیاج دارد. ظرفیت ایجادشده در کشور برای تولید کاغذ تحریر (کارخانه کاغذ مازندران و کارخانه کاغذ پارس) 160 هزار تُن و همچنین این ظرفیت برای تولید کاغذ روزنامه (کارخانه کاغذ مازندران) حدود 40 هزار تُن است. با این همه، حجم عظیم واردات کاغذ به کشور باعث شده است که هیچ‌گونه استقبالی از تولید داخلی وجود نداشته باشد. این در حالی است که پرسنل زیادی در این کارخانه‌ها مشغول به فعالیت هستند و درآمدشان از آنجا حاصل می‌شود. از سوی دیگر، کارخانه‌های تولید کاغذ کشور باید برای ورود مواد اولیه، 9 درصد ارزش افزوده متقبل شوند. این معضل در کنار معضل ورود مکرر کاغذ به کشور، آسیب زیادی به این کارخانه‌ها وارد می‌کند. 

تحریم تولید داخلی در صورت افزایش تعرفه

در مقابل چنین اتفاقی اما صنوف مصرف‌کننده کاغذ که گویا منفعت فعالیت خود را بیش از هر موضوع در واردات کاغذ می‌بینند، به‌طور قاطع اعلام کرده‌اند که در صورت افزایش تعرفه واردات کاغذ، مصرف داخلی را تحریم می‌کنند.

غلامرضا شجاع، نماینده تشکل‌های چاپ سراسر کشور، به عنوان یکی از مهم‌ترین منتقدان و مخالفان این پیشنهاد در نشست خبری که هفته گذشته برگزار کرده است، در این زمینه عنوان کرده است که محصولات تولیدکنندگان داخلی کاغذ به‌هیچ‌عنوان قابل رقابت با نمونه‏های وارداتی نیست. ما نیز حامی تولید داخلی هستیم اما وقتی شرایط به‌گونه‌ای است که تنها کارخانة داخلی کاغذ که تولید کاغذ تحریر و روزنامه می‌کند( یعنی کارخانه کاغذ و چوب مازندران)، نه در کیفیت و نه در کمیت جوابگوی تولید داخل نیست، نباید بدون تحقیق و پژوهش چنین پیشنهاداتی ارایه شود.

وی در ادامه کفت: متأسفانه ما در کشور کاغذ را تولید نمی‌کنیم بلکه آن را مونتاژ می‌کنیم. ماشین‌آلات قدیمی و کهنه وارداتی‌، خمیر وارداتی از خارج را به کاغذ بی‌کیفیت تبدیل می‌کنند. نه ماشین تولیدات کاغذمان و نه مواد اولیه آن ایرانی نیستند. در مقابل ما صنف مصرف‌کننده کاغذ مظلوم واقع می‌شویم زیرا یک طرف میز کارخانه‌های تولیدی قرار دارند و طرف دیگر دولتی‌ها نشسته‌اند، بدون اینکه توجه کنند که تولیدکننده داخلی توان رقابت با کاغذ خارجی را ندارد. بنابراین تولید کاغذ در کشور توجیه اقتصادی ندارد.

تعریف دوگانه کیفیت

با وجود این اظهارات شجاع، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران می‌گوید که مصرف‌کنندگان کاغذ در ایران تعریف درستی از کیفیت ندارند.

روغنی زنجانی در این زمینه می‎گوید: «کیفیت» معنا و مفهومی دارد و تقسیم‌بندی کتاب‌ها به لحاظ کیفیت و دورة ماندگاری متفاوت است. عمر کاغذ روزنامه یک روز است، کاغذ کتاب‌های درسی 8 ماه عمر مفید دارد و کتابی که بسیار مهم باشد و به عنوان مرجع و اثر نفیس چاپ شود، عمری حدود 5 تا 10 سال دارد. برخی دیگر از کتاب‌ها که عموم مردم مطالعه می‌کنند مانند انواع رمان، عمر چندان طولانی ندارند. اگر منظور، چاپ کتاب باکیفیت به‌ عنوان گنجینه مانند فرهنگ لغت یا مرجع باشد، با صراحت می‌گویم که کاغذ چنین کتابی در ایران تولید نمی‌شود و طبیعتاً باید وارد شود.

با وجود چنین اظهاراتی، پیشنهاد کاخانه کاغذ پارس همچنان برای بررسی در کمیسیون مربوطه قرار گرفته و تنها زمان بررسی آن به تعویق افتاده است. هر چند که به نظر نمی‌رسد این پیشنهاد بتواند فشار قابل توجهی به مصرف‌کنندگان برای حرکت به سمت مصرف کاغذ داخلی وارد کند اما نشان می‌دهد که مسأله کاغذ، تولید و مصرف آن در ایران همچنان در آتش بی‌تدبیری تمامی مسؤولان دولتی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حال سوختن است و حاصلی جز پر کردن جیب دلالان واردات این محصول استراتژیک نداشته است. آیا سرمایه‌گذاری برای تولید کاغد داخلی بر اساس استانداردهای روز جهان با توجه به حجم مصرف داخلی نمی‌توانست یکی از اولویت‌های شکوفایی اقتصادی کشور در دوران پسابرجام باشد؟ این سؤالی است که مسؤولان در دولت و مجلس باید برای آن پاسخی به صنف مصرف‌کننده کاغذ بیابند؛ پاسخی که نه توجیه‌کننده، بلکه قانع‌کننده باشد.