قدس آنلاین - بر اساس آمار بانک مرکزی ۹۰درصد اقتصاد کشور به نظام بانکی وابسته است؛ مجموعه ­ای که آشفته­ حالی از سر و رویش می ­بارد اما با ارائه ترازنامه­ های غیرواقعی، سودهای خیالی به سپرده­گذران و سهامداران می­ پردازد.

به نظر می ­رسد در سالهای اخیر و با انجماد بیش از ۶۰ درصد منابع بانکی در پی انباشت مطالبات معوّق، حفظ ظاهر و سرخ کردن صورت با سیلی به تنها راهکار بانکها تبدیل شده است. در حال حاضر مطالبات معوق از ۱۰۰ هزار تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می­شود که بانک مرکزی گزینه حداقلی را موثق می­ داند اما از این رقم که بگذریم این نگرانی ایجاد شده که نظام بانکی آَشفته­ حال ایران روزبه­ روز بیشتر از وظیفه خود یعنی کمک به رشد اقتصادی و توسعه دور می­ شود، در مقابل اما درگیر عملکرد غیرواقعی است و با پرداخت سودهای غیرواقعی به سهامداران به دنبال حفظ اعتبار است.

بنا به اذعان بانک مرکزی، بانکها هم در گرداب رکود گرفتار شده­اند و با اعلام سودهای غیرواقعی آن در شرایطی که اغلب زیان­ده هستند، به دنبال راه تنفس هستند. بانک مرکزی معتقد است دلیل نمایان نشدن تاثیر رکود در سود و زیان بانکها در سالهای ۹۱ و ۹۲ این بوده که بانکها با شیوه­ هایی سعی در شناسایی سود داشتند و تسهیلات معوق را تمدید می­ کردند  بنابراین  وقتی مطالبات معوق تمدید شده به عنوان تسهیلات اعطایی جایگزین می­شد، نیازی به در نظر گرفتن ذخیره مطالبات مشکوک­ الوصول احساس نمی­ کردند و پول مازاد به عنوان سود اعلام می‌شد.

*سوددهی بانکها درکف

در سال جاری تشدید نظارتهای بانک مرکزی کاهش سوددهی بانکها با کف رسیده است. این را به تازگی مدیر پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی نوید داده است. به گفته حمید زمان­زاده با بهبود حجم معاملات بازار مسکن و شرایط اقتصادی، پیش بینی می‌شود سود بانکها در سال جاری و سال  آینده افزایش یابد. وی ادامه می­دهد: وضعیت سوددهی بانکها در سال ۹۴ چندان قابل مقایسه با سال ۹۲ نیست و اصلاح صورتهای مالی بانکها توسط بانک مرکزی موجب افزایش شفافیت و کشف زیانهای پنهان در صورتهای مالی بانک شد بنابراین  قرار نیست روندی که تا سال ۹۴ طی شده، ادامه یابد.

وی با اشاره به زیان برخی بانکها در سه ماهه و ۶ ماهه اول امسال می­گوید: بانکهای بزرگی مانند ملت و تجارت که با زیان بزرگی مواجه شدند، در سال ۹۵ دیگر چنین وضعیتی نخواهند داشت و ممکن است سوددهی چند بانک کاهش یابد اما روند کلی نظام بانکی بهبود سوددهی است.

به نوشته دنیای اقتصاد "استانداردسازی شیوه گزارش‌دهی‌مالی بانک مرکزی و جلوگیری از تقسیم سود موهومی به سهامداران بانکی، باعث تغییر رنگ چراغ سوددهی برخی از بانک‌ها به رنگ قرمز شده و بر اثر برآوردهای کارشناسانه این اقدام بانک مرکزی سبب کاهش حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان از سود تقسیمی بانک‌ها به سهامداران خواهد شد".

احمد بدری کارشناس اقتصادی و مشاور رئیس کل بانک مرکزی هم در یادداشتی  می­نویسد: در وضعیت امروز نظام بانکی کشور، هیچ مصلحتی بر ایجاد شفافیت در صورتهای مالی بانک‌ها ارجح نیست و امروز تقریباً همه بر سر این گزاره توافق دارند ولی در مقام عمل، اما و اگرهایی در توجیه به تأخیر انداختن موضوع مطرح می‌شود که تأمل‌برانگیز است. از آنجایی‌که مدیران بانکها، حسابرسان مستقل، مقام ناظر بانکی، سازمان بورس و دولت در ایجاد این معضل بزرگ نقش داشته‌اند، امروز هم از آنها انتظار می‌رود با رعایت انصاف، سهم خود از این مسوولیت را بپذیرند و به همان نسبت در حل آن با جدیت تمام بکوشند.

*نبود شفافیت درعملکرد بانکها

امیدها برای واقعی شدن روند سوددهی نظام بانکی در پی سخت­گیری بانک مرکزی از دو سال پیش در شرایطی است که کارشناسان به شدت نگران تشدید بحران در نظام بانکی و ادامه این روند پرداخت سودهای موهوم به سهامداران هستند. نبود شفافیت در عملکرد بانکها به تازگی زیان ۳ هزار میلیارد تومانی را متوجه سهامدارن بانک ملت کرد؛ زیانی که بورسیها زیر بارش نرفتند و مسوولیتش را متوجه نظام بانکی دانستند.

به باور بیشتر صاحب­نظران بانکی و بورسی چرخه پرداخت سودهای غیرواقعی و سرمایه­ های غیرواقعی خطر بزرگی برای نظام بانکی و مجموعه اقتصادی کشور است. یک کارشناس با اشاره به توزیع سودهای موهوم در مجامع بانکها و رو شدن وضعیت بحرانی بانکها در پی افزایش نظارت بانک مرکزی به خبرنگار ما می­گوید: شاید در بدو امر کاهش سود سهامداران امری نامطلوب باشد اما در درازمدت به سود آنان است چون سود واقعی سهام بانکها افزایش خواهد یافت و حتی سپرده­ گذارن هم به سود واقعی می­رسند.  

محمدقلی یوسفی اضافه می­کند: بدون شک ادامه این شیوه اشتباه سیستم بانکی را آبستن بحرانهایی بزرگتر خواهد کرد کما اینکه هم اکنون برخی بانکها به نقطه بحرانی در زیان­ دهی رسیده­اند. وی خاطرنشان می­سازد: متاسفانه عملکرد نظارتی ضعیف بانک مرکزی بانکها را به صوری­ سازی عملکرد ترغیب می­کند و رفتار دولت هم در قبال سود که نوعی تلنگر به سیستم بانکی بود و همچنین شوک وارد کردن به اقتصاد باعث شد بانکها با پرداخت سودهای غیرواقعی و در رقابتی ناسالم خود را در چرخه این اقدام ناسالم اقتصادی گرفتار کنند.

یوسفی ادامه می­دهد: وقتی بانکهای ما در پاسخ دادن به تقاضای مردم ناموفق و ضعیف عمل می­کنند به معنی ضعف سرمایه­ ای و توان تسهیلات­ دهی است لذا در این شرایط پرداخت سودهای غیرواقعی به سهامداران زیاد نمی­ تواند ادامه داشته باشد. به باور این اقتصاددان هر چه این روند اشتباه ادامه داشته باشد بحران ورشکستگی بانکها با هزینه ­های سنگین­تر رخ می­دهد و به عبارتی با به تعویق افتادن بحران، شاهد سقوط آزاد پرهزینه تری در اقتصاد کشور خواهیم بود.

وی معتقد است بانک مرکزی باید جدیت خود را در نظارت بر صورتهای مالی بانکها ادامه دهد در غیر این صورت هیچ قدرتی نمی­ تواند سقوط  نظام بانکی را متوقف کند.

یوسفی با اشاره به زیان ۳ هزار میلیارد تومانی سهامداران بانک ملت می­ گوید: دلیل بروز چنین اتفاقاتی عدم استقلال بانکها و نظام پولی و عدم شفافیت این بدنه است. به باور او سهامداران عمده بانکها شهروندان معمولی نیستند بلکه افرادی ذی­نفوذ و قدرتمند هستند که این "ویژه بودن" سهامدران، بانکها را به پرداخت سودهای غیرواقعی و ارائه صورتهای مالی صوری ناگزیر کرده است.