محبوبه علی پور: بار دیگر مرداد ماه سال ۱۳۹۴ طی بخشنامه‌ای از سوی مدیر کل نظارت و ارزیابی مواد مخدر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر توزیع شبه مخدرهای « بوپرنورفین» و«نالوکسان» در داروخانه‌ها تأکید شد. طرحی که سال ۱۳۹۵ نیز مجدداً مورد توجه معاونت غذا و داروی این وزارتخانه قرار گرفت.
راهکارهای فرضی
طی سال های اخیر مقوله توزیع شبه مخدرها در داروخانه‌ها واکنش های مختلفی به همراه داشته است. چنانکه گفته می‌شود این موضوع با جدّیت از سوی متولیان حوزه سلامت در حال پیگیری است. شواهد نیز این ادعا را تأیید می‌کند چنانکه در دو سال پیش ۲۰ داروخانه برای این منظور انتخاب شدند که در حال حاضر این تعداد به بیش از ۲۰۰ داروخانه رسیده است.
دکتر حسین نیک نهاد، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این باره به گزارشگر ما می‌گوید:دریافت کننده این داروها معمولاً یکی سری بیماران سرپایی هستند که اغلب در منازل نگهداری می‌شوند همانند جانبازان یا بیماران سرطانی که آخرین مراحل بیماری خود را سپری می کنند و البته گروهی نیز از سوء مصرف کنندگان مواد مخدر می‌باشند که برای کنترل و ترک اعتیاد این داروها را مصرف می‌کنند.
وی با اشاره به نحوه پیشگیری از سوء استفاده‌های احتمالی از توزیع این مواد می‌افزاید:این داروها توسط پزشکان معتمد تجویز شده و سپس توسط کمیته‌ای در معاونت دارویی دانشگاه های علوم پزشکی به تأیید می‌رسد. همچنین کارخانه تولید کننده، شرکت های توزیع کننده آن‌ها مشخص بوده و در داروخانه‌های منتخب معاونت غذا و دارو توزیع می‌شود. نکته دیگر اینکه داروهای یادشده به صورت سهمیه کوتاه مدت حدود یک ماهه تجویز می‌شوند.
دکتر نیک نهاد ادامه می‌دهد:عرضه این شبه مخدرها در داروخانه هایی که امکانات نظارت کافی همانند دوربین مدار بسته یا بهره گیری از سیستم نسخه‌های الکترونیکی را دارند، انجام می‌شود.
موانع زیرساختی
از دغدغه‌های توزیع شبه مخدرها در داروخانه‌ها تسهیل دسترسی به مواد مخدر در جامعه است.
سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام با تأیید این موضوع خاطر نشان می‌کند:هدف از اجرای این طرح از سوی وزارت بهداشت، پیشگیری از قاچاق داروهای یاد شده است.از این رو گفته می‌شود که این طرح در داروخانه‌های تحت اجرای نسخه الکترونیکی به اجرا درمی آید. در حالی که پیش از این ما تجربه دردناکی را به نام توزیع « ترامادل» در داروخانه‌ها شاهد بودیم.
این صاحبنظر حوزه پیشگیری از اعتیاد می‌افزاید: این طرح در سطوح وزارت خانه‌ای و ستادی با تکیه بر نکات نظارتی، طرح مقبولی است اما با رسیدن به مراکز استان ها، داروخانه‌ها و مراکز درمانی ما را دچار چالش می‌کند زیرا در عمل زیر ساخت های نظارتی ما برای اجرای مؤثر آن کافی نیست.
صفائیان ادامه می‌دهد: هرچند اجرای چنین طرح های پیشگیرانه با دسترسی به مواد شبه مخدر و کم خطر در جهان متداول است و در کشور ما نیز باید بستر و فرهنگ اجرای آن فراهم شود اما در حال حاضر با شرایط و امکانات موجود نیاز به دقت نظر دارد.
دکتر محمد اسحاقی، درمانگر اعتیاد نیز با اظهار نگرانی از اجرای اینگونه طرح ها می‌گوید: گرچه به دلیل افزایش مصرف کنندگان مواد مخدر و البته کاهش سن مبتلایان نیاز به چاره اندیشی است اما به اعتقاد من طرح توزیع شبه مخدرها نتیجه چندانی نخواهد داشت. چنانکه شاهدیم با اجرای توزیع ترامادل در داروخانه‌ها تعداد مصرف کنندگان این شبه مخدر به خصوص در زنان و جوانان به وضوح رشد داشته است.
وی تأکید می‌کند: از آسیب های عرضه شبه مخدرها با این شیوه نشت آن‌ها به جامعه است. چرا که هنوز نمی‌توان یقین داشت که افراد فعال در روند عرضه و توزیع این مواد از وضعیت موجود سوء استفاده نکرده و به دنبال منافع افزونتر نباشند.همچنین گرچه متولیان امر معتقدند توزیع شبه مخدرها در داروخانه‌های مجهز به سیستم امنیتی و نظارتی همانند اتصال به سیستم نسخه‌های الکترونیکی صورت می‌گیرد اما باید دید در واقعیت این مسئله تا چد حد امکان پذیر است ؟ به هرحال امروزه با وجود قوانین پیشگیرانه و نظارت ها نمی‌توان تخلفات مراکز درمانی و داروخانه‌ها را در توزیع غیر اصولی محصولات دارویی انکار کرد.
آزموده را آزمودن خطاست
در حالی وزارت بهداشت همچنان بر توزیع شبه مخدرها برای پیشگیری از اعتیاد و وابستگی به مواد مخدر تأکید دارد که در مقوله توزیع ترامادل برای حدود ده هزار داروخانه منتخب نیز در ابتدا قواعد مشخص و ضابطه مندی تبیین شده بود. به طوری که آذر ماه سال ۹۰ بنا بر بخشنامه دکتر محمدرضا شانه ساز، معاون داروی سازمان غذا و دارو، اعلام شد که «بنا بر دستور وزرای بهداشت و کشور و ستاد مبارزه با مواد مخدر، توزیع داروهای تحت کنترل در داروخانه های غیربیمارستانی صرفاً بنا بر سهمیه های تعیین شده بوده و در صورت نیاز به تخصیص سهمیه بیشتر، معاونت های غذا و دارو هماهنگی های لازم را انجام خواهند داد. همچنین در بخشنامه ای به امضای معاون غذا و داروی وقت تأکید شده بود که بیماران برای دریافت ترامادول باید «اصل مدارک مربوط به پاتولوژی یا نظر کمیسیون پزشکی دال بر بیماری، اصل نسخه خوانا و معتبر ممهور به مهر پزشک معالج (موکد بر تعداد، دوز روزانه و طول مدت مصرف دارو)، اصل شناسنامه بیمار، و در صورت سابقه مصرف دارو، پوکه آمپول یا بلیستر قرص را به داروخانه تحویل دهند.» درحالی که امروزه کشور ما بالاترین میزان مسمومیت با ترامادول را در جهان داراست. به هرروی به اعتقاد صاحبنظران گرچه ارائه راهکارهای کاهش مصرف مواد مخدر از سوی تمامی دستگاه ها و نهادها ضروری به نظر می‌رسد اما باید توجه داشت این شیوه‌ها ضمن آن که هزینه‌ها و تلفات کمتری درپی دارد از اثربخشی ماندگاری هم برخوردارباشد.
نظر شما