قدس آنلاین، گروه استانها- راضیه کشاورز: هنر نگار گری موزه ای حدود ۵۰۰ سال در ایران قدمت داشته و ایرانیان توانستند آن را بومی سازی کنند و بی شک «میرزا بابا اصفهانی» (نیمه اول سده سیزدهم هجری)، «محمد مدبر» (نقاش قهوخانه ای وفات ۱۳۴۶ هجری)، «حسین قوللر آغاسی» (۱۲۶۹ -۱۳۴۵ هجری)، «مهر علی» نقاشباشی فتحعلی شاه قاجار و «محمد باقر سمیرمی» (۱۲۸۳ – ۱۳۵۲ هجری) جزو استادان و بنیانگذاران این هنر در ایران به شمار می روند.
با ظهور «کمال الملک» و یارانش که به اروپا سفر کرده و کارهای آکادمیک هنری اروپا را دیدند، هنر نگار گری موزه ای به تدریج از دور خارج شد و اکنون امثال «کریم تخشا» درصدد احیای این هنر اصیل ایرانی برآمده اند.
استاد کریم تخشا قهفرخی (متولد ۱۳۳۷) احیاگر هنر اصیل نگارگری موزه ای، استادی اهل اصفهان و میراث دار هنری ۵۰۰ ساله است.
هنر این استاد آفرینش یادگارهایی است که گنجینه ها را دیدنی تر می کند.
استفاده از تکنیک های رنگ و روغن به روز، فضای ذهنی منسجم و دقیق و همچنین نگاه و درک عمیق از خصوصیات منحصر به فرد بیش از ۳۰۰ اثر هنری این هنرمند است.
استاد تخشا به تازگی سه اثر نگارگری خود را به موزه حضرت امام حسین(ع) اهدا کرد، آثار اهدایی همگی فی البداهه و در مدت سه روز طراحی شده بود.
این هنرمند قرار است در آینده با بهره گیری از المان ها و مضامین نقاشی سنتی رنگ و روغن ایرانی و نه اروپایی این هنر را به شکل امروزی و مدرن به جهان عرضه کند
در این فرصت با «استاد کریم تخشا» درباره اهمیت و جایگاه هنر نگارگری موزه ای به گفت و گو نشسته ایم که مشروح آن در ادامه از نظرتان می گذرد:
شما احیاگر هنر اصیل نگارگری موزه ای هستید، چه شد به این هنر روی آوردید؟
حدود ۳۲ سال است که به تحقیق، پژوهش و کار عملی هنر نگارگری موزه ای مشغول هستم.
اینکه چه شد به سراغ این هنر رفتم، جرقه اصلی آن این بود که از سن کودکی به موزه بسیار علاقه داشتم، کم کم متوجه شدم چیزی در موزه وجود دارد که نظر مرا به سمت آن جلب می کند، تا اینکه وقتی در هنر نقاشی قلم به دست گرفتم، تصمیم گرفتم نقاشی که در موزه ها وجود دارد را کار کنم.
پس از آن به این نتیجه رسیدم که ما چیزی با عنوان نگارگری موزه ای داریم که از آن غافل شده ایم، این هنر ارزشمند پنهان باقی مانده و استادی نیست که بتوانیم در این باره از آنها بیاموزیم.
به دلیل اینکه سال های طولانی این هنر به فراموشی سپرده شده بود، همه مراحل کار شامل تحقیق و مطالعات علمی، کار نقاشی و حتی تبلیغات عمومی برای این هنر را باید شخصا انجام می دادم و حاصل این تجارب این بود که نگارگری موزه ای که احیاکننده نقاشی ۵۰۰ ساله ایرانی است، را شناختم.
شیوه نگارگری تمام قصرها و کاخ ها در زمان قاجار و ادامه آن تا نقاشی قهوه خانه ای را جمع آوری کردم و موفق شدم تمام تکنیک ها و رموز این هنر فاخر را کشف و به نمایش بگذارم.
معمولاً نگارگری موزه ای در سطح موزه ها بوده و بندرت در میان مجامع عمومی دیده می شود اما از ریزه کاری روی قلمدان و چینی تا طرح هایی به ابعاد بزرگ از جمله دیوار نگاری در این شیوه، امکان پذیر و بر روی سطوح مختلف قابل اجرا است.
تعداد هنرمندان این شیوه نقاشی شاید در ایران از انگشتان یک دست هم تجاوز نکند اما با تلاش همین عده محدود، تلاش هایی برای تبدیل کردن این شیوه هنری به یکی از رشته های آکادمیک صورت گرفته است.
نگارگری موزه ای، از هنرهای اصیل ایرانی است که با توجه به اینکه استادان سابق بنام ایران توانستند آن را بومی کنند، وقتی در کشورهای دیگر عرضه می شود به عنوان هنر ایرانی مورد توجه و استقبال قرار می گیرد.
با ذوق و هنری که دارید، اسکناس ها به گونه ای بر روی بشقاب های چینی نقاشی شده اند که گویی واقعی هستند، این اثرهای هنری را چگونه و در چه تعداد با دستان خود ماهرانه طراحی کردید؟
۲۴ اسکناس است که برخی سازمان ها و برخی موزه ها درخواست کردند که این مجموعه را خریداری کنند اما من در پاسخ اعلام کردم که این آثار متعلق به ۸۰ میلیون نفر ایرانی است.
کار نقاشی اسکناس حدود یک هفته با هشت ساعت کار روزانه وقت می برد اما تابلویی با ابعاد ۵/۱ متر و ۷۰ تا ۸۰ سانت حدود دو روز و نیم وقت برای آنها صرف شده است اما در کارهای نگارگری دیواری در ابعاد بزرگ وضعیت متفاوت است.
جایگاه هنر اصیل نگارگری موزه ای را در عرصه بین المللی چگونه می بینید؟
طی یکسال گذشته ۲۳ نمایشگاه، کارگاه آموزشی و سخنرانی در ایران و ۶ کشور دیگر برگزار کردم که از این تعداد ۲ کشور خواستار تدریس این هنر در دانشگاه های خود بودند.
یکی از این آثار که در دانشگاه هنر فرایبورگ آلمان در حضور اساتید و دانشجویان تولید و به نمایش گذاشته شد، بدین شکل است که در پلان اول طبیعت بی جان و پلان دوم آن پل شهرستان اصفهان که از قدیمی ترین پل محسوب و پلان سوم آن دورنمای از شهر فرایبورگ است و این اثر بسیار مورد توجه هنرمندان آلمان قرار گرفت.
در سطح جهان استقبال از هنر اصیل نگارگری موزه ای بسیار خوب بوده است؛ ما موفق شدیم هنر نگارگری موزه ای را ثبت کنیم و در حال حاضر از نظر دانشگاهیان و هم از نظر هنرمندان این موضوع قابل تأیید است که این هنر می تواند کارآفرین باشد و می توانیم برای آموزش این هنر دانشجوی خارجی پذیرش کنیم.
آیا این هنر می تواند به نوعی توجیه سرمایه گذاری اقتصادی داشته باشد؟
وجه تمایز هنر نگار گری موزه ای با دیگر هنرهای نقاشی اصیل ایرانی مانند مینیاتور، در این است که مینیاتور با «گواش و آبرنگ» ترسیم می شود و در آن سایه و ژرف نمایی (پرسپکتیو) وجود ندارد اما نگارگرموزه ای با استفاده از رنگ روغن است و در آن سایه ای ملایم و ژرف نمایی خفیف دیده می شود اما مانند هنر اروپایی این ژرف نمایی عمیق و بارز نیست.
شاید برخی از هنرمندان جوان تصور کنند که این هنر، جنبه فرهنگی و هنری و در راستای حفظ میراث گذشتگان است و نمی تواند نوعی سرمایه گذاری اقتصادی در این زمینه به شمار آید اما من این تصور را درست نمی دانم.
در حال حاضر یکی از موارد مهم امرار معاش من کارهای نگارگری موزه ای است و هر کار نقاشی ریزه کاری از جمله اسکناس های روی چینی ۱۰ میلیون تومان و تابلوها از سه میلیون تومان به بالا نرخ گذاری شده است.
با توجه به اینکه هیچ هنری را در هنرهای ترسیمی از جمله: نقاشی، نگارگری و گرافیک به این سبک ندیده ام، ما می توانیم این هنر را در هتل ها اجرا و حتی از کشورهای اروپایی سفارش بگیریم؛ بنابراین می توان به این نتیجه رسید که این هنر می تواند کارآفرین باشد.
به نظر شما هنر نگارگری موزه ای می تواند فاصله بین ملت ها را کم کند؟
فوق العاده تأثیر گذار است. هدف اصلی من از احیای این هنر کاهش فاصله بین ملت ها است زیرا معتقدم ارتباط ما با سایر ملت ها بسیار ضعیف بوده است.
وقتی صحبت از ایران هراسی می شود دلیل آن عدم ایران شناسی است، در واقع معتقدم ایران شناسی ما ضعیف بوده است که ایران هراسی مطرح شده است و گرنه دلیل نداشته که هنر و هنرمندان ما گمنام بمانند.
وقتی می توان نگارگری مدرن را با نمادهای ایرانی انجام داد، بهتر است ذهنیت و هویت ایرانی در آثار ما وجود داشته باشد و با توانمندی در سطح جهان حرکت کرد.
مسؤلان چقدر از گسترش این هنر حمایت کرده اند؟
این کار بسیار سخت و دشوار بود، چون باید یک تنه کار تحقیق، معرفی و ارائه چشم انداز های هنر نگارگری موزه ای را بیان می کردیم؛ اما خوشبختانه مسؤلان به خوبی درباره این هنر توجیه شده و در حال حاضر تاکید بر آموزش هنر نگارگری موزه ای در دانشگاه ها دارند چرا که این هنر ثروت ملی است و کسی با این موضوع مخالفت نکرده است.
کشور ما به این هنر نیاز دارد و پیش از اینکه کریم تخشا احیا کننده این هنر باشد، این هنر صدر نشین موزه ها بوده است.
در حال حاضر رشته نقاشی «خیالی نگاری» را به صورت محدود در مراکز آموزشی داریم اما استادان آن بسیار کم است.
ما اکنون در این رشته توانمندی آن را داریم و می توان در فضاهای وسیع ساختمان های قدیمی، نقاشی هایی پلان به پلان از دوره صفویه، افشاریه، زندیه و قاجار را تا زمان معاصر نقاشی کنیم.
و همچنین تاکنون نمایشگاه جامع نگارگری موزه ایران در تعدادی کشورهای جهان برپا شده است.
آیا روند برپایی این نمایشگاه ها ادامه خواهد داشت؟
بله، اولین نمایشگاه در اربیل کردستان عراق برگزار شد که در حاشیه آن وزیر فرهنگ عراق خواستار برگزاری نمایشگاه در بغداد شد.
از سازمان میراث فرهنگی کشور می خواهم یکی از کاخ ها و بناهای تاریخی که فاقد طرح و رسم است را در اختیار من قرار دهد تا یک شاهکار هنری ویژه از دوره های ذکر شده طراحی کنم.
بدون شک نگارگری موزه ای مادر نقاشی رنگ روغن است و با توجه به ریشه های این هنر در کشورهای منطقه می توان امیدوار بود که در مرحله اول به عنوان هنر اصیل ایرانی معرفی و سپس تبدیل به یک هنر منطقه ای شده تا زمینه تبدیل شدن آن به هنر جهانی فراهم شود.
نظر شما