در علم حقوق کلمات و اصطلاحات تخصصی زیادی وجود دارد که دانستن مهم‌ترین‌های آن شاید ضروری باشد و قطعاً هر کسی به چنین دانسته‌هایی نیاز پیدا می‌کند. از این رو برخی از این مفاهیم حقوقی را در این ستون معرفی می‌کنیم.

* شُفعه

طبق تعریفی که ماده ۸۰۸ قانون مدنی ارائه کرده است، هر گاه مال غیر منقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک سهم خود را به قصد بیع به شخص سومی منتقل کند، شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده به او بدهد و سهم فروخته شده را متعلق به خود کند. این حق را حق شُفعه می‌گویند.

با توجه به تعریف فوق، برای شفعه؛ اولاً مال باید غیرمنقول باشد. مثل زمین، باغ و...

ثانیاً قابل تقسیم (قابل افراز) باشد. ثالثاً مالکان باید دو نفر باشند؛ نه سه نفر یا بیشتر.

چهارم اینکه انتقال به شخص ثالث به صورت بیع (فروش) باشد، نه هبه یا صلح و امثال آن.

پنجم اینکه شریک دیگر کافی است همان مبلغی را که فروخته شده به خریدار بدهد، نه کمتر و نه بیشتر.

* تصرف و مالکیت

مطابق ماده ۳۵ قانون مدنی، کسی که مالی را در تصرف خود دارد، مالک آن مال شناخته می‌شود، مگر اینکه خلافش ثابت شود.

برای مثال اگر کسی خودرویی را در اختیار داشته باشد و دیگری ادعای مالکیت آن را بکند، باید برای اثبات مالکیت خود دلیلی مانند سند رسمی یا عادی (مبایعه نامه و...) یا مانند آن را ارائه کند. در غیر این صورت همان متصرف، مالک محسوب می‌شود.

در ملک مشاع، هر یک از مالکان برای تصرف و استفاده، نیازمند اذن و اجازه مالکان دیگر هستند.

* حریم

طبق تعریفی که ماده ۱۳۶ قانون مدنی ارائه کرده، حریم مقداری از زمینهای اطراف ملک است که برای بهره برداری و استفاده بهینه از آن ملک ضرورت دارد و باید رعایت شود.

مطابق ماده ۱۳۹ قانون مذکور، اشخاص نمی‌توانند حریم ملک دیگران را از آن خود نمایند یا در آن بدون اجازه مالک، دخل و تصرفی کنند که با مقصود و هدف حریم منافات داشته باشد.

در چنین مواردی مالک می‌تواند از دادگاه تقاضا کند که جلوی تصرفات را بگیرد و به اصطلاح رفع تصرف کند. همچنین اگر در نتیجه این گونه تصرفات خسارتی وارد شود، می‌توان آن را از طریق دادگاه مطالبه کرد.

البته مسلماً تصرفاتی که موجب ورود ضرر به مالک نشود، اشکالی نخواهد داشت.