با پیشرفت و گسترش فناوریهای نوین مانند اینترنت و وسایل ارتباط جمعی، جامعه با انفجار اطلاعات روبهرو شد که متأسفانه این انفجار اطلاعات همراه با توسعه دریافتهای تحلیلی نبود. مردم بدون هیچ آشنایی و تحلیلی، دریافت کننده اطلاعات رنگارنگ و گاه عریانی شدند که شناختی از منابع، اهداف و میزان درست بودن آن نداشتند و این امر بستری را فراهم کرد تا حوزه نفوذ فرهنگی، به این بخش از زندگی اجتماعی نیز کشیده شود.
رسانه کارکردهای مثبت زیادی دارد، اما بدون شک یکی از کارکردهای منفی و آشکار رسانه، شایعه سازی است که با به کارگیری ابزار و تکنیکهای نوین، افکار عمومی را تحت تأثیر قرار میدهد. شایعه پراکنی، تکرار، اکثریت سازی و برجسته سازی از تکنیکهای مورد استفاده در جنگ نرم و تأثیرگذاری بر افکار عمومی به حساب میآید.
در عصر حاضر رسانه، ابزاری برای بیان دیدگاه، اطلاع رسانی و ساماندهی افکار عمومی شده است، اما در این میان آسیب انکار ناپذیری وجود دارد و آن «شایعه پراکنی» است که بخش قابل توجهی از ماهیت افکار عمومی را شکل میدهد. شایعه پیرامون مسائل روزمره چندان مهم نیست و اثرگذاری چندانی ندارد، اما هنگامی که یک شایعه در زمان بحران (سیل، زلزله، آتش سوزی) یا تحولات اجتماعی (انتخابات، جنگ) شکل میگیرد بسیار خطرناک است و به گسترش بحران دامن میزند، تا جایی که در جهان امروز، شایعه یکی از ابزارهای وقوع بحرانهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... محسوب میشود.
نتیجه شایعه، ایجاد اضطراب، ناامیدی و یأس در جامعه است و از طرفی منجر به قطبگرایی و دوگانگی و اقدامات غیرمنطقی در جامعه میشود. نوع دیگری از شایعه، شایعهسازی درباره شخصیتها از جمله شخصیتهای حاکمیتی است که هدف اصلی آن از بین بردن اعتماد عمومی نسبت به نظام حاکمیتی است.
دانشِ نحوه اثرگذاری بر افکار عمومی سبب افزایش نقش رسانهها در ایجاد، کاهش یا گسترش بحرانها توسط شایعه شده است. دانشی که به منظور جذب مخاطب و شکستن گارد آن در برابر دریافت خبر و واقعی جلوه دادن موضوع شایعه به کار گرفته میشود. شایعه، معمولاً قسمتهایی از خبر واقعی را با خود به همراه دارد و قسمتهای دیگر آن دستخوش تغییر و تحولات قرار میگیرد که در این امر از فرایند برجستهسازی قسمتی از خبر استفاده میشود. اما بررسی فضایی که شایعه در آن شکل میگیرد نیز مهم است؛ زیرا شایعه در فضای «ابهام» به وجود میآید یا پیرامون مسائل و اخباری که منابع آگاه، اطلاعاتی از آن منتشر نمیکنند و یا اصل شفافیت را رعایت نمیکنند، شکل میگیرد.
شایعه به دلیل ویژگیهای خاص خود، همچون قابلیت کنترل دشوار، سرعت بالای نشر، هزینه کم، منبع ناشناس، غیر قابل پیشبینی بودن خود شایعه و اثرش، برای جامعه بسیار خطرناک است و زمانی که شایعات در سطح افکار عمومی پخش میشود وظیفه خود رسانههاست که با تدابیری عوامل و اسباب بی اعتمادی در جامعه را با نشر اطلاعات صحیح، کمرنگ و حذف کنند. اما هوش و سواد رسانهای و قدرت تحلیل و بررسی مخاطبان در نپذیرفتن اخبار کذب و شایعات و همچنین نشر آن اهمیت بسیاری دارد.
نظر شما