قدس آنلاین-گروه استان ها-مهناز خجسته نیا: نزدیک به یک قرن پیش و در عصر قاجار که محدوده شهر مشهد خلاصه شده بود بین بالاخیابان و پایین خیابان، نوغان و عیدگاه تمام دار و ندار، تجاری این کلانشهر هم «بازار رضا» بود.
زمانی که استاندار وقت خراسان بنا به قوانین دوره پهلوی، نسبت به تخریب بازار قدیم اطراف حرم مطهر اقدام کرد، ساخت بازاررضا در مجلس وقت ایران و در خیابان شیخ طوسی سابق تصویب شد. بنابراین ساخت بازار رضا به طول ۸۰۰ و عرض ۳۰ متر در سال ۵۴ آغاز شد و در سال ۵۵ به پایان رسید و افتتاح شد.
بازاری که ۷۲ هزار مترمربع زیربنا دارد که ۴۳ هزار مترمربع آن در بازار رضا و ۲۹ هزار مترمربع دیگر در سراهای اطراف واقع است.
طول بازار رضا در دو دالان دو طبقه جمعاً سه کیلومتر است که در ازای هر بازار آن ۷۵۰ متر است.
در این بازار ۱۰۰۸ باب مغازه به اندازه های مختلف کوچک و بزرگ و یک دهانه و دو دهانه ساخته شده و در سراهای آن نیز ۱۰۸۴ باب حجره ساخته شده است.
بازار رضا ۱۱ سرا نیز دارد که از داخل با یکدیگر ارتباط دارند و شبیه به کاروان سراهای سابق با حیاط وسط و باغچه و حوض و درخت‌های بزرگ که از هنگام شروع به ساختمان بازاررضا در محل وجود داشته و حفظ شده، ساخته شده‌اند.
در سراسر بازار ۷۰ چهارسوق دو طبقه هم ساخته شده که هر کدام دارای حوض سه طبقه و فواره و جریان آب دائمی است.
در زمان بهره برداری این بازار در سال ۵۵ مقرر شد به صاحبان منازلی که مجبور به عقب نشینی بودند، واحدی در بازار رضا واگذار شود تا رضایت آنان نیز حاصل شود.
البته افرادی نیز به دلیل نارضایتی از بازاررضا مغازه خود را رها کردند و به مشاغل دیگری روی آوردند.
از آن زمان دور تاکنون به گفته برخی از بازاریان قدیمی مشهد، چندین بار صحبت از تخریب بازاررضا به میان آمده، اما سازمان میراث فرهنگی مانع آن شده است.
بازاری متفاوت
اگر چه در چند سال اخیر، سرعت ساخت و ساز مراکز بزرگ تجاری و مسکونی در مشهد و ظهور برج‌های تجاری سر به فلک کشیده از محدوده حرم مطهر گرفته تا مراکز سیاحتی اطراف مشهد، وضعیتی اشباع شده پیدا کرده، اما هنوز حال و روز بازاررضا؛ همه مراکز ریز و درشتی که بتازگی قد علم کرده‌اند، متفاوت است.
هنوز هم بیشتر زائران مشهدالرضا در اولین گام خرید به سراغ بازاررضا می‌روند و نام بازاررضا در ذهن همه آن‌ها حک شده است.
بازاری که بیش از ۴۰ سال از عمر آن می‌گذرد، اما هنوز محکم و پابرجاست.
نمای آجری و کاشیکاری‌های سنتی آن با هیچ یک از نماهای معماری پیشرفته قابل معاوضه نیست.
هنوز حجره‌های این بازار دل هر مشتری را با خود به زمانی می‌برد که حالا یادگار خانه‌های اجدادی و میراث گران‌بهایی برای همگان است.
حجره‌های تودرتو، سراهای بزرگ و کوچک و دالان‌های باریک قطعاً امروز در هیچ کدام از بازارهای کنونی پیدا نخواهد شد.
نباید به این سادگی چشم را بر روی اثری بست که تمام سراها و حجره‌های آن دارای درهای محکم چوبی و روکش ستون‌های چوبی و مجهز به قفل و یراق و شیشه های ویژه‌اند.
بازاری که سنگفرش کف آن برخلاف گرانیت‌های امروزی از سنگ دو تیشه است.
بنایی که امروز باید برای داشتن آن به خود بالید، اما متأسفانه حفظ و نگهداری آن سال‌هاست، دستخوش نامهربانی شده است.
بازاری با سبک و سیاق تاریخی
اگر این روزها گذرتان به بازاررضا افتاده باشد و با نگاه خریداری به آن نگاه کرده باشید، قطعاً دلتان به حال میراث ارزشمندی که آن را خیلی ارزان می‌فروشیم، سوخته است.
با کمی گشت و گذار در حوالی این بازار در خواهید یافت که سایه سازه‌های غول آسای آهنی بر این بازار سنگینی می‌کند.
تک تک آجرهای این بازار وزنی را تحمل می‌کند که هیچ سهمی در معماری نوین ندارند.
گرچه سهم بازاررضا در جذب مشتری از گذشته تاکون رکورددار است، اما این رکورد به رغم کسادی بازار هنوز هم محفوظ است.
از گذشته تاکنون باور بازاریان براین بود که چون خیابان امام رضا(خیابان تهران) حجم گسترده‌ای از هتل‌های لوکس را در خود جای داده است، از همین رو هرچه واحدهای بازار به میدان بیت‌المقدس نزدیک‌تر باشد، به دلیل حضور هرچه بیشتر زائران، از ارزش بیشتری برخوردار است. بنابراین گران‌ترین بخش بازار، بازارهای نزدیک به میدان بیت‌المقدس است.
مسئله جالب توجه دیگری که بر قیمت‌های این بازار تأثیر می‌گذارد، اعتبار یک فروشگاه در صنف خود است. با توجه به اینکه اصناف عمده فعال در بازار به سه دسته نقره و جواهرات قیمتی، زعفران و خشکبار و عطر تقسیم می‌شوند، بعضی از فروشگاه‌ها به علت قدمت خود و خوش‌نامی بین زائران هم در اجاره و هم در خرید و فروش، قیمت بیشتری دارند.
این نکته به شکلی دیگر در بازار طبقه دوم نیز مشهود است، به طوری که بازار دوم در طبقه دوم بازاررضا، از قدیم‌الایام در اختیار صنف طلا و جواهر بوده است و حضور این صنف پررونق، باعث شده که همواره این محل از سایر محل‌های مشابه خود گران‌تر باشد.
هم اکنون قیمت اجاره و خرید و فروش واحدهای نزدیک به میدان بیت‌المقدس به دلیل دسترسی هرچه بیشتر به خریداران بسیار بالاست و با سایر واحدهای تجاری در مشهد قابل قیاس نیست که همین موضوع مورد انتقاد کسبه بازار نیز هست.
به گفته کسبه، افزایش اجاره‌ها در برابر کاهش رونق بازار، معادله نابرابری ساخته است که تاکنون لاینحل مانده است.
آنان معتقدند، اجاره دو ساله یک واحد ۱۰ متری در این قسمت از بازار، معادل خرید یک واحد ۱۰ متری در یک مجتمع تجاری متوسط در شهر مشهد است.
مشتریان این بازار هم گلایه هایی دارند که نبود سرویس بهداشتی مناسب، نمازخانه، آبخوری و پارکینگ کافی از آن جمله است.
نظر شما