قدس آنلاین- اینترنت غیرحجمی! مفهوم زیبایی که شنیدنش موجب ذوق‌کردن شما می‌شود. دیگر با خیال راحت و بدون نگرانی از مصرف شدن ترافیک اینترنت و هزینه گزاف آن، فیلم و ویدئو دانلود می‌کنید!

اما این ظاهر ماجراست. آیا چنین اتفاقی در عمل هم می‌تواند رخ دهد؟ وعده وزیر ارتباطات برای توقف فروش اینترنت حجمی و فروش اینترنت با هزینه ماهیانه و به صورت نامحدود تا چه حد عملی است و مورد استقبال کاربران قرار می‌گیرد؟ این پرسشی است که این روزها زیاد شنیده می‌شود؛ بخصوص با انتشار نرخ‌های جدید «اینترنت غیرحجمی» که دیروز از سوی وزیر ارتباطات و در صفحه اینستاگرام وی اعلام شد و قرار است از دهم آذرماه اجرایی شود.

* ابهام اول؛ مصرف منصفانه چقدر است؟

بر اساس اعلام آذری جهرمی، نرخ‌های اینترنت ثابت به شرح جدولی است که ملاحظه می‌کنید.

همانطور که پیش‌بینی می‌شد اعلام تعرفه‌های مورد نظر وزارت ارتباطات نیز چندان از ابهام‌های موجود کاربران نکاسته است. وزیر ارتباطات درباره نرخ‌های جدید گفت است: «تعرفه سرویس‌های غیرحجمی مبتنی بر یک مصرف منصفانه (Fair Usage Policy) بنا شده است. سقف مصرف منصفانه در بین ۱۸ شرکت فعال در ارائه سرویس به رقابت گذاشته خواهد شد و شرکت‌ها موظفند جزئیات مصرف منصفانه خود را به اطلاع مشترکان برسانند. طبیعتاً فضای رقابتی به نفع مصرف کننده نهایی فراهم است».

اولین ابهام موجود در همین نقطه دیده می‌شود. نرخ حق اشتراک ماهیانه اینترنت ثابت به تفکیک پهنای باند، اعلام شده اما سقف نهایی ترافیک یعنی مقدار ترافیکی که کاربر می‌تواند دانلود و آپلود کند روشن نشده و تعیین آن بر عهده شرکت‌های ارائه دهنده سرویس گذاشته شده است. اکنون معلوم نیست که شرکت‌های فروشنده ترافیک بر اساس چه ساز و کاری قرار است سقف ترافیک را مشخص کنند و در نهایت بهای ترافیک برای مشترکان به ازای هر گیگابایت چقدر تمام می‌شود؟ یعنی باز هم می‌توان گفت که «اینترنت غیرحجمی» که دیگر حالا به آن «نامحدود» هم نمی‌گویند در ایران براحتی محقق نمی‌شود.

* ابهام دوم؛ آیا اینترنت ارزان شده است؟

آذری جهرمی تأکید کرده است که «این سرویس حجمی نیست و در صورت عدول یک مشترک از مصرف عادلانه، شرکت‌ها موظف به ارائه سرویس در حداقل سرعت پایه (۱۲۸ کیلو بیت در ثانیه) تا پایان دوره ماهانه خواهند بود». این خود ابهام بعدی است! سرعت ۱۲۸کیلو بیت تقریباً در دنیای امروز به معنی قطع بودن اینترنت است بخصوص اگر شرکت ارائه دهنده هم بخواهد برای تمدید شدن سریعتر قرارداد، مقداری شیر اینترنت را سفت‌تر کند. استدلال او این است که اکنون «ترافیک عادلانه» مشترک مورد نظر به پایان رسیده و ما تعهدی در برابر او نداریم پس می‌توانیم وادارش کنیم که هر چه زودتر قراردادش را با پرداخت مبلغ تازه، تمدید کند. بنابراین تا اینجای کار چندان هم به نفع مشترکان نشده است!

* ابهام سوم؛ آیا حق با مشتری است؟

نکته مهم سوم این است که بر خلاف وعده‌های پیشین مبنی بر تلاش وزارت ارتباطات برای ارزان کردن اینترنت، هزینه‌های دریافتی با توجه به پهنای باندهای در نظر گرفته شده، به هیچ وجه ارزان نیست و همچنان ما را در بین کشورهای دارای گرانترین اینترنت ثابت قرار می‌دهد. تنها اتفاقی که رخ داده این است که ترافیک مصرفی داخلی قرار است نیمه بها محاسبه شود. وزیر ارتباطات در این باره گفته است: «در مصرف منصفانه، (حجم) ترافیک داخلی باید حداقل دو برابر ترافیک بین الملل لحاظ شود».

تعرفه ۲۵هزار تومانی ماهیانه برای اینترنت ثابت ۲مگابیت رقم بسیار گرانی است مگر این که همان چیزی که از آن به «مصرف منصفانه» یاد شده واقعاً منصفانه و به نفع مشتری در نظر گرفته شود. در غیر این صورت برای کاربرانی که – بر اساس تعرفه‌های پیشین - از اینترنت اسمی ۱۲۵ و ۲۵۶ کیلوبایت با سرعت واقعی ۲مگابیت و بالاتر استفاده می‌کردند و ماهیانه حدود ۸ تا ۱۲ هزار تومان و نهایتش ۲۰هزار تومان با خرید ترافیک مازاد، پرداخت می‌کردند، همان تعرفه‌های قدیم خیلی بهتر و قابل مدیریت‌تر بود.

در شیوه قدیم، سرویس‌دهنده‌ها برای فروش حجم بیشتر، حتی لینک‌های ۱۲۸ را با سرعت ۱۰برابری عرضه می‌کردند چرا که برای آن‌ها فروش حجمی ترافیک مهم بود، اما در شیوه فعلی نیاز به نظارت‌های دقیق‌تر رگولاتوری به‌عنوان نماینده وزارت ارتباطات بسیار بیشتر از گذشته احساس می‌شود تا حقوق مصرف‌کننده ضایع نشود. همان حقوقی که در سالیان گذشته همواره با به اشتراک گذاری پهنای باند بیش از ظرفت استاندارد بین چندین کاربر، نقض شده است.

* ابهام چهارم؛ آیا ترافیک، داخلی می‌شود؟

هنوز هم اگر از هر کسی این سؤال را بپرسید که «اینترنت غیرحجمی چطور قرار است محاسبه شود» پاسخ روشنی برای آن ندارد؛ حتی معاون وزیر ارتباطات و مسئولان رگولاتوری و سازمان ارتباطات سیار. فرمول ارائه شده از سوی وزیر جوان و پرتلاش ارتباطات برای معادله پیچیده فروش اینترنت در کشور هنوز ابهام دارد و معلوم نیست بتواند رضایت کاربران را جلب کند.

با توجه به آنچه رئیس سازمان تنظیم مقررات رادیویی گفته و وزیر هم بر آن تأکید کرده است، «مصوبه جدید فروش اینترنت ثابت به صورت غیرحجمی با هدف ترغیب مردم به استفاده از سایت‌ها و محتوای داخلی فضای مجازی به تصویب رسیده است».

اکنون به نکته بسیار مهم و راهبردی چهارم می‌رسیم؛ آنچه به نظر می‌رسد این است که دولت می‌خواهد با این طرح گردش ترافیک را به داخل مرزهای کشور بیاورد و راه حل آن را هم اینترنت ارزان و حتی رایگان داخلی می‌داند. اصل قضیه درست است و اتفاقاً کار خوبی هم هست، اما مسأله این است که چند درصد از ترافیک مصرفی کاربران مربوط به سِرورهای داخل کشور است؟ تجربه شکست خورده معرفی ۵۰۰ سایت پربازدید داخلی برای نیمه‌بها شدن هزینه اینترنت و اعتراض کاربران به غیرمنطقی بودن این کار، بلافاصله موجب عقب‌نشینی وزیر ارتباطات شد. اکنون قرار است چه اتفاقی رخ دهد وقتی که به گفته مسئولان، ۶۰ درصد پهنای باند اینترنت کشور فقط در اختیار «تلگرام» است که سِرورهای آن در خارج از کشور است؟

بله؛ گردش ترافیک در داخل کشور درست مانند تماس داخلی با تلفن در یک اداره است و هزینه بسیار اندک و در حد چشم‌پوشی دارد، اما وقتی بیشترِ پهنای باند مصرفی کاربران ما به سِرورهای خارج از کشور وصل می‌شود، حتی رایگان کردن ترافیک داخلی، برای کاربران چندان جذاب نیست و در واقع باید گفت کار آن‌ها را راه نمی‌اندازد. بنابراین طرح غیرحجمی کردن اینترنت ثابت (و نه اینترنت موبایل که مسئولان مدعی‌اند ایران یکی از ارزان‌ترن کشورهای دنیا در این حوزه است) در چشم‌انداز اولیه خود، چندان موفق به نظر نمی‌رسد.

شاید در آینده با بهبود زیرساخت‌ها و متقاعد شدن مردم به استفاده از سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها و بخصوص پیام‌رسان‌های داخلی و از سوی دیگر تدارک دیدن پایگاه‌های بزرگ ذخیره اطلاعات در داخل کشور، بتوان به موفقیت این طرح اندیشید. طرحی که البته گریزی هم از اجرای آن نیست. اما باید دانست تا زمانی که ما از ایمیل خارجی، جستجوگر خارجی، پیام‌رسان خارجی و سایت‌هایی که سِرور آن‌ها در خارج از کشور است استفاده می‌کنیم، بیشتر پهنای باند مصرفی ما خارجی خواهد بود و نه داخلی و در این شرایط اینترنت ما همچنان گران خواهد بود زیرا ما صاحب دیتاسنترهای بزرگ دنیا نیستم بلکه سرویس‌گیرنده آن‌ها هستیم.

پیش‌بینی کوتاه مدت این است که تعرفه‌های جدید اینترنت ثابت، کاربران را به سمت استفاده از اینترنت همراه سوق دهد زیرا مقرون به صرفه‌تر و قابل مدیریت‌تر به نظر می‌رسد و تازه ثابت هم نیست و سیار است. این شاید خودش باعث رقابت برای کاهش قیمت‌های اینترنت ثابت شود.