قدس آنلاین- خصوصی‌سازی و یا به عبارت بهتر، واسپاری امور به بخش خصوصی در ۴ سال اخیر یکی از مهم‌ترین و البته ناکام‌ترین سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مدیریت فرهنگی بوده است. در این رویکرد که شاید بتوان مهم‌ترین اتفاقش را در نمایشگاه کتاب تهران جست‌وجو کرد، سعی شده تا صنوف در برپایی یک رویداد فرهنگی بزرگ در قامت نمایشگاه کتاب درگیر شده و بیشترین بار مسئولیت اجرایی این برنامه را در دست بگیرند. با این همه، این تجربه چندان هم موفق نبوده و کار به جایی رسید که برای تشکیل شورای سیاست‌گذاری و شورای اجرایی نمایشگاه کتاب در سال جاری، صنوف از دعواهای درون‌صنفی به نزاع و لشکرکشی رسانه‌ای روی آوردند و مطالب و انتقادهای عجیبی علیه همدیگر روا داشتند که بسیاری از آن‌ها حتی حسن همجواری و هم‌صنف‌بودن آن‌ها را نیز زیر سؤال می‌برد.
برنامه‌هایی که دولتی ماند
در برگزاری رویدادی مانند هفته کتاب، با وجود اینکه به نظر می‌رسید نگاه اصلی بر خصوصی‌سازی بنا شده باشد، اما گویا بخش خصوصی تمایلی به شرکت در این برنامه‌ها در سال جاری نشان نداده است؛ برنامه‌هایی که به نظر می‌رسد همچنان اصرار بر اجرا و برنامه‌ریزی برای برگزاری آن‌ها توسط بخش دولتی وجود دارد.
مجید غلامی‌جلیسه که در سال جاری نیز به عنوان دبیر هفته کتاب انتخاب شده است، در حالی در نشست خبری خود از مردمی‌ترشدن برنامه‌های هفته کتاب خبر می‌دهد که در خروجی اجرای این برنامه‌ها در سال جاری کمتر اتفاقی که حاکی از دعوت و یا آشنایی مردم با کتاب باشد را می‌توان مشاهده کرد. شاید تنها در این زمینه بتوان به پویش «سطر سفید» اشاره کرد که در روزهای پایانی این هفته، در قالب یک برنامه تلویزیونی شاهد اجرای آن بودیم. این اتفاق زمانی خود را بیشتر نشان می‌دهد که در بسیاری از برنامه‌های در دست اجرای این هفته حتی بخش‌های دولتی نیز همانند سال‌های قبل رغبتی به حضور خود نشان نداده‌اند.
غلامی‌جلیسه خود پیش از این درباره این برنامه که از متولیان برگزاری آن بوده است، عنوان کرده بود: ما نتوانسته‌ایم و نمی‌توانیم هفته کتاب را یک مطالبه مردمی قرار دهیم مگر آنکه مردم ما به عنوان مخاطبان اصلی کتاب این نیاز را داشته باشند. ما به عنوان سیاست‌گذاران فقط می‌توانیم بسترسازی را برای ایجاد این مطالبه داشته باشیم. به طور کلی، مردم به کتاب و این فرهنگ علاقه‌مندند اما باید بسترهای مناسب برای هیجان و انگیزه‌بخشیدن به آن‌ها فراهم شود.
او افزود: ما هفته کتاب که یک جشن ملی است را به یک جشن دولتی تبدیل کرده‌ایم در حالی که می‌شود با مردمی‌کردنِ بیشتر آن و درگیرکردن مردم در این هفته مسئولیت ترویج کتاب را به خود آن‌ها سپرد.
با این همه، وزارت ارشاد و مدیران آن همچنان از پدیده مبهمی با عنوان مردمی‌شدن هفته کتاب سخن می‌گویند. نیکنام حسین‌پور، مشاور منابع و امور انسانی معاونت امور فرهنگی این وزارتخانه، در هفته کتاب سال جاری در سخنانی عنوان داشت که دولتی‌ها باید از برگزاری برنامه‌های مختلف برای هفته کتاب قدری فاصله بگیرند؛ هرچند که ممکن است این موضوع قدری سخت باشد اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد، این رویکرد را دارند که حرکت این برنامه‌ها به سمت مردمی‌شدن باشد و امیدواریم بتوانیم پایه‌های این موضوع را بنا نهیم تا در سال آینده به‌صورت گسترده‌تر انجام شود.
وی همچنین با اشاره به برنامه‌هایی که جای آن‌ها در روزهای برگزاری هفته کتاب خالی است، ادامه داد: به نظرم جای نهادهای مدنی و سازمان‌های مردم‌نهادی که در حوزه کتاب و کتابخوانی تشکیل شده‌اند، در شوراهای سیاست‌گذاری و نهادهای تصمیم‌گیری خالی است و باید حضور آنان بیشتر باشد چون تأثیرشان زیاد خواهد بود.
این سخنان که در واقع پاسخی به دبیر هفته کتاب بود، زمانی بیان شد که غلامی‌جلیسه در سخنانی اعتراضی از بی‌توجهی و بی‌رغبتی دستگاه‌های دولتی در برگزاری هفته کتاب هم سخن گفت. به عبارت دیگر، در حالی که دولت و وزارت ارشاد در سال‌های اخیر در دعوت بخش‌های متنوع خصوصی به حضور و هزینه‌کرد برای ترویج کتاب و کتابخوانی ناکام بوده است، دبیر هفته کتاب در سال جاری لب به سخن باز می‌کند که دستگاه‌های دولتی و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این مسیر رغبتی از خود نشان نداده‌اند و حتی بودجه آن و سایر بودجه‌های مرتبط با ترویج کتابخوانی را نیز به‌موقع و به‌صورت کافی تأمین نکرده‌اند.
مرثیه‌ای بر ناکامی مدیریت دولتی فرهنگ
با این همه، در برنامه‌های هفته کتاب بیش از آنکه به بدنه عمومی جامعه که بخش قابل توجهی از بار افزایش سرانه مطالعه را بر دوش خواهند کشد و شکل دهنده جریان فرهنگ عمومی در کشور هستند، توجه گردد، به بدنه دانشگاهی خاص جامعه توجه شد.
آیا هفته کتاب نمی‌توانست جایی برای برگزای دعوت‌ها و پویش‌های مردمی و حتی تبلیغات خیابانی و نفر به نفر برای مطالعه در شهرهای کشور باشد؟ و یا جایی برای اهدای رایگان کتاب و یا شکل‌دهی به کمپین‌ها و مسابقات و برنامه‌های مردمی برای تشویق به مطالعه؟ حتی برگزاری نشست‌های عمومی و خیابانی کتابخوانی با هدف تشویق مردم به مطالعه و دیدار مستقیم و بدون واسطه آن‌ها با نویسندگان نیز می‌توانست در این زمینه گامی به سوی مردمی‌شدن این هفته و برنامه‌هایش باشد. اما در نهایت تشکیل ستادهایی که ظاهراً ریاست آن با استانداران است و نتیجه آن نیز انتشار گزارشی است که مشخص نخواهد بود تا چه اندازه عملیاتی شده، بر این دست برنامه‌ها ترجیح داده شده است.
با این شرایط، هفته کتاب مرثیه‌ای است برای روایت ناکامی‌های مدیریت دولتی فرهنگ در ایران در ترویج سنت قدیمی و فراموش‌شده مطالعه و کتابخوانی؛ سنتی که از دیرباز بخشی از زندگی و زیست ایرانیان به شمار می‌رفت و با خروج از شیوه اجرایی مردمی و حرکت به سمت اجرای دولتی رفته‌رفته جایگاهش را در دل و جان و خانواده‌های ایرانی از دست داده است؛ مرثیه‌ای که ضجه‌هایش را هر روز بیشتر از قبل می‌توان از کوچه‌ها و خیابان‌ها و مدارس و دانشگاه‌های شهر شنید.
نظر شما