قدس آنلاین-ریزگردها بلایی شده است برای بخشی از سرزمینمان و دیگر پذیرفته‌ایم که وقتی می‌گوییم ریزگرد، تصویر چند شهر در غرب کشور در ذهنمان نقش می‌بندد؛ شهرهایی خاک آلود با مشقت‌هایی که مردم این شهرها به خاطر ریزگردها و گرد و خاک تحمل می‌کنند. بلای ریزگردها البته از آسمان نازل نشده است، بلکه خودمان آن را به سر خودمان آورده‌ایم و حالا مانده‌ایم که با این بلا چه کنیم؟ روزی آبی را که سالیان دراز به باتلاق‌ها وارد می‌شد از آن‌ها دریغ کردیم، باید می‌دانستیم چه بر سر این آب و خاک می‌آوریم. وقتی برای بیشتر خواهی و بدون برنامه ریزی وجب به وجب چاه حفر کردیم و آب زمین را کشیدیم و بدون هیچ برنامه ریزی درستی مصرف کردیم، باید می‌دانستیم که روزی طبیعت از ما انتقام خواهد گرفت و انتقام طبیعت هم سخت است. البته نباید فراموش کنیم که اگر اشتباهات گذشته را تکرار کنیم، نقاط دیگری از کشور هم دچار معضل ریزگردها خواهد شد.

تالاب‌هایی که خشک شد

در این گزارش ابتدا سراغ رئیس اداره محیط زیست اهواز رفتیم. علی بنی عگبه درباره چگونگی رفع معضل ریزگردها گفت: تا زمانی که در تالاب‌ها آبی باشد و حقابه آن‌ها رعایت شود، ما به مشکل ریزگرد به این شکل که در حال حاضر روبهرو هستیم روبهرو نخواهیم بود، ولی وقتی با رفتارهای نادرست ما، تالاب‌ها خشک شده‌اند، خاک آن‌ها که معمولاً خاکی شور و مستعد فرسایش است با وزش باد به گرد و خاکی تبدیل می‌شود که به مناطق مسکونی ما هم می‌رسد و زندگی را دچار مشکل می‌کند.

وی در بخش دیگری از گفته‌های خود درباره اقدام‌های انجام شده برای حل مشکل ریزگردها گفت: به علت توالی خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی‌ها و در نتیجه کاهش حقابه تالاب ها، عرصه‌های زیادی در استان خوزستان خشک شده یا در حال خشک شدن هستند و اقدام‌های صورت گرفته می‌تواند تأثیرگذار باشد، ولی به دلیل وسعت مناطق خشک شده، این اقدام‌ها ولو اینکه تأثیرگذار باشند، نمی‌تواند در بازه زمانی کوتاه مشکل ریزگردها را حل کند.

باید به دنبال روش‌های تأثیرگذار باشیم

وی در ادامه تصریح کرد: سال گذشته ۵۰۰۰ هکتار نهالکاری شده است و امسال هم ۳۰ هزار هکتار در دست نهالکاری است، اما فراموش نکنیم مساحت عرصه‌ها زیاد است و برخی از کانون‌های تشکیل ریزگردها در خارج از مرزهای ما قرار دارند و تحت کنترل ما نمی‌باشند.

عگبه درباره اینکه برخی معتقدند، باید به جای درخت از روش بوته کاری استفاده کرد نیز گفت: در این باره نظرات مختلف است و هر کسی به شکلی مشکل را می‌بیند و می‌تواند درست هم باشد، بنابراین هم درختکاری و هم بوته کاری می‌تواند برای حل مشکل مؤثر باشد، اما باید به دنبال روش‌هایی باشیم که با منطقه همخوانی بیشتری داشته باشد؛ یعنی ممکن است در حال حاضر بوته کاری در منطقه‌ای تأثیر بیشتری داشته باشد، ولی در منطقه‌ای دیگر درخت کاری جواب ندهد.

وی تصریح کرد: هر کس نظر می‌دهد باید نظرات او مبتنی بر شناخت کامل از منطقه شامل اقلیم و دیگر مسائلی که مختص این منطقه است باشد و کوتاه سخن اینکه چاره کار می‌تواند مجموعه‌ای از اقدام‌ها باشد که یکدیگر را کامل می‌کنند.

عگبه در پایان تأکید کرد: تا زمانی که حقابه تالاب‌ها تأمین نشود با این مشکل روبه رو خواهیم بود، برای همین نیاز است حقابه تالاب‌ها تامین شود تا سطح‌های لازم مرطوب شود که خود از بلند شدن خاک از سطح زمین جلوگیری می‌کند و مرطوب بودن خاک سبب رویش گیاهانی می‌شود که در برابر فرسایش خاک و شکل گرفتن گرد و خاک، بسیار تأثیرگذار است.

خطری بیخ گوش پایتخت و...

سراغ رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان ورامین می‌رویم؛ اینجا هم تالابی خشک شده است و درختان تاغی تشنه‌اند که اگر نتوان این دو مشکل را حل کرد، باید منتظر رویدادهای بدی در این منطقه از کشور بود.

احمد فدایی اردستانی می‌گوید: در شهرستان ورامین ۳۳ هزار هکتار اراضی بیابانی داریم که از این مقدار در۱۱ هزار هکتار عملیات بیابان زدایی شامل نهال کاری، تاغ کاری، بندهای گابیونی و... برای تثبیت عرصه انجام شده است، اما با توجه به  شرایط آب و هوایی، اقلیمی و تخصیص نیافتن اعتبارات لازم برای حفظ  و حراست از این ۱۱ هزار هکتار و وجود آفت هایی همچون ملخ، موریانه و... این تاغزارها در حال تخریب شدن است، چون نهالکاری و واکاری، مبارزه با آفات و دیگر اقدامات به شکل کامل انجام نمی‌شود.

وی درباره یکی دیگر از مشکلات پیش روی این تاغزارها نیز گفت: به علت کیفیت و ارزش خوب زغال تاغ توسط افراد سودجو به این تاغزارها دستبرد زده می‌شود، از طرفی ما نیروی حفاظتی کافی و اعتبار کافی برای حفاظت از این ۱۱ هزار هکتار که بسیار ارزشمند است، نداریم و این موارد نیز از جمله عوامل از بین رفتن تاغزارهاست که عاملی خواهد شد برای پدیده ریزگردها و این خطری است که استان‌های تهران و قم را تهدید می‌کند.

تالابی که خشک شد

وی با بیان اینکه ما یک کانون بحران دیگر به نام تالاب بندعلیخان داریم که سالانه حدود ۲۰ هزار هکتار یک تا ۵/۱ متر آب داشت که هم موجب بالا آمدن سطح آب‌های زیر زمینی می‌شد و هم سبب حفظ پوشش منطقه، ولی اکنون با وجود سدها و بندهای حوزه بالا دستی مانند سد ماملو، لتیان و... آبی در رودخانه جاجرود به سمت تالاب بندعلیخان حرکت نمی‌کند و آن را به کانونی برای تشکیل ریزگردها تبدیل کرده است.

وی افزود: با این اتفاق، زیستگاه ۸۰ نوع پرنده از بین رفته و اکوسیستم منطقه به هم ریخته است و در حال حاضر که در فصل زمستان به سر می‌بریم، حداکثر ۲۰۰ هکتار آن آبگیری شده است.

پیش از اینکه دیر شود...

وی در بخش دیگری از گفته‌های خود تصریح کرد: این منطقه، شوره زار است و اگر آب نباشد و پوشش گیاهی آن هم از بین برود که اتفاق افتاده است، ریزگردها مردم استان‌های تهران، قم و سمنان را درگیر خواهند کرد و این خطری است  که احساس شده است و خواسته ما از استاندار، فرماندار و دیگر دستگاه‌های اجرایی این است که باید به داد این منطقه و این معضل بسیار جدی رسید، پیش از اینکه دیر شود.

 وی در بخش دیگری از گفته‌های خود افزود: در این مراتع پروانه بهره‌برداری ۲۷ هزار رأس دامی برای ۲۳۲ بهره بردار با بیش از ۲۰۰۰  جمعیت عشایری که از این مراتع ارتزاق می‌کنند وجود دارد و با خشک شدن تالاب امنیت گوشت، کشت، علوفه و اشتغال  عشایر به خطر می‌افتد.

فدایی در بخش دیگری از گفته‌های خود افزود: اگر تدبیر جدی و سریع در این مورد اندیشیده نشود، بحث به وجود آمدن ریزگردها در این کانون فوق العاده جدی خواهد بود و در یکی دو سال دیگر نخواهیم توانست آن را مدیریت کنیم.

این مقام مسئول درباره چاره کار و راه‌های نجات تالاب ادامه داد: هم اکنون با یک مدیریت خوب به راحتی می‌توانیم با تخصیص آبی که قبلاً بوده است شامل حقابه‌های رود شور و رودخانه جاجرود و پساب تهران و... تالاب را نجات دهیم تا از تشکیل یک کانون ریزگرد در استان تهران جلوگیری کنیم.

وی در پایان با تأکید بر اینکه برای پیشبرد برنامه‌ها در جهت حفاظت از تاغزارها به اعتبار نیاز است، تصریح کرد: وقتی اعتباری موجود نیست صد درصد به سمت  سال‌هایی  می‌رویم که این منطقه کانون ریزگرد بوده است و خط آهن تهران- مشهد، اراضی کشاورزی  و... را تهدید می‌کرد و حال که ما بخشی از مشکل را سر و سامان داده‌ایم نباید بگذاریم این ۱۱ هزار هکتار از بین برود، پس باید خطر ریزگرد و خطر خشک شدن تالاب را بسیار جدی گرفت.