عید قربان و فطر دو عید مشترک میان شیعه و اهل سنت است که محور انسجام اسلامی و وحدت پیروان پیامبر اعظم می باشد و امت اسلامی در آن شادمان و مسرورند و «عیدین» واژه مقدسی است که پیامبرخدا(ص) وامام علی(ع) وامام باقر(ع) و امام صادق(ع) و امام موسی بن جعفر(ع) و امام رضا(ع) برای دو عید فطر و قربان به کار برده اند.
منشأ عید قربان
عید قربان ریشه در زمان حضرت ابراهیم دارد. قربانی نمودن ازسنت های ابراهیمی است . مطابق بیان قرآن کریم، ابراهیم از جانب خدا مأموریت یافت فرزندش اسماعیل را ذبح نماید. وی با اسماعیل مشورت کرد، هر دو آماده اجرای فرمان الهی شدند و با صبر در اطاعت و تسلیم و رضایت، از آزمایش الهی سرافراز بیرون آمدند. ابراهیم از فرزندش اسماعیل به حکم وحی الهی دل کند، خداوند هم با تبدیل ذبح وی به قربانی، او را به پدر برگرداند. ابراهیم در سخت‌ترین آزمون الهی که دست کشیدن از فرزند است رستگار گردید و بر اساس وعده خداوند نام نیک او در تاریخ ماند و در سراسر مناسک حج در مسجدالحرام و سرزمین منا و روز عید قربان نام او جاویدان شد و پیامبران پس از حضرت ابراهیم از نسل ایشان برگزیده شدند. مطابق دعای نماز عیدفطر و قربان که از امام صادق(ع) رسیده است، «خداوند» عیدقربان را برای مسلمانان «عید» قرارداده است .
آداب واعمال روز عید قربان
پیامبراعظم(ص) و ائمه معصومین(ع) آداب واعمالی را برای شب و روز عید سعید قربان ذکر کرده اند. احیاء و شب زنده‌داری در شب عیدقربان مستحب است. انس نقل کرده پیامبرخدا فرمود: «مَن اَحیا لیلهَ العید لم یمت قلبه یوم یموت القلوب.هرکس شب عید را زنده بدارد دلش روزی که دل‌ها می میرند، نمی میرد».
غسل کردن در روز عید قربانو تطیّب و عطرزدن و تهلیل و تکبیر و تحمید و تقدیسو تزئین وآراستگی ظاهری در این روز مستحب است. عبدالله بن سنان گفته است امام صادق(ع) در تفسیر «آیه زینت» که خدای متعال امرکرده است: «یابنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد. ای فرزندان آدم! لباس زینت خویش را در هر عبادتی برگیرید، فرمودند: «العیدان والجمعه. عید فطر و قربان و روز جمعه. امام باقر(ع) نیز منظور این آیه را آراستگی به لباس‌های زیبا و تمیز در عیدها و جمعه ها دانسته اند.
خواندن نماز عیدقرباندر فضای باز بی‌سقفبرای عموم مسلمانان جز حجّاجی که در سرزمین منا هستند سنت رسول‌الله است. خطبه های نماز عید قربان بر خلاف نماز جمعه پس از نماز خوانده می شود. فضل بن شاذان از امام رضا(ع) نقل کرده که فرموده اند: «خطبه در روز جمعه در آغاز نماز و در عید فطر و قربان پس از نماز قرار داده شده است چون نماز جمعه بطور دائم درطول سال برگزار می‌گردد و مردم خسته می شوند و آن را ترک می کنند و برای آن نمی‌مانند و متفرّق می شوند ولی عید در هر سال دوبار است و از جمعه بزرگتر می باشد و ازدحام در آن زیادتر و مردم برای حضور در آن راغب‌ترند، پس اگر برخی مردم در خطبه نماز عید متفرق بشوند عموم آنان می مانند.
قربانی کردن و خوردن ازگوشت قربانی در روز عیدقربان مستحب است. امام باقر(ع) فرمودند: «امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) درروز عید قربان، پیش ازخوردن، از گوشت قربانی خویش هیچ چیز نمی‌خورد». در حدیث دیگر آمده است: «علی بن ابی طالب(ع) روز عیدقربان حیوانی را ذبح می کرد و ازگوشت آن می خورد». زراره گفته است که امام باقر(ع) به وی امرکردند: «روز عید فطر از خانه‌ات خارج مشو تا این که چیزی بخوری! و روز عید قربان چیزی ازقربانی‌ات بخور».
امطابق بیان امام باقر(ع) اندوه آل محمد(علیهم‌السلام) در هر روز عیدی تازه می‌گردد و دلیل آن عدم برقراری حاکمیت اسلامی به رهبری اهل بیت و محرومیت بشریت از زمامداری و مرجعیت اهل بیت(ع) است. عبدالله بن ذبیان از امام باقر(ع) نقل کرده که به اوفرموده اند: «یاعبدالله ما من یوم عید للمسلمین اَضحی و لا فطر الّا و هو یجدّد الله لآل محمد(ع) فیه حزناً. ای عبدالله! هیچ روزعیدی از قربان و فطر بر مسلمانان نمی‌گذرد جز این که در آن اندوه و حزن آل محمد(ع) تجدید و نو می‌شود. عرض کردم: چرا؟. فرمود: «انهم یرون حقّهم فی ایدی غیرهم. آنان حقشان را در دستان دیگران می بینند». مطابق این حدیث شریف قرار داشتن حق اهل بیت در دستان دیگران، عامل اندوه و حزن آنان است و اهل بیت در انتظار ظهور امام مهدی(ع) می باشند تا حکومت اسلامی به رهبری اهل بیت(ع) در سراسر جهان برقرار گردد و حق زمامداری و مرجعیت علمی به آنان بازگردد و برکات الهی برمردم فرود آید.
پانوشت ها:
ـ وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، شیخ حرّعاملی، تحقیق عبدالرحیم الربانی الشیرازی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الخامسه، ۱۴۰۳ ه ق ۱۹۸۳ م، ج۵، ص۱۰۲و ص۱۰۳و ص۱۱۰و ص۱۱۲و ص۱۱۹و ص۱۳۷.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۸و ص۱۱۰و ص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۲و ص۱۰۳و ص۱۰۶وص۱۰۷ وص۱۰۹ وص۱۱۰ وص۱۱۲ وص۱۱۷ وص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۹۶ وص ۱۰۱وص۱۰۲و ص۱۰۳وص۱۰۶ وص۱۰۷وص ۱۰۸وص۱۱۱ وص۱۱۲ وص۱۱۷و ص۱۳۷.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۳ وص ۱۰۷وص۱۳۴.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۴ وص ۱۰۵وص۱۰۹و ص۱۱۲و ص۱۲۲و ص۱۲۵.
ـ سوره صافات، آیات ۹۹تا۱۱۱، بحارالانوار، علامه محمدباقر مجلسی ، داراحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الثالث، ۱۴۰۳ ه ق ـ ۱۹۸۳م، ج۱۲، ص۱۲۱تا ص۱۴۰.
ـ سوره انعام، آیه ۸۴ وسوره حدید، آیه ۲۶.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۱ وص۱۳۲، رساله توضیح المسائل امام خمینی ره،مسئله ۱۵۲۰.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۹، کنزالعمال ج۸، ص۲۵۱.
ـ وسائل الشیعه،ج۵، ص۹۸، رساله امام خمینی(ره) مسئله ۱۵۲۳.
ـ وسائل الشیعه ج۵، ص۱۱۵، میزان الحکمه ج۷، ص۱۳۴، کنزالعمال ج۸، ص۲۵۰.
ـ سوره اعراف، آیه ۳۱.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۵.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۵.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۹۸و ص ۹۹وص۱۰۲ وص۱۰۳، رساله امام خمینی(ره)، مسئله ۱۵۱۶تا۱۵۱۹ .
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۷و ص۱۱۸.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص ۱۰۴وص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۲.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم ، حدیث دوم.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم، حدیث سوم.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم، حدیث اول.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۶، ابواب صلاه العید، باب سی ویکم، حدیث اول.
ـ وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، شیخ حرّعاملی، تحقیق عبدالرحیم الربانی الشیرازی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الخامسه، ۱۴۰۳ ه ق ۱۹۸۳ م، ج۵، ص۱۰۲و ص۱۰۳و ص۱۱۰و ص۱۱۲و ص۱۱۹و ص۱۳۷.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۸و ص۱۱۰و ص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۲و ص۱۰۳و ص۱۰۶وص۱۰۷ وص۱۰۹ وص۱۱۰ وص۱۱۲ وص۱۱۷ وص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۹۶ وص ۱۰۱وص۱۰۲و ص۱۰۳وص۱۰۶ وص۱۰۷وص ۱۰۸وص۱۱۱ وص۱۱۲ وص۱۱۷و ص۱۳۷.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۳ وص ۱۰۷وص۱۳۴.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۴ وص ۱۰۵وص۱۰۹و ص۱۱۲و ص۱۲۲و ص۱۲۵.
ـ سوره صافات، آیات ۹۹تا۱۱۱، بحارالانوار، علامه محمدباقر مجلسی ، داراحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الثالث، ۱۴۰۳ ه ق ـ ۱۹۸۳م، ج۱۲، ص۱۲۱تا ص۱۴۰.
ـ سوره انعام، آیه ۸۴ وسوره حدید، آیه ۲۶.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۱ وص۱۳۲، رساله توضیح المسائل امام خمینی ره،مسئله ۱۵۲۰.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۹، کنزالعمال ج۸، ص۲۵۱.
ـ وسائل الشیعه،ج۵، ص۹۸، رساله امام خمینی(ره) مسئله ۱۵۲۳.
ـ وسائل الشیعه ج۵، ص۱۱۵، میزان الحکمه ج۷، ص۱۳۴، کنزالعمال ج۸، ص۲۵۰.
ـ سوره اعراف، آیه ۳۱.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۵.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۵.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۹۸و ص ۹۹وص۱۰۲ وص۱۰۳، رساله امام خمینی(ره)، مسئله ۱۵۱۶تا۱۵۱۹ .
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۷و ص۱۱۸.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص ۱۰۴وص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۲.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم ، حدیث دوم.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم، حدیث سوم.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم، حدیث اول.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۶، ابواب صلاه العید، باب سی ویکم، حدیث اول.
ـ وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، شیخ حرّعاملی، تحقیق عبدالرحیم الربانی الشیرازی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الخامسه، ۱۴۰۳ ه ق ۱۹۸۳ م، ج۵، ص۱۰۲و ص۱۰۳و ص۱۱۰و ص۱۱۲و ص۱۱۹و ص۱۳۷.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۸و ص۱۱۰و ص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۲و ص۱۰۳و ص۱۰۶وص۱۰۷ وص۱۰۹ وص۱۱۰ وص۱۱۲ وص۱۱۷ وص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۹۶ وص ۱۰۱وص۱۰۲و ص۱۰۳وص۱۰۶ وص۱۰۷وص ۱۰۸وص۱۱۱ وص۱۱۲ وص۱۱۷و ص۱۳۷.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۳ وص ۱۰۷وص۱۳۴.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۴ وص ۱۰۵وص۱۰۹و ص۱۱۲و ص۱۲۲و ص۱۲۵.
ـ سوره صافات، آیات ۹۹تا۱۱۱، بحارالانوار، علامه محمدباقر مجلسی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الثالث، ۱۴۰۳ ه ق ـ ۱۹۸۳م، ج۱۲، ص۱۲۱تا ص۱۴۰.
ـ سوره انعام، آیه ۸۴ وسوره حدید، آیه ۲۶.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۱ وص۱۳۲، رساله توضیح المسائل امام خمینی ره، مسئله ۱۵۲۰.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۹، کنزالعمال ج۸، ص۲۵۱.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۹۸، رساله امام خمینی(ره) مسئله ۱۵۲۳.
ـ وسائل الشیعه ج۵، ص۱۱۵، میزان الحکمه ج۷، ص۱۳۴، کنزالعمال ج۸، ص۲۵۰.
ـ سوره اعراف، آیه ۳۱.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۵.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۵.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۹۸و ص ۹۹وص۱۰۲ وص۱۰۳، رساله امام خمینی(ره)، مسئله ۱۵۱۶تا۱۵۱۹ .
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۷و ص۱۱۸.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص ۱۰۴وص۱۱۹.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۲.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم، حدیث دوم.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم، حدیث سوم.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱۳، ابواب صلاه العید، باب دوازدهم، حدیث اول.
ـ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۳۶، ابواب صلاه العید، باب سی ویکم، حدیث اول.
نظر شما