به گزارش قدس آنلاین، روز ملی سینما از ۲۱ شهریورماه سال ۱۳۷۹ و مصادف با چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران و همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران به عنوان روزی نمادین در تقویم ثبت شد. سینمایی که طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی و طی چهار دهه پر فراز و نشیب موفقیت‌ها و لحظات سخت و شیرینی را تجربه کرده است و امروز در آستانه چهل سالگی انقلاب روز ملی خود را جشن می‌گیرد. به همین انگیزه سراغ جمعی از اهالی سینما رفتیم و با آن‌ها درباره سال‌هایی که سینمای ایران پشت سر گذاشته و مطالبات سینماگران در این روز به گفت وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
■ سینمای دهه ۶۰ و ۷۰ ایران سینمای بالنده‌ای بود
جهانگیر الماسی، بازیگر و کارگردان سینما نیز با تبریک روز سینما عنوان کرد: من از گذشته بهره می‌گیرم و براساس آن به شما می‌گویم که اگر سینمای دهه ۶۰ و ۷۰ ایران سینمای بالنده‌ای بود به دلیل توجه دولت‌ها، مدیران، مسئولان و برنامه‌ریزان در حوزه فرهنگی به جوان‌ها بود. به نظرم امروز تمام اهتمام ما باید روی سینمای کوتاه ـ سینمایی که هدفش سود نیست ـ متمرکز شود. باید نیروی جوان پرورش بدهیم و مهم‌تر از نیروی فنی، انسان بسازیم؛ انسانی مطابق با آرمان‌ها و رویاهای مکتب فکری شیعی. قطعاً آن زمان همه چیز بهتر می‌شود.
این بازیگر افزود: منظورم توجه به جوانانی که برای اشتهار و کسب سود و سرمایه آمدند نیست، تأکیدم بر حوزه فیلم کوتاه است. سه، چهار نهاد مانند انجمن سینمای جوان، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان صدا و سیما هستند که می‌توانند در این زمینه اقدامات تأثیرگذاری انجام دهند. به نظرم باید مردم را نسبت به میراث فرهنگی سرزمین شان آگاه کنیم و جوانان ما در حوزه مستند بارها این موضوع را نشان دادند، اما متأسفانه توجهی به آن‌ها نشد. وظیفه سینما و رسانه تولید آگاهی و دانایی است و مقام معظم رهبری همواره بر اهمیت سینما تأکید داشتند و ایشان به واسطه این که عالی‌ترین مقام اعتقادی و مذهبی کشورند، به دنبال توجه به مسائل شیعی هستند، اما به نظر شما چقدر این مسئله در نگاه مسئولان ما جاری است؟
■ ژانرجدید دفاع مقدس
ابوالحسن داودی، فیلمساز معتقد است: در دهه ۶۰ و ۷۰ فیلم‌های زیادی در ژانر دفاع مقدس ساخته شد و شاید موضوع این فیلم‌ها در سال‌های ابتدایی تبلیغاتی بود، اما در دهه ۷۰ و ۸۰ وارد بیان یک سری واقعیات جنگ شدیم و امروز جنگ به عنوان ژانری در کنار دیگر ژانرها معنا پیدا کرده است. قطعاً داستان‌هایی که تاکنون مطرح شده روایت رشادت‌ها و مصائب بوده است. این ژانر جایگاه خودش را پیدا کرده است. البته بد نیست بدانید که این ژانر مربوط به فرهنگ ما نیست و جنگ همواره به دلیل کنش‌ها و واکنش‌ها در همه جای دنیا یکی از ارکان اصلی موضوعات فیلمسازی بوده است. نمونه بارزش تعداد بیشمار فیلم درباره جنگ جهانی دوم است که تنوع موضوع و مسائل انسانی و گاه غیر انسانی در آن دیده می‌شود که در طول جنگ‌ها به وجود آمده است و این ژانر به دلیل جذابیت‌های بصری و ماهیتی که دارد همیشه مورد توجه بوده است. جنگ هم بزنگاهی است که سرشت انسانی در نهایت اندازه خود در عواطف انسانی اعم از شجاعت، شرافت و ترس سنجیده می‌شود.
داودی تصریح کرد: نخستین وجه سینما، سرگرمی و البته گاهی سرگرمی همراه با فرهنگ سازی است. من معتقدم سینما، سینماست و هر فیلم سینمایی وظیفه‌ای دارد و بستگی دارد از چه منظری به آن نگاه کنیم. من با سینمای حرفه‌ای که موضعی واقع گرایانه و انسانی دارد بیشتر ارتباط برقرار می‌کنم تا تبلیغاتی. سینما از منظر من وسیله ارتباط با تماشاگر است که باید هم امکان فرهنگ سازی داشته باشد وهم مخاطب را سرگرم کند.
■ تلاش فیلمسازان متعهد برای پایداری سینما
عبدالله باکیده، فیلمساز نیز با تبریک روز ملی سینما در چهل سالگی انقلاب اظهار کرد: سینما هنر هزینه بر و هزینه سازی است و در نتیجه وقتی با یک تفکر ساخته می‌شود با یک فکر دیگر می‌توان تقویتش کرد یا مقابلش ایستاد. من فکر می‌کنم پس از چهل سال به این نتیجه رسیدیم فیلم‌هایی که ساختارشکن بودند و به نوعی در فیلمنامه خود در ارائه مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شجاعت داشتند موفق بودند و این اعتماد از سوی مردم به وجود آمده است. الان باید این اعتماد بیشتر شود و این اجازه به فیلمسازان داده شود که با تفکرات جدید وارد سینما شوند. همانطور که می‌دانید امروز رکورد فروش فیلم در سینما میلیاردی شده است، در حالی که یک زمانی اگر فیلمی فروش میلیونی داشت دلایل موفقیتش را بررسی می‌کردند. در طول این چهل سال فیلمسازان متعهد به انقلاب حرکت کردند و فیلمسازان سینمای بدنه هم در جهت پایداری سینما کوشش کردند و نقش خود را بخوبی ایفا کردند. من فکر می‌کنم زمان آن رسیده که به فیلمسازان امکان بدهند نگرش‌های جدید از جمله انتقادات خود را مطرح کنند. طرح این مسائل امکان ارائه راهکار و راه حل را هم فراهم می‌کند و اگر دیر شود با فیلم‌های بی محتوای تجاری صرف روبه‌رو خواهیم بود. در کنار این فکر می‌کنم باید به مطالبات اهالی سینما از جمله بیمه، امکانات رفاهی و اجتماعی هم توجه نشان داده شود.
■ پس از انقلاب سینما «حرفه‌ای» شد
غلامرضا موسوی، تهیه کننده سینما نیز با تفکیک تحول در بخش‌های تولیدات سینمایی، نیروهای فعال و سالن‌ها به تشریح وضعیت سینما پرداخت و گفت: قبل از انقلاب حرفه‌هایی مانند مدیران تولید و دیگر بخش‌ها را به صورت جدی نداشتیم. پس از انقلاب حرفه‌های جدیدی مانند مدیران فیلمبرداری و تولید، تدوینگر، دستیاران کارگردان و فیلمبردار و... اضافه شدند و هر کدام توانستند ویژگی‌های خودشان را پیدا کنند و اگر قبلاً یک گروه سینمایی ۱۰ نفر بود الان این تیم تقریباً ۳۰ نیروی فعال دارد که همه جزو حرفه محسوب می‌شوند.
وی تأکید کرد: سینمای ما طی این سال‌ها به اندازه‌ای رشد کرده که اگر در جشنواره‌ای فیلم ایرانی نبود، آن جشنواره ظاهراً چیزی کم داشت. در داخل کشور هم چیزی بالغ بر ۸۵ درصد از فیلم‌هایی که تولید می‌شود حد استاندارد را دارند در صورتی که قبل از انقلاب حد استاندارد فیلم‌ها ۱۰ یا ۲۰ درصد بود و این رشد بسیار خوبی است. بنابراین در زمینه کیفیت تولید و حرفه‌های سینمایی رشد خوبی داشتیم. خوشبختانه در سال‌های اخیر موضوع کمبود سالن‌های سینما در شهرهای بزرگ در حال برطرف شدن است و چون سالن سینما دارای ارزش افزوده شده فکر می‌کنم رشد مضاعف هم داشته باشد، اما تا ۵۰۰۰ سالن سینما خیلی فاصله داریم. در بسیاری شهرهای کوچک سالن سینما وجود ندارد و فکر می‌کنم در این زمینه شهرداری‌ها می‌توانند مؤثر باشند.
■ ادبیات سینمایی وسعت پیدا کرده است
طهماسب صلح‌جو منتقد سینمایی با اشاره به تأثیرات نقد در چهار دهه فعالیت سینماگران گفت: نوشتار سینمایی و نقد فیلم محصول علاقه، ذوق و حس و حال دلی نویسندگان است. آنچه در فضای نشریات و رسانه‌ها دیده می‌شود و نکته‌هایی در باب سینما مطرح می‌کنند برای رفع تکلیف نیست و حاصل درک و دریافت و اندیشه این منتقدان است. تأثیر نوشتار سینمایی بخصوص نقد فیلم در سینما یک تأثیر درونی و بلند مدت است. یعنی این طور نیست که یک منتقدی امروز یک نقدی در مورد فیلمی بنویسد و فردا آن فیلمساز یا هنرمند رویه کارش را تغییر دهد. این تأثیر بی‌معناست، زیرا هنرمند مسیر خودش را دارد، اما نوشتن نقد تأثیر درازمدت روی نسل‌های سینمایی می‌گذارد. بدین معنی که نسلی از فیلمسازان که دوران نوجوانی و جوانی خود را با خواندن نقد و نوشتار سینمایی گذرانند طبعاً وقتی وارد فضای حرفه‌ای می‌شوند و فیلم می‌سازند تأثیر این نقدها در آن نسل‌ها نمودار می‌شود. در واقع می‌توان گفت جریان‌های سینمایی که در دوران‌های مختلف به وجود آمدند ناشی از تأثیرات نقد فیلم بودند. به طور مثال در اواخر دهه چهل در ایران جریان سینمایی موج نو به وجود آمد و این فیلمسازان موج نو کسانی بودند که با نقد فیلم آشنایی داشتند و تأثیر نقد فیلم روی اندیشه‌های سینمایی آن‌ها هویدا بود که سبب شد یک جریان جدید به وجود بیاید. صلح‌جو متذکر شد: ضمن اینکه نوشتار سینمایی روی مدیریت‌های سینمای ایران بسیار تأثیرگذار بوده و نقش مثبتی داشته است و می‌توان گفت نویسندگان پژوهشگران بی‌نام و نشانی در حوزه مدیریت سینما هستند و بسیاری مدیران با خواندن نظریات نویسندگان در نشریات مختلف برداشت و دریافت می‌کنند و براساس آن برای مدیریتشان برنامه‌ریزی می‌کنند. وی با اشاره به تفاوت‌های نقد در سینمای پیش از انقلاب و پس از انقلاب عنوان کرد: تفاوت‌های کمی بین این دوره بسیار وجود دارد. البته باید به این نکته هم اشاره کنم که منتقدان بزرگ و ارزشمندی در سینمای پیش از انقلاب هم بودند و نقد فیلم را می‌شناختند، ولی در دوران پس از انقلاب به دلیل فراوان شدن رسانه‌ها نوشتار سینمایی وسعت بیشتری پیدا کرد که البته این تأثیر می‌تواند روی کیفیت هم اثر مثبت داشته باشد و هم اثر منفی. منتقدانی که در فضای حرفه‌ای فعالیت می‌کنند حتماً چیزی به دیدگاه منتقدان گذشته اضافه می‌کنند و با قلم بهتر و تواناتر و درک بیشتری نسبت به فیلم‌ها نقد می‌نویسند.
■ سینمای ما صاحب سبک شده است
محسن علی اکبری، تهیه کننده سینما با اشاره به تحولات سخت افزاری در چهار دهه گذشته اظهار کرد: در بحث سخت افزاری در این چهل سال اتفاقات خوبی رقم زدیم و با این که در دهه شصت، هشت سال از سینما غافل شدیم، اما در دهه هفتاد تعدادی سینما بازسازی شد که افتتاح سینما آزادی با هفت سالن یکی از آن‌ها بود که در دوره خودش موفقیت خوبی محسوب می‌شد. طی دهه‌های هشتاد و نود هم تعداد سالن‌های سینما از رقمی حدود ۲۵۰ به ۴۰۰ سالن رسید که البته این جوابگوی نیاز سرانه جمعیتی ما نیست. در حال حاضر هم اغلب سالن‌ها تمایل به اکران فیلم‌های کمدی دارند و ژانرهای غیرکمدی در این میان مغفول واقع می‌شوند.
تهیه کننده «پاداش سکوت» تأکید کرد: در زمینه نرم افزاری و نگارش فیلمنامه هم این مسئله مشهود است و اکثراً قلم‌ها به سمت نگارش فیلمنامه کمدی رفته است و جای فیلمسازان ارزشی برای پرداختن به مضامین دینی و تربیتی در این بین خالی است. در زمینه تکنیک خوشبختانه طی این سال‌ها پیشرفت‌های خوبی حاصل شده و سینمای ما صاحب سبک و با وجود کمبودها قابل تقدیر است، اما در مجموع معدل فیلمسازی ما نمره قابل قبولی نیست به جز چند فیلم اغلب آثار به سمت و سوی ارزان ساختن به هر قیمتی حرکت کردند و این وضع ما را نگران می‌کند. ما در زمانی هستیم که تکنولوژی سریع‌تر از ما حرکت می‌کند و جوانان ما می‌توانند به فیلم‌های روز دنیا دسترسی داشته باشند و اگر نخواهیم با این پیشرفت‌ها هماهنگ شویم بخش عمده‌ای از مخاطبانمان را از دست می‌دهیم. به نظر می‌رسد مسئولان باید تصمیم بهتری بگیرند؛ همانطور که در آخرین دیدار مقام معظم رهبری با دولتمردان تأکید کردند که از سینما غافل نشویم و حرف‌هایمان را از طریق سینما مطرح و منتقل کنیم. ایشان طی این سال‌ها بارها از سینما صحبت کردند و به نظر می‌آید این دغدغه فقط مختص حضرت آقاست و مسئولان این دغدغه را ندارند. سینما و فیلمسازان باید به جایی برسند که از انقلاب و فرهنگ ما حفاظت کنند.
■ موسیقی فیلم ما در منطقه بی‌نظیر است
ستار اورکی از آهنگسازان مطرح سینما اظهار کرد: من فضای آهنگسازی در سینمای ایران را بسیار مثبت ارزیابی می‌کنم. هرچند تعداد آهنگسازان مؤثری که مؤلف و تأثیرگذارند بسیار کم است و یکی از عللش این است که با کار بسیار تخصصی روبه روهستیم که باید با تجاربی همراه باشد، ولی آهنگسازی در سینمای ما رشد بسیار خوبی داشته و موسیقی فیلم ما در منطقه خاورمیانه بی‌نظیر است و بعید می‌دانم اصلاً آهنگسازی در منطقه بهتر از آهنگسازان ما وجود داشته باشند. آهنگسازان فیلم ایرانی هرچند تعدادشان کم بود، اما همیشه حرفی برای گفتن داشتند و در کارشان خط مشی دارند.
اورکی عنوان کرد: شاید اولین شکل رسمی آهنگسازی پیش از انقلاب با فیلم «قیصر» به صورت مستقل به ما نشان داده شد. در دوره‌های بعد هم این موسیقی خیلی حرفه‌ای خود را به رخ کشاند، بعدها بابک بیات، مجید انتظامی، مرحوم ناصرچشم آذر، محمدرضا علیقلی وارد عرصه شدند تا به نسل ما رسید و ما هم میراث دار این نسل اول هستیم و به هرحال همین تعداد انگشت شمار در سینما بسیار مؤثر بودند. همین الان هم تعداد آهنگسازان حرفه‌ای فیلم ما کمتر از انگشتان دو دست هستند، اما همین‌ها خیلی توانمند و درجه یک فیلم‌های سینمای ایران را هدایت می‌کنند.
وی درباره جایگاه آهنگسازی و موسیقی سینمای ایران در جهان گفت: ایران طی این سال‌ها به دلایل مختلف نتوانسته به سینمای جهانی ورود پیدا کند، اما فیلم‌های سینمایی ما که به فستیوال‌های مهم جهانی ورود می‌کنند واقعاً حرفی برای گفتن داشتند و این بسیار مهم است. شاید نتوانیم به لحاظ کیفیت با آن‌ها برابری کنیم چون ارکستر، بودجه و استودیوهایی که آن‌ها در اختیار دارند را نداریم، اما با همین امکانات بسیار جلو هستیم.
ما ظرفیت‌های بالایی داریم و با همین میزان از ظرفیت و امکانات کارهای فوق العاده‌ای در این چهار دهه انجام داده‌ایم.
■ در دهه ۶۰ سینمای کودک رونق گرفت
حسین قناعت که از معدود فیلمسازانی است که نگاهی جدی و پیگیر به سینمای کودک دارد در آستانه روز سینما به بررسی چهاردهه فعالیت سینمایی ژانر کودک پرداخت و اظهار کرد: اگر بخواهیم سینمای کودک را پس از انقلاب بررسی کنیم باید در وهله نخست به سینمای دهه ۶۰ اشاره کنیم که فیلم‌های بسیار سرگرم کننده‌ای برای بچه‌ها داشت و در آن سینمای کودک رونق گرفته بود. شرایط و اقتضائات آن سال‌ها با حال تفاوت داشت و مردم به دلیل زندگی ساده‌تر، شلوغی و جمعیت کمتر نسبت به حالا بیشتر دغدغه بردن بچه‌ها به سینما را داشتند، اما این روزها شرایط بد اقتصادی و مسائلی که والدین با آن درگیرند موجب شده تا خانواده‌ها کمتر به سینمای کودک توجه کنند، اما وضعیت در دهه ۶۰ بهترو فیلم‌های سرگرم کننده بیشتر بود و اتفاقاً فروش خوبی هم داشتند. «پاتال و آرزوهای کوچک»، «گلنار» و... از این دست فیلم‌ها بود. بعدها به مرور سینمای جشنواره‌ای باب شد. فیلم‌های کودک به جشنواره‌ها می‌رفت و افتخار می‌آفرید، اما همین مسئله کم کم سبب شد تا سینمای سرگرم کننده برای بچه‌ها کمرنگ شود و وقتی اکران فیلم کودک کم شد؛ طبعاً بازگشت سرمایه‌ای هم نبود.
سرمایه‌گذاران خصوصی از این سینما قهر کردند و دور شدند، به طوری که در حال حاضر پیدا کردن یک سرمایه گذار خصوصی سخت‌تر از سال‌های گذشته است و همین موجب شد سینماداران هم از سینمای کودک فاصله بگیرند. اما چند سالی است که تعداد فیلم‌های سرگرم کننده بیشتر شده و یکی از عمده‌ترین دلایلش این است که در شورای گروه کودک بنیاد سینمایی فارابی - که تنها حامی سینمای کودک است- به فیلمنامه‌های سرگرم کننده توجه بیشتری نشان داده می‌شود، به همین دلیل، ما هم سال گذشته فیلم‌های خوب و مناسب کودکان در جشنواره اصفهان داشتیم و هم امسال! امیدوارم این سینما بیش از پیش رونق بگیرد و دوباره بین سرمایه‌گذاران و سینمای کودک آشتی برقرار شود، سینماداران هم وقتی ببینند فیلم کودک می‌فروشد قطعاً این سینما را جدی‌تر خواهند گرفت.
■ لزوم ورود نگاه متنوع و متفاوت به سینمای انقلاب
افشین هاشمی، کارگردان و بازیگر سینما نیز با اشاره به روند پیشرفت سینما طی این چهار دهه عنوان کرد: به نظرم سینما در سال‌های پس از انقلاب کاملاً یک روند طبیعی را طی کرده، همانطور که سینمای ۱۳۵۷ از سینمای ۱۳۲۷ جلوتر است که این همان روند طبیعی پیشرفت تکنولوژیک است. اما از سویی، به دلیل محدودیت‌ها در دهه ۶۰ و قطع ارتباط با سینمای جهان، سینمای دهه ۶۰ با آثار سینماگران برجسته پیش از انقلاب و فیلمسازانی که فعالیت نیمه‌حرفه‌ای یا آماتوری خود را در دهه ۵۰ آغاز کرده‌اند، شکل گرفت.
پس از ارتباط دوباره با سینمای جهان در دو دهه اخیر، شاهد پیشرفت نگاه هنری، تکنیکی و فنی فیلمسازان نسل جدید هستیم، اما حذف دستوری و آیین‌نامه‌ای ابتذال فیلم فارسی و سینمای قهرمانی در سال‌های اول پس از انقلاب، سبب شد امروز و در دهه حاضر، با وجود پیشرفت قابل توجه سینما، پدیده‌ای که در یک سیر طبیعی، خود به خود حذف می‌شد، با تغییر شکل دوباره سر برآورده که چه بسا ابتذال و سطحی نگری‌اش بیشتر از قبل باشد.
این بازیگر در ادامه افزود: به نظرم یکی از دلایل کم رنگ بودن سینمای انقلابی به این برمی گردد که سرمایه‌گذاران بخش انقلاب و سینمای دفاع مقدس به دلیل نگاه مقدس یکسویه شان به این دو مقوله، اجازه بروز نگاهی متفاوت و متنوع با درون مایه تقدس را نمی‌دهند و طبعاً این اختلاف اجازه نمی‌دهد که فیلمی با نگاه متفاوت ساخته شود.
نمونه بارز فیلمی با درون مایه مقدس، اما با نگاه متفاوت، فیلم «مارمولک» است که به نظرم مذهبی‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران است، اما شما ببینید همین فیلم در زمان اکران با چه مسائلی مواجه بود. فکر می‌کنم الان این تغییر نگاه به وجود آمده و نمونه بارز آن مؤسسه اوج است که دریافته چگونه مفاهیم مورد نظرش را در قالب آثار سینمایی جذاب قرار دهد بدون اینکه شعاری به نظر بیاید.
■ سینما می‌تواند بهتر عمل کند
حبیب بهمنی نیز به دستاوردهای سینما در چهاردهه انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: ما از سینما انتظارات بسیاری داریم و گاهی حس می‌کنیم این انتظارات برآورده نشده است.
ما در چهل سالگی انقلاب انتظار داریم فرهنگ انقلاب به نسل‌های بعدی که انقلاب را از نزدیک لمس نکردند منتقل شود. حداقل در حوزه سینما و تلویزیون نتوانستیم موفق ظاهر شویم؛ گرچه این مسئولیت و مأموریت فقط متوجه سینما نیست و دستگاه‌های فرهنگی متعددی در سطح کشورمانند وزارت آموزش عالی، آموزش و پرورش و صدا و سیما هستند که آن‌ها هم باید عهده‌دار چنین وظیفه خطیری باشند.
وی در ادامه افزود: سینما به عنوان یک تابلو در برابر مخاطبان قرار دارد و با این که تلویزیون مخاطبان بیشتری دارد، اما همه نگاه‌ها به سمت سینماست و سینما را مسئول فرهنگ قرار دادند. با این اوصاف من فکر می‌کنم بهتر است همه توقعات را متوجه سینما ندانیم اما این بدان معنی نیست که آن را کنار بگذاریم بلکه سینما با این میدانی که دارد می‌تواند بهتر عمل کند. چیزی که اتفاق افتاده ادای مسئولیت به شکل تمام و کمال آن نبوده و مفاهیم انقلابی ارائه شده ناچیز است و نمی‌توان به آن تکیه کرد.
بهمنی تصریح کرد: سینما هم به اندازه توانش مسئولیت دارد و بنا به دلایلی موفق نبوده است. سینما یک مجموعه غیرمنسجم، پراکنده و چند وجهی است و بار تمام این مسئولیت به دوش کسانی است که از انقلاب به سینما پیوستند. بخش عمده‌ای که چشم همه به آن‌هاست، اما همه حمایت‌ها و پشتیبانی‌ها مختص آن‌ها نیست. بنابراین همه سینمای ما سینمای انقلاب نیست بلکه بخشی از آن است که توان و قدرت پاسخگویی به همه توقعات را ندارد و بشدت نیازمند این است که در سیاست گذاری‌ها بازنگری صورت بگیرد و به این سینما توجه بیشتری شود.
انتهای پیام/
نظر شما