به گزارش گروه فرهنگی قدس‌آنلاین، جواد شیخ الاسلامی  عباس احمدی، از جمله شاعرانی است که هم در حوزه شعر جدی و هم در شعر طنز از فعالان امروز ادبیات فارسی است؛ اگرچه سال‌های اخیر کفه شعرهای طنز در کار او سنگین‌تر است و آثار زیادی در این حوزه به چاپ رسانده است. چند وقتی است محفلی به نام محفل شعر «قمپز» در شهر قم به مدیریت و پرچمداری این شاعر طنزپرداز شکل گرفته که به پاتوق طنازان قمی تبدیل شده است. با او درباره نحوه شکل گیری محفل شعر طنز قمپز و فضای شعر و نثر طنز در قم و ایران صحبت کردیم که در ادامه می‌خوانید:

■ از سبقه شعر طنز در قم بگویید، این ظرفیت از پیش وجود داشت یا بتازگی و در همین سال‌ها به وجود آمده است؟

در قم امروزه شعر طنز و حتی ادبیات نمایشی طنز، به خاطر داشتن مرکزیت مذهبی این شهر کمرنگ است. همان‌طور که می‌دانید در این شهر کنسرت برگزار نمی‌شود یا موسیقی پخش نمی‌شود. اما در حوزه طنز مکتوب، حوزه هنری قم حرکتی را از سال 90 شروع کرده است. آن موقع آقای محمدجوادشرافت مسئول آفرینش‌های ادبی حوزه بود. ایشان به من پیشنهاد دادند که کارگاه طنز راه بیندازیم. کارگاه هایی برگزار شد و از دل آن کارگاه‌ها افراد با استعداد پیدا شدند. در آن کارگاه‌ها بیشتر از تجربیاتم استفاده می‌کردم. چون ما در حوزه طنز مکتوب حتی یک کتاب آموزشی هم نداریم. مدتی بعد دفتر تبلیغات اسلامی یک کارگاه گذاشت و از من به عنوان مدرس دعوت کرد. این کارگاه برای طلبه‌های حوزه بود و همین موضوع برایم جالب بود. چند نفر از طنزنویسان خوب قم از همان کارگاه‌ها شکل گرفتند که یک نفرشان آقای پریان است که اکنون محفل قندشکن را در یزد راه انداخته است.

این استعدادها را که دیدیم تصمیم گرفتیم یک جشنواره استانی راه بیندازیم، به نام «سوهان روح» تا اسمش به قم هم بخورد. سال 91 اولین و سال 93 دومین جشنواره را برگزار کردیم. خیلی استقبال شد و در حوزه نثر و شعر کودک هم آثار خوبی ارسال شد. حتی در اختتامیه‌اش که آقای رفیع مجری بودند حدود هزار و خرده‌ای نفر مخاطب آمد. از مجموع این قضایا به ذهنمان خطور کرد که یک محفل مستمر و ماهانه راه‌اندازی کنیم؛ محفلی که در نهایت شد «قمپز». این محفل را از سال 93 تاکنون به صورت مستمر برگزار می‌کنیم و تا حالا 37 برنامه داشته‌ایم. فقط در محرم و صفر برنامه نداریم.

اوایل تعداد کمی بودند که در حلقه‌ها شعر طنز بخوانند اما حالا باید شعرها را گزینش کنیم. هر جلسه هم سعی می‌کنیم یک شاعر طنزپرداز میهمان دعوت کنیم. مثلاً آقای فیض تا حالا سه چهار بار آمده‌اند و اکثر طنزنویسان خوب هم به جلسه دعوت شده‌اند.

■ قبول دارید که در دوران انقلاب اسلامی موضوع و مضمون و سوژه برای طنزپردازی زیاد داریم اما طنز آن طور که انتظار داشتیم رشد و نمو نداشته است، چه در حوزه مسائل شهری و کشوری و چه مسائل بین‌المللی؟

قطعاً. تعداد شاعران جدی و طنز قابل مقایسه نیستند. اکنون شاعران طنزی که چند کتاب شعر طنز داشته باشند و به صورت حرفه‌ای کار کنند، شاید بیشتر از 12-10 نفر نباشند. نمی‌شود بین شعر جدی و طنز مقایسه کرد. کما اینکه ما طنز اصلی‌مان قبلاً به صورت هجو و هزل بوده و کلمه طنز از دوران مشروطه به بعد برای طنز امروزه استفاده شده است. مشکل دیگری که داریم طنز ژورنالیستی و مطبوعاتی است که بعد از گل آقا از بین رفته است. مجموعه‌های شعری که منتشر شده هم خیلی جدی گرفته نشده است. در واقع جشنواره‌هایی نبوده که به آن‌ها ضریب بدهد و بررسی‌شان کند.

■ استقبال مردم از کارهای طنز زیاد است؛ چه سینما، چه کارهای تلویزیونی و چه برنامه قندپهلو که در حوزه شعر طنز تولید شد. پس چرا حمایت از طنز و تولید آثار متنوع نداریم؟

مردم بیشتر اجرای شفاهی طنز را دوست دارند. در حوزه مکتوب این استقبال کمتر است. فکر می‌کنم خود متولیان شعر، طنز را جدی نمی‌گیرند، مثلاً جشنواره شعر سوره و فجر و جلال آل احمد و غیره اصلاً توجهی به شعر طنز ندارند و در داوری‌ها و جوایز آن را نادیده می‌گیرند.

من خودم به عنوان کسی که هم شعر طنز و هم شعر جدی کار می‌کنم، طرفدار این هستم که شعر طنز در جشنواره‌های مختلف مثل جشنواره فجر و جایزه جلال آل احمد و غیره دیده بشود، چون شعر طنز ما میراث مکتوب ایران است. نوع طنز ما هم در تاریخ ادبیات خاص است و در جاهای دیگر دنیا نظیری ندارد. مثلاً ببینید انگلستان چقدر روی طنزنویسانش مانور می‌دهد. در حوزه حمایت و نشر و نقد و بررسی شعرهای طنز هم واقعاً کم کار هستیم و متولی نداریم. زنده‌یاد زرویی نصرآباد خیلی زحمت کشیدند؛ در حلقه رندان را راه انداختند و جشنواره طنز مکتوب را شروع کردند، اما متولی دیگری برای طنز وجود ندارد.

■ امروز به واسطه حلقه شعر طنز قمپز، قم تبدیل به یکی از مراکز اصلی شعر طنز کشور شده است. خود شما فکر می‌کنید شکل گیری قمپز چقدر در این اتفاق تأثیر داشت؟

قم یک شهر مذهبی است، اما دوستان این خطرپذیری را انجام دادند و گذاشتند که با وجود محدودیت‌ها کار را انجام دهیم. بعضی مخالفت‌ها هم وجود داشته است، اما ما سعی کردیم طنز ما طنز سالم باشد، ضمن اینکه اگر انتقادی می‌کنیم سعی می‌کنیم دور از ابتذال باشد و خطوط قرمز را رعایت کنیم.

در قمپز ما کار را جدی گرفته‌ایم. از نظر من قمپز از این نظر ارزشمند است که اولین محفل طنز است که به صورت مداوم خارج از تهران برگزار می‌شود. می‌دانید که کارهای فرهنگی ما بیشتر در تهران متمرکز است. شاید باور نکنید اما کل بودجه شعر قم، جدی و طنز، در سال فقط 15 میلیون تومان است! ما با این بودجه چگونه باید در حوزه طنز کار کنیم؟ حتی مکانِ برگزاری جلسه گاهی جوابگوی تعداد مخاطب ما نیست. در واقع ما هیئت آوارگان قمپز هستیم!

نکته دوم اینکه محفل قمپز یک محفل ادبی است. ما سعی می‌کنیم تبدیل به یک جُنگ شادی نشود. خیلی‌ها پیشنهاد می‌دهند که فلان هنرپیشه را بیاورید، صداپیشگی کنید و این کارها، اما ما دنبال این نیستیم. 
تاکنون دو مجموعه شعر از بچه‌ها چاپ کرده‌ایم که حدود 30 شاعر در آن کتاب‌ها شعر دارند و نشر سوره مهر آن را منتشر کرده است.

■ قمپز در فضای شهری هم تأثیرگذار بوده است؟ یعنی توجه مردم به آن جلب شده است یا نه؟

در شعر قم خیلی تأثیرگذار بوده است. صدا و سیمای قم هر بار از جلسه ما گزارش می‌گیرد. مقامات زیادی مثل استاندار و شهردار و... در آن شرکت کرده‌اند، با اینکه محفل ما انتقادی است.
شاعران زیادی هم در این مدت از طریق قمپز وارد فضای شعر طنز کشور شده‌اند؛ به اضافه اینکه شاعران جدی‌سرای زیادی هم وارد فضای طنز نویسی شده‌اند که قمپز خیلی به آن‌ها کمک کرده است. در بیشتر جشنواره‌های طنز بچه‌های قم و قمپز برگزیده می‌شوند. شهر قم یک نوع مرکز طنز ارزشی کشور هم شده است. مثلاً جلسه طنزیم تهران که کار طنز می‌کند و برنامه‌های زیادی برگزار می‌کند درواقع از قمپز ایده گرفته و در خیلی از برنامه‌ها هم بچه‌های قمپز را دعوت می‌کند. همه می‌گویند صادرات قم فقط طلبه و خیارشور است، اما ما می‌گوییم نه، شاعر طنزپرداز هم صادر می‌کنیم!

■ در قمپز چقدر گستردگی موضوعات دارید؟

یکسری موضوعات که مناسبتی است و به آن‌ها می‌پردازیم. غیر از آن مسائل شهری مثل ترافیک و دست‌فروشی و اعتیاد و بتازگی هم بحث تحریم بوده است. درباره هجو آل‌سعود هم کار کرده‌ایم. در چهلمین سال انقلاب هم موضوع وطن و انقلاب را انتخاب کرده‌ایم؛ در کل موضوعات خیلی متعدد بوده است. در کنار این‌ها موضوعات آزاد هم داشته‌ایم.

یک موضوع مهم هم بحث توجه به لهجه قمی است. این لهجه برای شعر طنز خیلی ظرفیت دارد. ظرفیت لهجه قمی خیلی زیاد است. آقای رضویان در سریال در حاشیه از لهجه قمی استفاده کرد و خیلی جواب گرفت. قمپز هم دارد همین کار را می‌کند. یعنی حفظ لهجه‌ای را که دارد فراموش می‌شود، جزو کارهای خودمان قرار داده‌ایم. هر جلسه هم دو سه شعر با لهجه قمی خوانده می‌شود.

در قمپز یک نکته جالب دیگر این است که خیلی از افراد با لباس طلبگی و لباس روحانی می‌آیند و شعر طنز می‌خوانند که از همین اتفاق در فضای مجازی خیلی استقبال شده و کلیپ‌های آن بسیار بازنشر شده است. حجت‌الاسلام سیدمحمد حسینی که چند وقت پیش شعر طنزشان در گروه‌ها و کانال‌های سیاسی خیلی پخش شد، از بچه‌های قمپز هستند. بی‌بی سی هم به شعرخوانی ایشان واکنش نشان داد!

■ با توجه به مطرح شدن جلسه قمپز در کشور، حمایت‌ها از شما چگونه بوده است؟

ما متأسفانه در استان کوچکی مثل قم بودجه زیادی نداریم. خود من اکنون دارم کاری مثل «روزنه» که آقای کاظمی در آموزش شعر جدی انجام دادند، در حوزه طنز انجام می‌دهم.

دیدم درباره طنز هیچ مرجع و کتاب آموزشی نداریم. خیلی‌ها زنگ می‌زنند که ما می‌خواهیم طنز را شروع کنیم و می‌پرسند چه کار کنیم؟ ما منبعی نداریم و یا اگر هست خیلی جسته و گریخته است.

حوزه هنری پیشنهاد داد که می‌توانید چنین کاری بکنید؟ گفتم فعلاً کار را شروع می‌کنیم ببینیم چه می‌شود. 

■ در پایان اگر نکته‌ای درباره قمپز و شعر طنز قم دارید، می‌شنویم.

درباره قمپز باید بگویم با توجه به همان محدودیت بودجه‌ها و حمایت‌ها، تمام کارها را خود بچه‌ها انجام می‌دهند. کار ما بیشتر مثل یک دورهمی است.

از طراحی پوستر و دعوت‌ها و هماهنگی‌ها و... همه به صورت خودجوش توسط دوستان انجام می‌شود. 
ان‌شاءالله به طنز به عنوان یک میراث مکتوب جدی توجه بیشتری بشود. مثلاً در دیدار با رهبری اینکه شعر طنز خوانده می‌شود بسیارخوب است، اما فکر می‌کنم خواندن تنها یک شعر طنز کم است. 

انتهای پیام/