اعظم طیرانی/

هفته سلامت از دیروز با شعار «سلامت برای همه- هرکس، در هر کجا» و با هدف رسیدن به «پوشش همگانی سلامت» آغاز شده است. این مناسبت فرصتی است دوباره برای تأکید بر سلامت عمومی، نقش سیاست کلان در تأمین تندرستی و دادن فرصتهای برابر به افراد هر جامعه برای سالم بودن و سالم ماندن. از سوی دیگر بهانه ای اســت برای یادآوری واقعیات موجود در حوزه سلامت. روزی برای مرور نابرابری هایی که قشرهای ضعیف را در صف مقدم بیماری، سوءتغذیه و محرومیت از ساختارهای بهداشتی و مراقبتی قرار میدهد. در جهان ســوم، مراقبتهای پیشگیرانه یا پزشکی، بار مالی ناعادلانه ای را به شهروندان تحمیل می کند. طبق گزارش مشترک بانک جهانی و ســازمان جهانی بهداشت، نیمی از مردم دنیا به خدمات پزشکی و بهداشتی لازم دسترســی ندارند و حدود ۱۰۰ میلیون نفر به خاطر هزینه های حوزه تندرستی به فقر مطلق سقوط می کنند. اســتانداردهای لازم برای تحقق بهداشــت و ســامت همگانی مؤلفه هایــی همچون برخــورداری از آب، هوا و خاک ســالم برای مردم اســت که بر همین اســاس دولتها برای مدیریت راههای دســتیابی به زندگی سالم، بالا بردن کیفیت درمان، تأمین دارو و پوشش های بیمهای مناسب مکلف می شوند.

این آرمانها اما برای تحقــق، راه درازی در پیش دارند. در حالی که پیشگیری به درمان تقدم دارد، در کشــورهای رو به توسعه این معادله جا به جا می شود. بهداشت و سلامتی مبدأ سیاســتگذاری ها نیستند و در حوزه درمان نیز ساختارها کفاف نمی دهند. مهمتر آنکه اقتصادهای کم بنیه، توان سرمایه گذاری برای مداوای بیماریهای پیشرفته را ندارند. در کشور ما نیز اصل ۲۹ قانون اساسی ایران می گوید: «برخــورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشســتگی، بیکاری، پیری، از کار افتادگــی، بی سرپرســتی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی اســت همگانی. دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و مشارکت مردم، خدمات و حمایتهای مالی فوق را برای یکایک افراد کشور تأمین کند».

تحقق این مهم کــه در قالب «طرح تحول ســلامت» و با اهداف سه گانه حمایت مالی از مــردم، عدالت در دســتیابی به خدمات ســلامت و ارتقای کیفیت خدمات شــروع شــد، ناکام ماند. طبق این طــرح قرار بود ضریب پاسخگویی نظام ســامت بالا رود، پرداخت های مســتقیم از جیب مردم کمتر شــود و بیماران اورژانســی خدمات بهتری دریافت کنند، اما در عمل این طرح به نوعی بایگانــی و به بیمارســتانها و مراکز دولتی محدود شد. کسری بودجه و ناکامی در اجرای کامل این طرح، به اســتعفای وزیر بهداشت وقت، حسن قاضی زاده هاشمی انجامید. اما گزارش های رســمی ادعا میکنند که این طرح موجب شد 7 میلیون و ۵۰۰ هزار نفر که پیش از این هیچ بیمه ای نداشتند، تحت پوشش بیمه درمانی و بهداشتی قرار بگیرند. کاهش خدمات درمانی علاوه بر فراهــم آوردن امکانات مورد نیاز و تسهیل دستیابی مردم به خدمات بهداشتی و درمانی باید امکانی را برای پیشگیری از وقوع بیماری ها مهیا کرد. سازمان جهانی بهداشت مدیریت تندرستی را بر ســه سطح مبتنی می داند: تلاش برای جلوگیری از بروز بیماری، تشخیص به موقع بیماری و توقف بیمــاری برای جلوگیری از مرگ و ناتوانی. این سازمان میگوید ۳۴ درصد از مرگهای ناشی از سکته مغزی، ۲۵ درصد از مرگهای ناشــی از ایســکمیک قلبــی، ۳۶ درصد از مرگهای ناشی از سرطان ریه به دلیل تنفس در هوای آلوده هستند. این در حالی است که تهران دوازدهمین شهر آلوده جهان معرفی میشود و ساالنه ۴۵ هزار ایرانی از تنفس در هوایی می میرند که یک بحران ملی خوانده میشود.

بیماری های قلبی و عروقی رکورد دار عوامل مرگ و میر

علیرضا رئیسی؛ معاون بهداشت وزیر بهداشت در گفتوگو بــا ما با بیــان اینکه در بحث سلامت پیشــگیری مهمتر از درمان است، میگوید: امروزه الگوی بیماری ها تغییر کرده و اکنــون بیماریهای قلبی و عروقی پس از سوانح نخستین عامل مرگ و میر در کشور محسوب می شــوند به طوری که 42 درصد آمار مرگ و میر کشور ناشی از بیماری های قلبی و عروقی اســت و مقابلــه با این مهم نیازمنــد برنامه ریزی های جــدی به منظور پیشگیری است. دکتر رئیسی ادامه می دهد: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشــکی کشور به منظور پیشــگیری از بیماریهای شایع غربالگری بیماریهــای قلبی و عروقی، دیابت، فشــار خون و ســرطان های شایع از جمله سرطان دستگاه گوارش، سینه و رحم سرطان های شــایعی که اگر در مراحل اولیه تشــخیص داده شــود قابل درمان اســت را برای سال جاری در دستور کار دارد تا از طریق چکاپ و معاینه هــای دورهای علاوه بر تشــخیص زودرس بیماریهای مذکور به سمت کنترل و حذف عوامــل خطرزای این بیماری ها نیز حرکت کند.

ریشه کنی مالاریا تا پایان سال 99

وی همچنیــن می افزایــد: بحــث کنترل بیماری ها در ایران بی نظیر اســت، به طوری که در ســال ۲۰۰۰ آمار مبتلایان به مالاریا در کشور 12 هزار مورد گزارش شده بود، اما اکنون پس از گذشت چند سال تنها ۳۷ مورد مالاریا در کشور مشاهده شده که البته بیشتر آنها وارداتی بوده اســت و با توجه به اینکه وزارت بهداشت ریشه کنی ماالایا را در دستور کار دارد امید می رود بتوانیم تا ســال 2020 (پایان سال 1399 ) گواهی حذف مالاریا را از سازمان جهانی بهداشت دریافت کنیم. دکتر رئیسی با اشاره به اینکه پیش از انقلاب سالانه هزاران نفر به دلیل تراخم بینایی خود را از دســت می دادند، اظهار می دارد: ســال گذشته گواهی ریشــه کنی تراخم بینایی از سوی سازمان جهانی بهداشت به ایران تعلق گرفته است. وی همچنین در زمینه بیماری سل می گوید: در دنیا به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر 144 بیمار مبتلا به سل وجود دارد و در افغانستان این رقم بــه ۲۷۰ مورد میرســد، این در حالی است که خوشبختانه در ایران آمار مبتلایان به بیماری سل به۱۲ نفر رسیده است.

به گفته دکتر رئیســی حرکت در مســیر تکمیل پرونده الکترونیک سلامت و استقرار نظام ارجاع از اهداف اصلی این حوزه در سال جاری خواهد بود. وی معتقد است برای برخورد با بیماریهای غیرواگیر باید چگونگی برخورد با بیماری ها را در نظر داشته باشیم و براساس پرسش های کلیــدی که در ایــن زمینه وجــود دارد از راهکارهای درستی استفاده کنیم. معــاون بهداشــت وزارت بهداشــت تصریــح میکند: بهتر است در تمام سطوح مختلف جامعه بحث سلامت مطرح شود تا آسیب کمتری متوجه مردم شود. به همین دلیل نباید تمام بار و کمبودها را بر دوش وزارت بهداشــت انداخت، زیرا این گونه بــه نتیجه ای نخواهیم رســید و تمــام ارگانها در کشور باید در زمینه سلامت فعالیت داشته باشند. دکتر رئیسی اضافه میکند: اگر بتوانیم در زمینه زیرســاخت سلامت و بهداشــت کشــور، پرونده الکترونیک ایجاد کنیــم، بســیاری از مشــکلات در کنترل هزینه های نظام ســلامت ماننــد پایش و مراقبــت حل خواهد شــد. همچنین برای کنترل وضعیت ســامت در کشــور بحث پزشــک خانواده و نظام ارجاع باید نهادینه شود و با ایجاد پرونده الکترونیک در سراسر کشور میتوانیم این کار را بهتر انجام دهیم. وی میگوید: باید هر خانه را به خانه بهداشت تبدیل کنیم و این نیازمند ســاز و کارهای جدید است و باید آموزش بهداشت عمومی برای عامــه مردم و جاری ســازی فرهنگ بهداشت وجود داشته باشد. به همین دلیل پزشــک خانواده در این زمینه میتواند ما را در کنترل بیماریهای غیرواگیر کمک کند.