رحمان حبیبی/

سال گذشته داستان FATF در ایران با بیانیه اسفندماه آن به پایان رسید و این نهاد بین الدولی مهلت ایران برای اجرای تعهدات خود و همچنین تعلیق اقدامات مقابله‌ای علیه ایران را مجدد تمدید کرد.

 همین مهلت سبب شد که مجمع تشخیص مصلحت نظام با دقت بیشتری بررسی دو لایحه باقیمانده از لوایح چهارگانه  FATF را در دستورکار خود قرار بدهد، بررسی که تاکنون ادامه داشته است و با اقدام خلاف عرف بین‌الملل آمریکا مبنی بر قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان نیروی نظامی رسمی یک کشور در فهرست گروههای تروریستی، وارد مرحله جدیدی شد.

 با این حال نگاهی به بیانیه پایان سال 97 FATF نشان می‌دهد که چگونه آمریکا پشت پرده پروژه القای مهم بودن تهدیدها و اقدامات FATF است. FATF  در بیانیه اخیر خود ضمن آنکه مدعی شــد ایران مجدد از لیســت ســیاه این نهاد تعلیق شــده اســت، اما اصلاحات انجام شده از سوی ایران را کافی نمیداند.

 بدین منظــور FATF با لحن تهدیدآمیــزی از ایران میخواهد که اگر تا ژوئن ســال 2019 قوانیــن باقیمانده را مطابق با اســتانداردهای FATF تصویب نکند، نظارت بر شــعب و مؤسسات مالی این کشور را شدت میبخشد.

 در این بیانیه همــواره از اعضــای خود میخواهد تــا در روابط تجاری و معاملات با اشخاص حقیقی و حقوقی ایران، توصیه شماره ۱۹ را مورد توجه قرار دهند . در این بیانیه، بدســت آوردن اطلاعات درباره دلایل معاملات مدنظر و همچنیــن انجام نظارت بر افزایش معاملات تجاری، با افزایش تعداد و زمان کنترل اعمال شــده و انتخاب الگوهای معاملاتی که نیاز به بررسی بیشتر دارند، مورد تأکید قرارگرفته اســت.

در این بیانیه علاوه بر اقدام شناخت مشتری به صورت تقویت شده که از سال ۱۳۹۵ تاکنون پیگیری می شود، اقدام H  ذیل توصیه شماره ۱۹ نیز به آن اضافه شده است.

 استقلال نداشتن FATF

 موافقان تصویــب لوایح مرتبط باFATF ، نگاه خوشــبینانه به این نهاد دارنــد و معتقدند که اگر ایران درخواســتهای FATF  را انجام دهــد، میتواند مبادلات بانکی را تســهیل کند. اما شــواهد نشــان میدهد که این نهاد مستقل نیست و تحت تأثیر سیاســت قدرتهای بزرگ ازجمله آمریکا قرار دارد.

 ازآنجایی که دشــمنیهای آمریکا علیه ایران محرز است و از هر روشــی ســعی دارد ایران را تحت تأثیر سیاست‌های خود قرار دهد، بعید نیســت که آمریکا از FATF در راستای پیشبرد اهداف خودش اســتفاده کند.

 چه بسا مواضع مقامات آمریکایی به خوبی چنین سوءاســتفاده هایی را نشان میدهد. برای نمونه زاراته، معاون مدیریت مبارزه با تروریسم و جرایم مالی در وزارت خزانه داری آمریکا،  FATF را شــرط ضروری برای سختتر کردن شــرایط ایران و در تنگنا قرار دادن این کشــور میداند و از FATF میخواهد تا در مورد نظام مالی ضد پولشــویی و مبارزه با تروریسم مداخله کند.

 این اظهارات به خوبی نشان میدهد که آمریکا برای دقیقتر شدن تحریم ها نیاز بسیار زیادی به اجرای اســتانداردهای FATF در ایران دارد و وزارت خزانه‌داری آمریکا از FATF به عنوان یک بازوی قدرتمند در این راستا استفاده میکند.

 یک نمونه از رفتار دوگانه  FATF؛ فرق استونی و ایران چیست؟

علاوه بــر مواضع مقامات غربی، باید بــه برخورد دوگانه این نهاد که نتیجه سیاســت های آمریکا در این نهاد اســت، نیز توجه شــود. برای نمونه این نهاد در بحث مبارزه با پولشویی رفتار یکســانی از خود بروز نمیدهد.

 ایــران باوجود آنکه در بحث مبارزه با پولشــویی قوانینــی را در داخل تصویب کرده و در مجمع تشــخیص مصلحت نظام نیز به تأیید رسیده، اما FATF  در بیانیــه اخیر خود این قوانین را قبول نداشــته و خواســتار تطبیق این قوانین با اســتانداردهای خود است.

در مقابل، برای استونی که پایتخت پولشویی جهان است، چنین ســختگیری‌هایی وجود ندارد. بر اساس آمارهایی که از سوی بانک مرکزی استونی منتشر شده، در طول ۱۰ ســال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ ،بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار پولشــویی در بانکهای این کشــور صورت گرفته است.

بااین حال FATF این کشور را در لیست سیاه خود قرار نداد.

 استانداردهای رو به تکامل FATF

 یکی از مسائلی که باید در مورد FATF توجه داشت، بحث استانداردهای این نهاد است. این استانداردها از زمان پیدایش FATF تاکنون به خاطر نفوذ قدرتها در آن، رو به تکامل بوده اســت. چنانکه FATF در سال ۱۹۸۹ با هدف مبارزه با پولشوییAML  آغاز به کار کرد.

 در ســال ۲۰۰۱ نیز به دلیل حمله بــه برجهای دوقلوی آمریکا و تصویب «لایحه میهن دوســتی آمریکا» که برای مقابله با حمالت تروریســتی شکلگ رفته بود، بحث مبارزه با تأمین مالی تروریسم  CFTنیز به رسالتهای این نهاد افزوده شد.

همچنین در سال ۲۰۰۸ نیز فرایند تکامل این نهاد ادامه پیدا کرد و مباحث مربوط به مقابله با تأمین مالی اشاعه ای CFP یا سلاح های کشتارجمعی یا WMD نیز به آن اضافه شد.

روند رو به تکامل استانداردها و یا به تعبیری بهتر رسالت‌های این نهاد همچنان ادامه خواهد داشت و موضوعات مربوط به تفسیر وسیعتر از تروریسم و مسائل منطقهای را در بر خواهد گرفت.

پیشبینی افزایش رســالتهای FATF را میتوان در مواضع برخی از مقامات این نهاد جست وجو کرد. مارشال بیلینگزلی، رئیس آمریکایی گروه ویــژه اقدام مالی FATF ، ایران را بزرگترین حامی تروریسم در جهان میداند و معتقد است که ایران ضمن تأمین مالــی گروههایی مانند حــزب الله، حماس و دولــت ســوریه، برنامه موشــکی خود و بی ثبات سازی منطقه را هم پیش میبرد.

 با توجه به چنین موضع‌گیری‌های خصمانهای که نسبت به ایران وجود دارد، اخیراً آمریکا نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در لیست به اصطلاح تروریستی خود قرار داد.

 بدین ترتیب، اگر ایــران لوایح پالرمو و CFT  را در مجمع تشــخیص مصلحت نظــام به تصویب برســاند، بنا بر باز بودن دامنه رسالتهای FATF امکان اینکه بهانه‌های جدیدتری مطرح شود، زیاد خواهد بود.

در این صورت اگر ایران لوایح مزبور را تا مهلت مدنظر FATF به تصویب نرساند، مشکل خاصی متوجه ایران از سوی این نهاد نخواهد شــد. اگر در مبادلات بانکی و تجاری کشــور مشکل ایجاد شود، این مشکلات نه به خاطر عملیاتی شدن تهدیــد FATF به نظارت فزاینده ذیــل اقدام H ،بلکه به خاطر تحریمهای ثانویه آمریکاســت.

 مقامات دولت آمریکا بــا تحریمهای ثانویــه و القای این تصور که انجام نشــدن درخواســتهای FATF موجب افزایش مشــکلات بانکی کشور شده است، ســعی خواهند داشت تهدید FATF را در نــگاه ایران مهم جلــوه دهند تا از ایــن طریق، با وادار کــردن ایران به انجــام درخواســتهای  FATF  و شــفافیت حاصل از آن، اثرگذاری تحریم‌های خود را بیشتر کنند. تعلیق؛ ابزاری برای آسیبپذیری بیشتر

تعلیق‌های سلسله وار ایران از لیست سیاه FATF هرچند که ایران در لیست سیاه قرار دارد همچنان ادامه خواهد داشت و آنها تا زمانی که ایران رسالتهای فعلی این نهاد و رسالت‌های بعــدی را که در آینده در دســتورکار خود قرار می‌دهند انجام ندهد، بــه این تعلیق‌ها و تهدیدات خودشــان ادامه می دهند.

 تهدید بیانیه اخیر نشان میدهد که تنها راه ممکن برای مقابله با چنین سیاســتی، عدم تصویب لوایح پالرمو و CFT اســت. چه بســا اگر این لوایح نیز تصویب شود، به خاطر شفافیت های ایجادشــده از یکســو، آمریکا میتواند تحریمهای خودش را شــدت بیشتری ببخشد و از سوی دیگر به خاطر نفوذی که در FATF  دارد، میتواند با تهدید ایران به فشار بیشتر (که حاصل تصویب لوایح پالرمو و CFT است) موضوعات دیگری از قبیل  CFP را از ایران درخواست کند.