چرا بنیاد فرهنگی رضوی بومی‌سازی سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش در بستر مدارس امام رضا(ع) را دنبال می‌کند و این بومی‌سازی به چه معناست؟
ابتدا باید بگویم که خود این سند بر بومی‌سازی سند در همه جای کشور تأکید دارد. یکی از موضوعات خود من هم برای حضور من در بنیاد فرهنگی رضوی، بحث پیگیری سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش در مدارس امام رضا(ع) بود. منظور از بومی‌سازی این است که با در نظر گرفتن ویژگی‌های مخاطب، مناسبات جامعه محلی، بوم جغرافیایی که در آن زیست می‌کنیم و... باید در واقع یک سند مدرسه‌ای برای هر مجموعه تعریف شود. منظور از سند مدرسه‌ای این است که آن اهداف و آرمان که باید در بین دانش‌آموزان محقق شود، مأموریت‌های تعریف شده، فرایندهایی که این مأموریت‌ها را محقق می‌کند، نظام اداری و مالی مرتبط با آن، نظام سنجش و ارزیابی عملکردی که دارید همه باید در سند مدرسه‌ای تعریف شود و در واقع یک بینش در بین کارگزاران مدرسه به وجود آید که حرکت ما مبتنی بر بینش و هدف مشخص باشد.
چه ارتباطی بین مراحل این بومی‌سازی با محتوا و فضای حاکم بر مدارس امام رضا(ع) بوده است؟
ما در مدارس امام رضا(ع)، سندی به نام سند اهداف ساحت‌های شش‌گانه را بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و متناسب با دوره‌های تحصیلی طراحی کردیم. این کار حدود 500نفر ساعت کار کارشناسی زمان برد و در تابستان سال گذشته انجام شد. این ساحت‌های شش‌گانه در خود سند تحول بنیادین با همین عنوان «ساحت» ذکر شده است، اما کاری که ما کردیم این است که اهدافی که برای هر کدام از این ساحت‌ها مناسب با دوره‌های تحصیلی (دوره اول و دوم ابتدایی و دوره اول و دوم متوسطه) لازم است را با استفاده از سندی به نام «سند برنامه درسی ملی» که از سوی وزارت آموزش و پرورش از سال‌های پیش اعلام شده است و اسناد بالادستی آستان قدس رضوی تدوین کردیم. یعنی در واقع ارتباط بین سه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، برنامه درسی ملی و اسناد بالادستی آستان قدس رضوی به منظور تدوین سند تعالی مدارس امام رضا(ع) را برقرار کردیم.
تأثیر و نتیجه این بومی‌سازی در بین دانش‌آموزان مدارس امام رضا(ع) چگونه بوده است؟
اثرگذاری و نتیجه این بومی‌سازی به طور سریع و آنی در مدت یک سال اتفاق نمی‌افتد و نیازمند زمان است. شاید حدود سه تا پنج سال برای مشاهده نخستین آثار اجرای این سند به صورت جدی در دوره پیش‌دبستانی و ابتدایی زمان لازم باشد. در خود سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هم زمان مشخص برای رسیدن به اثرات و نتایج مربوط ذکر نشده، بلکه دقیقاً به آغاز فرایند تحول اشاره شده و اینکه سند هر پنج سال یک بار نیازمند اصلاح و بهبود است. ما هنوز تا رسیدن به نتایج ملموس و قابل مشاهده عمومی در یک دوره تحصیلی راه و زمان طولانی لازم داریم. هر مجموعه دیگری در کشور هم که بخواهد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را با شرایط مجموعه خود بومی‌سازی کند از نظر علمی نیازمند این فرصت و زمان است. علت اصلی آن این است که ما و هر مجموعه دیگر در کشور، مبتنی بر سند تحول آموزش و پرورش باید در 6 زیرنظام (شامل: نظام راهبری و مدیریت تربیتی، نظام برنامه درسی، نظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی، نظام تأمین و تخصیص منابع مالی، نظام تأمین فضا، تجهیزات و فناوری و نظام پژوهش و ارزشیابی) برنامه‌ریزی و تلاش برای تحول داشته باشیم و این امر بشدت زمانبر است. با وجود این بنیاد فرهنگی رضوی و مدارس امام رضا(ع) از سال تحصیلی 98-1397 فرایند تحولی خود را مبنی بر این سند آغاز کردند. ما ابتدا از دوره پیش‌دبستانی در مشهد آغاز کردیم، اما در سایر دوره‌ها (ابتدایی و متوسطه) تحول در سطح نظام اداری و مالی در گام نخست و تجارب در حوزه‌های خاص تربیتی مانند استقرار خادمان تربیتی در مدارس، تجربه‌های متفاوت زیارت و حضور در حرم مطهر رضوی، تجارب متفاوت در حوزه‌های اجتماعی، علمی و... آغاز شده است.
نظارت و ارزیابی بر اجرای این سند در مدت زمان اجرای آن به چه صورتی انجام می‌شود؟
برای این منظور یکسری شاخصه‌های بررسی عملکرد مدرسه در حوزه اهدافی که در ساحت‌های شش‌گانه تعریف شده است، طراحی شد. همچنین ابزارهایی مانند مصاحبه و پرسشنامه (مربوط به خانواده‌ها و دانش‌آموزان)، ارزیابی کارنامه توصیفی دانش‌آموزان مدارس، ارزیابی طرح درس‌های معلمان مدارس، برگزاری آزمون‌های خاص مربوط به دانش‌آموزان و... پیشنهاد شد و از این ابزارها در حال حاضر برای ارزشیابی عملکرد خودمان و مدارس امام رضا(ع) استفاده می‌شود. از آن گذشته تجارب ما نشان می‌دهد تحولاتی که در میدان عمل در این یک سال اتفاق افتاد مورد استقبال، پذیرش و توجه مخاطبان (دانش‌آموزان و خانواده‌ها) قرار گرفته است. در این زمینه باید بگویم طراحی که برای تحول دوره پیش‌دبستانی در سال تحصیلی 98-1397 انجام شد، مشارکت دادن خانواده‌ها در فرایند تربیت فرزندان در چارچوب برنامه‌های پیش‌دبستانی بود. به زبان دیگر به خانواده‌ها گفته‌ایم که تنها به حضور و تربیت نوآموز (در مقطع پیش‌دبستانی) در مراکز آموزشی این بنیاد اکتفا نشود و والدین باید در فرایندهای اجرایی برنامه‌های تربیتی مقطع پیش‌دبستانی مشارکت فعال داشته باشند. هدف ما از این کار تقویت انسجام خانوادگی بین والدین و فرزندان از طریق ایجاد زمینه فعالیت‌های مشترک در موضوعات مختلف بوده است که با استقبال و رضایت خانواده‌ها روبه‌رو شد. مثال‌هایی در این زمینه وجود دارد.
آیا دانش‌آموزان هم در اجرای سند مشارکت داده می‌شوند؟
عنوان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و محتواهای مستقیم آن ضرورتی برای انتقال مستقیم به دانش‌آموزان ندارد زیرا خاصیت اسناد معمولاً این گونه است. بلکه سند باید کمک کند به شکل‌گیری مأموریت‌ها و ابزار و روش‌هایی که ما از آن استفاده می‌کنیم. البته فهم دقیق مجریان (مدیران مدارس، معلمان، مربیان و...) در این زمینه بسیار مهم است. در این جهت تدوین سند تعالی مدارس امام رضا(ع)، گفتمانی را تولید می‌کند که انتقال این گفتمان به اعضای مدرسه (مربیان، مدیران، معلمان) و اعضای خانواده (والدین و دانش‌آموزان) مهم است یعنی اینکه لازم نیست سند را به مطالعه این افراد برسانیم بلکه، تبیین جهت‌گیری‌ها، چگونگی تولید برنامه‌ها، معیارهای ارزیابی و سنجش برنامه و... به اطلاع مجریان فرایند تربیتی (معلمان و مدیران) رسانده می‌شود و در لایه‌های مربوط به خانواده‌ها نیز تبیین و جهت‌گیری کلی و انتظارات از آن‌ها برای تحقق برنامه‌ها در دستور کار است.
در زمینه دانش‌آموزان باید فرایندهای اجرایی مدرسه، شیوه‌های مواجهه با موقعیت‌های خاص (مانند درخواست‌های دانش‌آموزان، نوع تکالیف مدرسه، نوع اردوها، برگزاری مناسبت‌ها و...) به گونه‌ای باشد که جهت‌گیری مواجهه و مطالبات دانش‌آموزان و روحیه و منش آنان را در طی زمان تحت تأثیر قرار دهد. نتایج مورد نظر زمانی به دست می‌آید که این سه مجموعه (مدیران بنیاد و اعضای مدرسه، خانواده‌ها و دانش‌آموزان) در کنار یکدیگر و با هم‌افزایی به فعالیت بپردازند.
نظر شما